Harbendelu

Harbendelu ya da Harmandalı, Oğuz Türkleri'nin Avşar boyunun Şamlu koluna bağlı bir yörük oymağıdır.

Etimolojisi

Harbendelu adı İlhanlı hükümdarı Olcaytu'dan gelmektedir. Türklerde ve Moğollarda yeni doğan çocuğa nazar değmemesi için    belli bir yaşa gelene kadar kötü anlamda isim konur Olcaytu'nun ismine de Harbende (Eşekkulu) ismi verilmiştir. Sonrasında ise Hudabende (Tanrıkulu) ismini almıştır. Türkler Anadoluya ilk geldiğinde Büyük Selçuklu devleti Göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek istemiş fakat atalarının yaşama şekline alışan Türkmen obaları kabul etmeyip Halep'e Gaziantepe Adana civarlarına gitmiştir. Bu obaların içinde Harbendelü obası da vardır. Harbendelüler kışlak olarak Gaziantep ile Şam'a kadarki geniş bölümde yaşamış yazlak olarak da Sivas Uzunyayla'ya çıkmışlardır. Fakat Harbendelüleri daha iyi anlamak istiyorsak üç bölüme ayırarak bakmamız lazım Batı Anadolu Harbendelüleri (1691'den sonraki süreç) değişmiş adıyla Harmandalılar, Doğu(Gaziantep,Adana) harbendelüleri ve son olarak Azerbaycan ve İran Harbendelüleri (Hudabende) olarak sınıflandırabiliriz.

Harbendeluler ne kadar Oğuz Türklerinin Avşar Boyunun Şamlu oymağına tabii gözükse de 1691 tarihli Rakka'ya sürgün için Osmanlı tahrir defterlerine bakılırsa aslen yine Oğuz Türklerinin Beğdili Boyuna ya da Bayat Boyuna mensuptur.

Harbendelülerin alt obaları şunlardır:

1-Soyladı

2-Kozaklı

3-Dişirci

4-Kozcu

5-Kozanlu

6-İlyas Fakihler

7-Uzun Karacalu

8-İnaloğlu

9-Caferlü

10-İbrahim Şahlu

11-Kasım Hacılu

12-Yalunuzlu

13-Burhan Hacılu

14-Kayanlu

15-Kurtulmuşlu

16-Mısır Hocalu

17-İllemişlü

18-Tansuklu

19-Bostanlu

20-Cadılu

Daha tabi bilemediğimiz obalar da vardır.

1691 den sonra Harbendelüler ayrılmış Ankara, Adana, Kırşehir üzerinden 3 ana koldan Batı Anadolu'ya göçmeye başlamışlardır. Bu göçenler Harmandalu ismini almıştır. Orada kalanlar Malatya Gaziantep'te Sivas'ta (Altınyayla) kalmıştır. Bir kısımda İran'a göçüp orada yaşamışlardır hatta Şah İsmail'in en önemli şairlerinden olan Afşar Sadıki İran Harbendelülerindendir. Batı da göçenler neredeyse hala yörük yaşam tarzını sürdürmektedir. Halen daha Orta Asya geleneklerini sürdürürler. Her sene Deve Güreşleri olur.

Yaygınlık

Türkiye'de Sivas, Yozgat, Manisa ve İçel yöresinde doğrudan Harmandalı adıyla anılan veya Harmandalı köyleri olarak nitelenen bazı köyler bulunmaktadır.Türkiye'de Uşak, Aksaray (Ortaköy, Harmandalı köyü), İzmir, Aydın, Muğla (Çölmeklü diye geçer) Antalya, Silifke, Adana (Karataş), Gaziantep, Giresun, Kırşehir (Çiçekdağ), Ankara (Bala ve Keskin), Eskişehir, Yozgat, Diyarbakır, Malatya, Sivas ve birçok yerde dağınık şekilde görülür. İran da ise Tebriz ve Kuzey Horasanda rastlanmaktadır. Azerbaycan'da Xırmandalı asında kend bile vardır. Türkmenistan da ve Özbekistan da diğer Türk boylarıyla karışmış şekilde görülmektedir ayrıyeten çok eski olan Özbek Destanında Harman dali adında güçlü bir karakter görünmektedir. Kerkük Tuzhurmatu'da önemli bir nüfusu Harbendelüler oluşturur.

Kaynakça

• Osmanlı Tahrir Defterleri (2010). "397_NUMARALI_HALEB_LIVASI_MUFASSAL_TAHRIR_DEFTERI(943-1536)-1.pdf " (PDF). 397_NUMARALI_HALEB_LIVASI_MUFASSAL_TAHRIR_DEFTERI(943-1536)-1.pdf . Devlet Arşivleri . 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
• Faruk Sümer (2016). Oğuzlar. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ISBN 978-975-498-236-7. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
• Gültekkin Parlak (2012). "Türkmen Aile, Aşiret, Oymakları,Boyları,Kolları ( 5 ) ". Türkmen Aile, Aşiret, Oymakları,Boyları,Kolları ( 5 ) . 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
• Eldeniz Abbaslı (1987). "Sayfa 3. faruk sümer safevi devletinin kuruluşu ve gelişmesinde anadolu türklerinin rolü sayfa 46" (PDF). faruk sümer safevi devletinin kuruluşu ve gelişmesinde anadolu türklerinin rolü  . ttk ankara . 9 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.