Gevher Şad Türbesi
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Musalla Külliyesi, Herat, Afganistan |
| Koordinatlar | 34°21′27″K 62°11′07″D / 34.35750°K 62.18528°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Kavan ud-din |
| Mimari tür | Türbe |
| Mimari biçim | Fars |
| Tamamlanma | 1438 |
Baysungur Türbesi olarak bilinen Gevher Şad Türbesi, Afganistan'ın Herat ilinde bulunan İslami bir mezar yapısıdır. 15. yüzyılda inşa edilen yapı, Timurlu hanedanının üyeleri için mezar alanı olarak hizmet vermiştir ve Musalla Külliyesi'nin bir parçasıdır.
Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]
Türbe, merkezini örten bir kubbe ile haç şeklinde bir şekil oluşturur.[1] Bu kubbe, yapının en etkileyici özelliğidir, çünkü aslında üst üste binmiş üç kubbeden oluşur: alçak bir iç kubbe, bombeli bir dış kubbe ve aralarında yapısal bir kubbe.[2] Dış kubbe, çiçekli açık mavi-yeşil mozaiklerle süslenmiştir. İç kubbe altın varak, lapis lazuli ve karmaşık desenler oluşturan diğer renklerle süslenmiştir. Mezarın içi eksenel nişlere sahip kare bir odadır.[3]
Mezar taşlarının yaygın bir şekilde alınıp tekrar kullanılması alışkanlığından dolayı türbede kaç tane gömü olduğu bilinmemektedir. Bazı kaynaklar bir dönem yirmi kadar mezar taşı bulunduğunu iddia etse de, şu anda sadece altı tane mezar taşı görülmektedir.[4] Bunlar dikdörtgen şekilli ve mat siyah taştan yapılmıştır, üzerlerine çiçek desenleri oyulmuştur.[5]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Türbe başlangıçta Timurlu hükümdarı Şahruh'un oğlu Baysungur'un eşi Gevher Şad tarafından Baysungur'un mezar alanı olarak inşa edildi.[4][6] Gevher Şad'ın adını taşıyan bir medrese 1438'de tamamlanmıştır.[2][7] Musalla Külliyesi içindeki konumu, Bagh-i Zaghan'daki hükümdarlık konutuna yakınlığı nedeniyle elverişliydi.[8] Bu nedenle, sonraki yıllarda Baysungur'un ailesinin diğer üyeleri de yanına defnedildi. Bunlar arasında Gevher Şad'ın kendisi ve kardeşi Emir Sufi Tarkan,[9] diğer oğlu Muhammed Juki,[10] Baysungur'un oğulları Sultan Muhammed[11] ve Ala al-Davla ile ikincisinin oğlu İbrahim bulunmaktadır. Daha uzaktan akraba olan Timurlular, Ahmed ve Şahruh (Ebu Sa'id Mirza'nın oğulları) da türbeye gömüldü. Baysungur'un babası da kısa süreliğine defnedildi, daha sonra Semerkant'taki Gur-i Emir'e nakledildi.[12]
20. yüzyıla gelindiğinde, türbe büyük ölçüde hasar görmüştü, özellikle kubbe ciddi şekilde bozulmuştu. 1950'lerde yapılan müdahale, tamamen yeni bir doğu cephesinin inşa edilmesiyle ve altıgen mihrabın yıkılıp yerine dikdörtgen bir cephe yapılmasıyla binanın görünümünü büyük ölçüde değiştirdi. Daha sonraki restorasyonlar da kalitesizdi ve bu restorasyonlarda uygun olmayan malzemeler kullanıldı.[13] 2014 yılında, UNESCO ve Afganistan hükûmeti, dış kubbedeki çini çalışmasını koruma ve çoğaltma girişiminde bulunmak için koordinasyon sağladı.[14] UNESCO Herat'ın Dünya Mirası Alanı olarak aday gösterilmesini planlamaktadır.[15]
Fotoğraf Galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Dictionary of Islamic Architecture. Routledge. 2002. s. 111. ISBN 978-1-134-61365-6. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ a b Keeping history alive: safeguarding cultural heritage in post-conflict Afghanistan. UNESCO Publishing. 2015. s. 184. ISBN 978-92-3-100064-5. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Afghanistan. Princeton University Press. 2014. s. 318. ISBN 978-1-4008-5891-0. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ a b The Archaeology & Architecture of Afghanistan. Tempus. 2002. s. 137. ISBN 978-0-7524-2519-1. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ The Road to Oxiana. Macmillan and Co. Ltd. 1937. s. 101.
- ^ "BĀYSONḠOR, ḠĪĀṮ-AL-DĪN". Encyclopaedia Iranica. Encyclopaedia Iranica Foundation. 1989. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019.
- ^ Medieval Islamic Civilization: an Encyclopedia. 2: L-Z, index. Taylor & Francis. 2006. s. 864. ISBN 978-0-415-96692-4. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Golombek (1969). "The Timurid Shrine at Gazur Gah". Occasional paper - Royal Ontario Museum, Art and Archaeology. Royal Ontario Museum (15): 90. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Afghanistan's Islam: From Conversion to the Taliban. Univ of California Press. 2017. s. 66. ISBN 978-0-520-29413-4. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Four Studies on the History of Central Asia. 2. Brill Archive. 1963. s. 147. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Golombek (1969)
- ^ Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Cambridge University Press. 2007. ss. 258, 263. ISBN 978-1-139-46284-6. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Cassar & Noshadi (2015)
- ^ "Italian-Funded Conservation of Gawhar Shad Mausoleum in Herat Underway by Afghan Government and UNESCO". unesco.org. UNESCO. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019.
- ^ "City of Herat". unesco.org. UNESCO. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019.