Höşmerim
 |
| Osmanlı mutfağı |
|---|
Höşmerim ya da Hoşmerim, Marmara başta olmak üzere Ege, İç Anadolu bölgelerinde üretilen bir çeşit irmik helvası[1]. Bazı illerde irmik yerine un konulur ve un helvasına höşmerim denilmektedir.
Balıkesir ve Bursa başta olmak üzere[2], Çanakkale, Tekirdağ, Kırklareli ve İzmit tatlının en çok yapıldığı illerdir. Evliya Çelebi, "Seyahatname"sinde bu tatlının, Balıkesir'e yerleşen ilk Türkmen göçebelerinde de görüldüğünü, Havran'a da oradan geçtiğini anlatır[3]. Peynir helvası ya da Peynir tatlısı olarak da bilinir. Farsça hoş (tatlı) ve maram (kaymak) sözcüklerinden türemiştir.
İlk höşmerim üretimini Orta Asya'dan göçler yolu ile gelen Anadolu Yörüklerinin yaptığı bilinmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Melceü’t-Tabbâhîn Tarifi[değiştir | kaynağı değiştir]
Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tarifi şu şekilde verilmiştir: Hoşmerim, sündürme dahi derler bir kıyye miktarı tuzsuz taze peynir veyahut teleme dedikleri peynirden tedarik edip el ile bir tencere içine ufaklayıp kor üstüne vaz birle karıştırmaya başlayalar tâ ki kaynayıp eridikte içine on dirhem miktarı dakîk-i hâs (has un) zammedip yine karıştırıldıkta yağını koyuverip peynir şekeri gibi uzamaya başladıkta indireler. Taamı latif bir taamdır. Tenâvül buyrula. Bazıları şeker veya asel dahi hîn-itenâvülde vazederler, latif olur.[4]
Yörelere Göre Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Balıkesir Höşmerim Tatlısı (Balıkesir Peynirli İrmik Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Balıkesir höşmerim tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[5]
Yörük köylerinde koyun sütü veya 1/3 inek, 2/3 koyun sütü karıştırılarak yapılan ve odun ateşinde pişirilen höşmerimde 5 lt süt ya da 5 kg teleme için 1-1,5 kg şeker yeterli gelmektedir.[6]
Beypazarı Höşmerim Tatlısı (Beypazarı Un Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Beypazarı Höşmerim Tatlısı 19.07.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[7]
Çamlıdere Höşmerim Tatlısı (Çamlıdere Un Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Çamlıdere Höşmerim Tatlısı köken ile bağı bulunan yöresel tatlı olup buğday unu, tereyağı ve süt kullanılarak hazırlanır. Ürünün tatlandırması bal, üzüm pekmezi veya beyaz şeker ile yapılır. Çamlıdere Höşmerim Tatlısının diğer illerde üretilen höşmerim tatlılarından farkı malzemeleri arasında peynir ve irmik bulunmamasıdır. Çamlıdere Höşmerim Tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8][9]
Çankırı Höşmerim Tatlısı (Çankırı Un Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Çankırı Höşmerim Tatlısı 17.06.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Kırşehir Höşmerim Tatlısı (Kırşehir Un Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Kırşehir Höşmerim Tatlısı; un, süt, yumurta, şeker ve tereyağı ile yapılan yöreye özgü meşhur bir tatlıdır. Kırşehir yöresinde geleneksel olarak yeni doğum yapmış lohusa annelere sunulan önemli bir tatlı olmakla birlikte günümüzde sıklıkla yapılmaktadır. Yörenin önemli kültürel miraslarından biri olan Kırşehir Höşmerim Tatlısı, yöre kadınlarının ve ustalarının bilgilerini geçmişten geleceğe kuşaklar boyu aktararak ün kazanmış tatlıdır.Kırşehir Höşmerim Tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11][12]
Konya Höşmerimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Konya Höşmerimi için 2022 yılı Şubat ayında Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından coğrafi işaret başvurusunda bulunulmuş, aynı yılın Ağustos ayında Türk Patent Enstitüsü tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescil edilmiştir.[13]
Mengen Höşmerimi (Mengen Un Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Mengen Höşmerimi 10.06.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]
Sivrihisar Höşmerim Tatlısı (Sivrihisar Un Helvası)[değiştir | kaynağı değiştir]
Sivrihisar Höşmerim Tatlısının Sivrihisar mutfak kültüründe önemli bir yeri bulunur. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı, yemeğin hemen ardından taze taze kavrularak sunulan bir tatlıdır. Bununla birlikte bayram sabahı aile büyüğünün evinde yemek yeme geleneğinin bir parçası olarak da ikram edilir.
Sivrihisar Höşmerim Tatlısı, tam yağlı krema (kaymak), un ve çok az miktardaki tuzun kavrulması ile hazırlanan bir tatlıdır. Sivrihisar Höşmerim Tatlısının üretiminde kullanılan krema, inek sütünden elde edilir ve tereyağı yapımı için de kullanılan tam yağlı krema tercih edilir. İnek sütünden elde edilen süt kremasının pH değeri koyun ve keçi sütünden elde edilen süt kremalarına göre daha yüksek, yani asitlik derecesi daha düşüktür. Ayrıca inek sütünün yağ ve katı madde oranı daha düşük olduğundan inek sütü kreması daha hafif bir kremadır. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı, üzerine üzüm pekmezi dökülerek sunulur. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı aynı zamanda tercihe bağlı olarak şerbetli, şerbetsiz ya da süt reçelli olmak üzere üç farklı şeklide de tüketilebilir. Üretim şekli aynı olmakla birlikte sunum biçimi arasındaki fark tüketim tercihi veya alışkanlıklarından kaynaklanır. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[15][16]
Gediz Höşmerimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Malzemeleri; taze tuzsuz inek peyniri, irmik, buğday unu, beyaz şeker, su, kabartma tozudur. Gediz Höşmerimi 09.12.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[17]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ ""Höşmerim Tatlısı Üretimi ve Özellikleri" II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Sayfa:100-103, 27-29 Mayıs 2009, Van" (PDF). 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
- ^ "Hoşmerim Tatlısının Kimyasal ve Mikrobiyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi" Türkiye 9. Gıda Kongresi; 24-26 Mayıs 2006, Bolu
- ^ Seyahatname, 9. cilt, Yapı Kredi Yayınları
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ Bilir, M. (2022). Höşmerim: Balıkesir'in coğrafi işaretli ürünü meşhur höşmerim tatlısı nasıl yapılır?. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ "Beypazarı Höşmerim Tatlısı". Türk Patent ve Marka Kurumu. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/9e071663-5147-432d-b946-cd543ca08d0d.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/2232[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2022.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38322[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ "Konya Höşmerimi". Coğrafi İşaretler Portalı sayfası. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "Mengen Höşmerimi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1208[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/cabc4bc8-ef42-4877-9838-234a846e2541.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Gediz Höşmerimi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.