HADYEK
Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu, hayvanlar üzerinde deneysel ve bilimsel çalışma yapmak üzere Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan verilen çalışma izni ile bir deney hayvanı ünitesine sahip resmî ve özel kuruluşlar ile yüksek öğretim kurumlarının kendi bünyesinde oluşturmakla yükümlü olduğu bir kuruldur. Kanun, yönetmelik, genelge gibi yasal metinlerde genellikle kısaltması HADYEK kullanılır.
Kurul Kimlerden Oluşur?[değiştir | kaynağı değiştir]
En az beş, en çok 21 kişiden oluşur. Aşağıdaki niteliklere sahip üyelerin bulunması asgari bir zorunluluktur:
- Deneylerde kullanılacak hayvanların yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakılmasından sorumlu ve deney hayvanları kullanım sertifikasına sahip olan, hayvan deneyleri üzerine en az 1 yıl deneyimli olan ve tam zamanlı olarak çalışan veteriner hekim
- Deneylerde hayvan kullanan birimlerden bir temsilci
- Kendisi ve birinci dereceden yakınları, hayvanlar üzerinde deney yapmayan ve kuruluşla herhangi bir çıkar ilişkisi bulunmayan bir T.C. vatandaşı ve bir sivil toplum örgütü temsilcisi
HADYEK’te görev yapacak en az bir üyenin doktora veya tıpta uzmanlığını tamamlamış ve in vivo hayvan deneyleri konusunda en az bir yıl tecrübeli olması şartı aranır. Kurulun başkanı ve sorumlu veteriner hekim dışındaki üyeler kurum/kuruluş dışından da görevlendirilebilir ancak bu iki üyenin, kurum/kuruluşun tam zamanlı çalışanı olması şartı vardır. Üniversitelerde kurul başkanının, başkan vekilinin ve iyelerinin görevlendirmeleri rektör tarafından yapılır. Üniversite dışındaki kurum ve kuruluşlarda da en üst düzeyde olan kişi bu görevlendirmeleri yapar.
Kurul Üyeliği Süreleri[değiştir | kaynağı değiştir]
HADYEK'te görevlendirilen üyelerin görev süresi 4 yıldır ve görev süresi sona eren üye yeniden üye olarak seçilebilir. Bir yıl içinde izin almaksızın veya geçerli bir mazeret göstermeksizin toplantılara üç defa katılmayan kişinin üyeliği son bulur. Vefat, istifa veya emekli olma sebebiyle ayrılan üyenin yerine aynı niteliklere sahip yeni bir üye seçilir.
Kurulun Görevleri, Çalışma Şekli ve İlkeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kurul; en az ayda 1 defa ve üyelerin üçte ikisinin katılımıyla, başkanının belirleyeceği gündemle toplanır. Toplantılarda kararlar oy çokluğuyla alınır, oyların eşit olması durumunda Kurul başkanının oyu nihaî bir karar verilmesini sağlar. Kurul, kendi iç işleyişi ve çalışma prensiplerini belirleyen bir Yönerge hazırlayarak bunu HADMEK'e onaylatmak zorundadır, bu onayın ardından faaliyetine başlayabilir.
Görevleri şunlardır:
- İlgili Yönetmelik uyarınca HADMEK tarafından belirlenen etik ilkeler çerçevesinde kendi yönergesini hazırlamak,
- Hayvanlar üzerinde yapılacak tüm uygulamaların etik yönden sınırlarını belirleyerek prosedürleri onaylamak veya gerekçeli şekilde reddetmek,
- 3R Prensiplerine ve etik kurallara uyulup uyulmadığını denetlemek ve gerekli durumlarda düzenlemeler yapmak
- Hayvan kullanılmayan alternatif bilimsel yöntemlerin geliştirilmesine katkı sağlayacak ve teşvik edecek uygulamalar yapmak,
- Hayvanlar üzerinde yapılacak uygulamaların onaylanan protokole uygun olup olmadığını denetlemek ve gerekli durumlarda sonlandırmak,
- Personelin gerekli eğitimleri almasını sağlayarak deney hayvanı kullanım sertifikası veren eğitim programlarını düzenlemek,
- Yıllık istatistik raporları hazırlayarak bunları HADMEK'e sunmak
- Deneysel çalışmaların sonucu olarak ortaya çıkan tıbbi ve diğer atıkların ilgili mevzuata uygun olarak bertarafını sağlamak,
- Deneylerde kullanılan hayvanların kayıt altına alınıp izlenebilmesini sağlamak,
- Deneylerde kullanılan hayvanların sonrasında yuvalandırılması ve çiftçilik sistemine iadesi konusunda karar vermek.[1]
Hayvan Refahı Birimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Çalışma izni olan tüm kuruluşlarda kurulması zorunlu olan birimdir. Bu birimde; hayvanların bakım ve refahından sorumlu olan bir veteriner hekim, veteriner sağlık teknikeri veya veteriner sağlık teknisyeni olan en az bir kişi, deneysel ve bilimsel çalışmalarda hayvan kullanan "kullanıcı" kuruluşlarda ise biri yerel etik kurul üyesi olmak üzere azami üç kişi olmalıdır. Hayvan refahı biriminde görevli olan veteriner hekim, deneylerde kullanılacak hayvanların yetiştirilmesi, bakımı ve üretiminden sorumludur. Kurumlarda yapılan çalışmalarda kullanılan hayvanlara ilişkin tüm kayıtlar, sorumlu veteriner hekim tarafından bizzat tutulur ya da bu kayıtların tutulması sağlanır. Bu kayıtlarda; temin edilen hayvanların sayıları, türleri, temin edildikleri yerler, kullanıcı kuruluşa geliş tarihi ve yapılan tüm işlemler bulunur ve kayıtlar 5 yıl süreyle saklanır. HADYEK ve Hayvan Refahı Birimi olmayan kurum ve kuruluşlar hayvanlar üzerinde herhangi bir çalışma veya uygulama yapamazlar. Tüm prosedürler, hayvan refahı biriminin gözetiminde gerçekleştirilir.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yönetmelik". Resmî Gazete. 15 Şubat 2014. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ "Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik". KAYSİS - Elektronik Kamu Bilgi Yönetim Sistemi. 2014.[ölü/kırık bağlantı]