Hacı Ali
Hacı Ali Hi Holly Philip Tedro | |
|---|---|
 Hacı Ali ve eşi | |
| Doğum | Philip Tedro y. 1828 İzmir, Aydın Eyaleti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 16 Aralık 1902 (74 yaşında) Quartzsite, Arizona, Amerika Birleşik Devletleri |
| Defin yeri | N end of Cemetery Rd, Quartzsite, Arizona 33°39′53″K 114°14′11″B / 33.66472°K 114.23639°B |
| Anıtlar | Hi Jolly Anıtı |
| Milliyet | Osmanlılı |
| Etnik köken | Yunan-Suriyeli |
| Vatandaşlık |  Osmanlı İmparatorluğu (1828-1856) ABD (1856–ölümüne kadar) |
| Meslek | Asker |
| Din | İslam (doğarken Yunan Ortodoks) |
Hacı Ali (Arapça: حاج علي, Ḥājj ʿAlī), ABD'deki ismiyle Hi Jolly veya doğum ismiyle Philip Tedro (y. 1828 — 16 Aralık 1902), Yunan ve Suriye kökenli[1] Osmanlılı deve eğitimcisi ve sürücüsü.
İzmir, Aydın Eyaleti'nde dünyaya gelip, ABD Ordusu Develi Askerler Tümeni'ni kurmak için ABD tarafından 1856'da davet edilip ABD'ye gitmiş, 30 yıl ordu için çalışmış ve yaşamının geri kalanını orada tamamlamıştır. Hacı Ali, Hacı Ali ismini telaffuz edemeyip Hi Jolly diyen Amerikalılar tarafınca o kadar sevilmiştiki; ülke genelinde, Arizona'daki ölümüne kadar yaşayan bir efsane haline gelmişti.[2] Günümüzde dahil her yılın Ocak ayında mezarının bulunduğu Quartzsite, Arizona'daki "Hi Jolly Festivali" düzenlenmektedir.[3]
Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]
1828 yılı civarında, Yunan bir baba ve Suriyeli Arap Hristiyanı bir anneden Philip Tedro ismi ile İzmir'de dünyaya gelmiştir. Sonradan İslam'a geçip ismini Ali yapmış, hacca gidip geldiği için çevresindekiler tarafından Hacı ön ismini almış ve Hacı Ali ismini almıştır.
İki yıl süren Meksika Savaşı (1846-1848) sonrası düzenin tekrar sağlanması ve askerî malzemelerin rahatça taşınması için at ve katırların yetersiz kalması üzerine ABD Savunma Bakanı Jefferson Davis, bu iş için en uygun hayvanın develer olduğunu belirterek Amerika Birleşik Devletleri'nin Osmanlı büyükelçisi aracılığı ile padişah Abdülmecid ile mektuplaşır. Abdülmecid'in oluru ve fazladan iki deve hediyesi ile Amerika Birleşik Devletleri'ne dönecek Amerikalılar develerin kullanımı ve bakımı için İstanbul'dan sonra İzmir'e uğrayarak aralarında Hacı Ali'nin de olduğu 4 deveciyi de yanlarına alırlar.
Develer ile Teksas Indianola limanına gelen bu ilk kafile, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk deve birliğinin de temelini oluşturur. Deveci Hacı Ali bu kafilenin liderliğini yapmıştır. Amerikalıların telaffuzda zorlanması sonucu adı Hi Jolly'e dönüşen Hacı Ali, 1880 yılında Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olmuştur; resmî kayıtlardaki ismi Tedro'dur.
30 yıl Amerikan ordusuna hizmet etmiş, Gertrudis Serna adında Meksikalı bir kızla evlenip iki çocuk sahibi olmuştur. Batı'daki altına hücum akımına kapılarak Yuma ve Tuscan şehirleri arasında birçok girişimde bulunan Hacı Ali, maden aramada başarısız olması üzerine kısa bir süre sonra ordudaki işine geri dönmüştür. Son yıllarını madencilik ve ara sıra da Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti adına izcilik yaptığı Arizona'daki Quartzsite(en) şehrinde geçirmiş ve burada ölmüştür.
Mezarı ve Anıtı[değiştir | kaynağı değiştir]
Hacı Ali anıt mezarının da bulunduğu Quartzsite'de gömülüdür ve bulunduğu mezarlığa adı verilmiştir. Hacı Ali'nin mezarı 1935'te Arizona Ulaşım Birimi tarafından piramit şeklinde dizayn edilerek mezarın üstüne bakırdan bir deve figürü konulmuştur. Amerika Birleşik Devletleri devletine ait son devenin külleri de bu anıtın yakınına gömülmüştür. Quartzsite şehrinin en çok ziyaret edilen yeri olan Hacı Ali anıtında şunlar yazılıdır:
| “ | Hi Jolly'nin son kampı. Takriben 1828'de Suriye'de doğdu. 12 Aralık 1902'de Quartzsite'de öldü. 10 Şubat 1856'da bu ülkeye geldi. Deveci, denkçi ve kılavuz olarak 30 yıldan fazla Birleşik Devletler Hükümeti'ne doğrulukla hizmet etti. |
” |
Her yıl ocak ayında Quartzsite'de Hacı Ali adına düzenlenen festivalde geçit töreni, deve yarışları ve konserler düzenlenmektedir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Philip Tedro: A Greek Legend of the American West". helleniccomserve.com. 9 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Military Trivia: The United States Camel Corps. Part 3". 28 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
- ^ "Amerika Birleşik Devletleri ordusunun ilk devecisi Hacı Ali'ydi". Zaman Gazetesi. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.