Harmandalı Yörükleri
Harbendelu veya Harmandalı Yörükleri, Oğuz Türkleri'nin Avşar boyunun Şamlu koluna bağlı oymak.
Etimolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]
"Harbendelu" adı İlhanlı hükümdarı Olcaytu'dan gelmektedir. Türklerde ve Moğollarda yeni doğan çocuğa nazar değmemesi için belli bir yaşa gelene kadar kötü anlamda isim konur Olcaytu'nun ismine de Harbende (Eşekkulu) ismi verilmiştir. Sonrasında ise Hudabende (Tanrıkulu) ismini almıştır. Türkler Anadolu'ya ilk geldiğinde Büyük Selçuklu Devleti göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek istemiş fakat atalarının yaşama şekline alışan Türkmen obaları kabul etmeyip Halep, Gaziantep ve Adana civarlarına gitmiştir.[1] Bu obaların içinde Harbendelü obası da vardır. Harbendelüler kışlak olarak Gaziantep ile Şam'a kadarki geniş bölümde yaşamış yazlak olarak da Sivas Uzunyayla'ya çıkmışlardır. Fakat Harbendelüleri daha iyi anlamak istiyorsak üç bölüme ayırarak bakmamız lazım Batı Anadolu Harbendelüleri (1691'den sonraki süreç) değişmiş adıyla Harmandalılar, Doğu (Gaziantep, Adana) Harbendelüleri ve son olarak Azerbaycan ve İran Harbendelüleri (Hudabende) olarak sınıflandırabiliriz.[1]
Harbendeluler ne kadar Oğuz Türklerinin Avşar Boyunun Şamlu oymağına tabii gözükse de 1691 tarihli Rakka'ya sürgün için ne bakılırsa aslen yine Oğuz Türklerinin Beğdili ya da Bayat mensuptur.[1]
Harbendelülerin alt obaları şunlardır:
- Soyladı
- Kozaklı
- Dişirci
- Kozcu
- Kozanlu
- İlyas Fakihler
- Uzun Karacalu
- İnaloğlu
- Caferlü
- İbrahim Şahlu
- Kasım Hacılu
- Yalunuzlu
- Burhan Hacılu
- Kayanlu
- Kurtulmuşlu
- Mısır Hocalu
- İllemişlü
- Tansuklu
- Bostanlu
- Cadılu
Daha tabi bilemediğimiz obalar da vardır.[2]
1691'den sonra Harbendelüler ayrılmış Ankara, Adana, Kırşehir üzerinden 3 ana koldan Batı Anadolu'ya göçmeye başlamışlardır. Bu göçenler Harmandalu ismini almıştır. Oradakiler Malatya, Gaziantep ve Sivas'ta (Altınyayla) kalmıştır. Bir kısımda İran'a göçüp orada yaşamışlardır, hatta Şah İsmail'in en önemli şairlerinden olan Afşar Sadıki İran Harbendelülerindendir.[1] Batıya göçenler neredeyse hala Yörük yaşam tarzını sürdürmektedir.
Yaygınlık[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye'de Sivas, Yozgat, Manisa ve İçel , Eskişehir yöresinde doğrudan Harmandalı Manisa Akhisar'daki Harmandalı köyü Girit'ten sonraları göçmen almıştır. Harmandalı köyleri olarak nitelenen bazı köyler bulunmaktadır. Türkiye'de Uşak, Aksaray (Ortaköy, Harmandalı köyü), İzmir, Aydın, Muğla (Çölmeklü adıyla geçer), Antalya, Silifke, Adana (İmamoğlu, Karataş), Gaziantep, Giresun, Kırşehir (Çiçekdağ), Ankara (Bala ve Keskin), Afyon (Sandıklı), Burdur, Tokat, Yozgat, Diyarbakır, Malatya, Sivas ve birçok yerde dağınık şekilde görülür. Bu sayılan illerde en az 4-5 köyleri vardır. İran'da ise Tebriz ve Kuzey Horasan'da rastlanmaktadır. Azerbaycan'da Xırmandalı adında köy bile vardır. Türkmenistan ve Özbekistan'da diğer Türk boylarıyla karışmış şekilde görülmektedir. Ayrıca çok eski olan Özbek destanında Harmandalı adında güçlü bir karakter görülmektedir. Kerkük'te Tuzhurmatu'da önemli bir nüfusu Harbendelüler oluşturur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Faruk Sümer (2016). Oğuzlar. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ISBN 978-975-498-236-7. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020.
- ^ Osmanlı Tahrir Defterleri (2010). "397 NUMARALI HALEB LİVÂSI MUFASSAL TAHRÎR DEFTERİ ( 943 / 1536 ) I" (PDF). Devlet Arşivleri. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.