Gudarehi Manastırı
გუდარეხის მონასტერი | |
.jpg) Gudarehi Manastırı kompleksi | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Tetritskaro Belediyesi, Kvemo Kartli, Gürcistan |
| Koordinatlar | 41°35′K 44°27′D / 41.583°K 44.450°D |
| Yükseklik | |
| Zirve | Manastır kompleksi |
Gudarehi Manastırı (Gürcüce: გუდარეხის მონასტერი) Güney Gürcistan'daki bir 13. yüzyıl Gürcü Ortodoks manastırıdır. Kvemo Kartli bölgesine bağlı Tetritskaro belediyesindeki Gudarehi köyünün batısında konumlanmıştır. Manastır kompleksi, ana salon kilisesi, bağımsız çan kulesi, saray, hücreler, şapeller, ahırlar ve şarap mahzeni gibi çeşitli yapıların kalıntılarından oluşmaktadır. Kilise, Orta Çağ taş oymaları ve yazıtlarla süslenmiştir. Kompleks, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Gudarehi Manastırı, görünüşe göre daha eski bir kilise yapısının bulunduğu yere 13. yüzyılda inşa edilmiştir. Manastırın kuzeyinde bir Orta Çağ yerleşiminin kalıntıları bulunmaktadır. Yerleşimde yapılan arkeolojik kazılarda, yerel olarak üretilen çanak çömlek parçaları ve 18 Gürcü ve 1 Moğol Orta Çağ sikkesi ortaya çıkarılmıştır. Mevcut kilisenin daha kesin bir şekilde tarihlendirilmesi, güney duvarında bulunan ve "Kraliçelerin Kraliçesi Rusudan" sözlerinin geçtiği hatıra yazıtının doğru yorumlanmasına bağlıdır. Dimitri Bakradze ve Marie-Félicité Brosset gibi daha önceki dönemin tarihçileri, yazıtta geçen Kraliçe Rusudan'ı, I. Demetre'nin (ö. 1210) kızı olarak yorumlamışlardır, ancak Ekvtime Takaişvili'nin yazıtta geçen kişiyi Rusudan (r. 1223-1245) ile özdeşleştirmesi daha çok ilgi görmüştür. Daha yakın zamanlarda Gurand Mçedlidze, bahsi geçen Rusudan'ın Kral II. Demetre'ni kızı olabileceğini ve kilisenin inşaatının 1282'den daha erken bir tarihte başlamadığını göstermiştir.[2]
Gudarehi Manastırı, kraliyetin himayesinde işlevini sürdürmüştür. Kral I. Simon, 1 Ocak 1586'da, manastırı Dmanisi Sioni Katedraline bağışlamıştır. 24 Ağustos 1643'te, Müslüman Gürcü Kral Rostom, manastırı, Barataşvili hanedanının bir kolu olan Germanozişvili ailesine vermiştir. Bölgeye yakın yerlerde yaşayan köylülerin kullandığı manastır, Germanozişvili ailesinin aile manastırı ve mezarlığı olarak hizmet vermiştir. 1756 yılına gelindiğinde, hem soylu aile, hem de manastır önemli ölçüde önemini yitirmiştir; sürekli savaş ve siyasi istikrarsızlık, Gudarehi köyünün ve hatta Kvemo Kartli bölgesinin nüfusunda kısa sürede azalmaya yol açmıştır. Köyle manastır terk edilmiş ve çevredeki bölge doğaya karışmıştır. 19. yüzyılda Gürcü Antikleri bölümü öğrencileri bölgeyi ve manastırı keşfetmiştir.[2] Kilise, 2006 yılında devlet tarafından finanse edilen bir programla onarılmıştır.
Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Gudarehi Manastırı, Gudarehi köyünün batısındaki ormanlık bir tepenin üzerindedir. Yapıların çoğunun bulunduğu kompleks, yıkık bir duvarla çevrilidir. Theotokos'un ana kilisesi, ek binalar olmadan 16,2 x 9,5 m ölçülerinde ve düzgünce yontulmuş sarımsı taş bloklardan inşa edilmiş bir salon kilisesi tasarımına sahiptir. Doğudaki yarım daire biçimli apsiste son bulan kilisenin tek girişi güneydedir. Gürcistan'daki daha eski kubbeli kiliselerden esinlenerek yapılmış olan doğu cephesi, dekoratif taş oymalarla süslenmiştir. Girişteki güney duvarı, Orta Çağ Gürcü alfabesi “asomtavruli” ile yazılmış yedi satırlık bir yazıt içermektedir. Yazıtta, mimar Çiçaporisdze, piskopos Manglisili Anton, Kraliçe Rusudan ve onun çocuklarından bahsetmektedir.[3]
İç kısım, kısmen yeryüzüne inmiş Büyük Meleklerin solmuş freskleri ile boyanmıştır. Fresklere, Mikail ve Cebrâîl'i tanımlayan 17. yüzyıl Yunan yazıtları eşlik etmektedir. Ayrıca azizler Yorgi, Dimitrios ve Theodore'un freskleri de bulunmaktadır. Sunaktaki duvar resimlerinin üzerinde yer alan Gürcüce duvar yazıtları günümüzde okunaklı değildir. 12. yüzyıldan kalma ikonostasis taşının bozulmamış parçaları korunması için Tiflis'teki Gürcistan Ulusal Müzesi'ne gönderilmiştir. Kilisenin kuzey ucu apsisli eukterion ile çevrelenmiştir. Kuzey duvardaki ek binada yer alan 10 ve 12. yüzyıldan kalma Gürcüce taş yazıtlar, görünüşe göre daha eski bir yapının kalıntılarıdır. Güneydeki başka bir ek yapı, günümüzde harabe olan sütunlu bir nartekstir.[3]
Kilisenin güneydoğusunda, dikdörtgen planlı inşa edilmiş serbestçe duran taştan yapılmış bir çan kulesi bulunmaktadır. 1278 yılında tamamlanan yapı, Gürcistan'daki en eski çan kulesidir. İki katlı yapının alt katı açıktır, hipostil salonlu üst katı ise sekiz kemerli bir sütun ve onların arasında kalan küçük bir odaya sahiptir. Asomtavruli alfabesiyle yazılmış doğu duvardaki yazıt, Kral II. Demetre ve rahip Abraham'ı anmaktadır.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ a b Mchedlize, Guranda (1986). "გუდარეხის მონასტრის ისტორიისათვის" [History of the Gudarekhi monastery]. Mravaltavi (Gürcüce). Cilt 13. ss. 53-63.
- ^ a b c Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "გუდარეხი [Gudarekhi]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Gürcüce). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 165-168. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2019.