Hârizmî

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
17.32, 5 Ocak 2017 tarihinde Mukaddime (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 18014013 numaralı sürüm (vandalizm amaçlı değişiklik)
Hârizmî
SSCB döneminde Hârizmî'nin 1200. yaş günü anısına basılan pul
DoğumMuhammed bin Mûsâ el-Hârizmî
780
Harezm
Ölüm850
Bağdat, Irak
MilliyetFars[1]
Dinİslam
Kariyeri
DalıMatematik, Gökbilim ve Coğrafya
EtkiledikleriEbu Kamil Şuca, Ebu Hanife Dinaveri, Ömer Hayyam
Harezmi sıfır rakamını (0) ve x bilinmeyenini kullandığı bilinen ilk kişidir.

Hârizmî (Şablon:Dil-fa) ya da tam adıyla Ebû Ca'fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî, matematik, gökbilim, coğrafya ve algoritma[2] alanlarında çalışmış Fars[1][3] bilim insanı.[4] Hârizmî 780 yılında Harezm bölgesinin Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. 850 yılında Bağdat'ta vefat etmiştir.

Hayatı

Ebu Abdullah Muhammed bin El-Harezmi 780 yılında Özbekistan'ın Harezm vilayetinde dünyaya gelmiştir. Horasan bölgesinde bulunan Harezm'de temel eğitimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir. İlmî konulara meraklı olan Harezmi bu konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat'a gelir ve yerleşir. Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem'un Harezmi'deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi tarafından Antik Mısır, Mezopotamya, Yunan ve Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi'nin idaresinde görevlendirilir.

Cebir alanındaki çalışmaları

Cebir sözcüğü de Harezmi'nin "El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir. Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı olma özelliğini taşımaktadır.

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır. Harezmî'nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince'ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır, 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur. Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir. Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) "cebirin babası" olarak da bilinir. İngilizce'deki "algebra" ve bunun Türkçe'deki karşılığı olan "cebir" sözcüğü, Harezmî'nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan "el-cebr"den gelmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Harezmi sıfır rakamını (0) ve x bilinmeyenini kullandığı bilinen ilk kişidir.[5][6][7][8]

Coğrafya

Harizmî Coğrafya alanında da tanınmış biridir ve coğrafya alanında birçok araştırmalar yapmıştır. Dağlar ve kum yuvaları konusunda ölçüm ve hesapları bulunmaktadır.

Eserleri

Matematik ile ilgili eserleri
  • El- Kitab'ul Muhtasar fi'l Hesab'il Cebri ve'l Mukabele
  • Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind
  • El-Mesahat

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin ( onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır. Harezmî'nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latinceye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur.

Astronomi ile ilgili eserleri
  • Zîc-ul Harezmî
  • Kitab al-Amal bi'l Usturlab
  • Kitab'ul Ruhname
Coğrafya ile ilgili eserleri
  • Kitab surat al-arz
Tarih ile ilgili eserleri
  • Kitab'ul Tarih

Kaynakça

  1. ^ a b Oaks, Jeffrey A., "Was al-Khwarizmi an applied algebraist?". University of Indianapolis. Retrieved on 2008-05-30.
  2. ^ algoritma
  3. ^ Hogendijk, Jan P. (1998). "al-Khwarzimi". Pythagoras 38 (2): 4–5. ISSN 0033–4766.
  4. ^ Springer Reference Biographical Encyclopedia of Astronomers. s. 631. ISBN 978-0-387-31022-0.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ A History of Algebra From al-Khwärizml to Emmy Noether. 1985. s. 4. ISBN 978-3-642-51601-6.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ http://www.wilbourhall.org/index.html#algebra
  7. ^ http://historyofislam.com/contents/the-classical-period/al-khwarizmi/
  8. ^ http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Al-Khwarizmi.html

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hârizmî&oldid=18014013" sayfasından alınmıştır