Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi
| Gazi Husrev-begova biblioteka | |
 Gazi Hüsrev Bey Medresesi ve Kütüphanesi Kompleksi girişi | |
 | |
| Ülke | Bosna-Hersek |
|---|---|
| Tür | Halk kütüphanesi[1] |
| Kuruluş | 1537[2] |
| Reference to legal mandate | Bosna-Hersek Halk Kütüphaneleri |
| Konum | Saraybosna, Bosna Hersek |
| Koleksiyon | |
| Toplanan öğeler | Elyazmaları Fonu, Oryantalist Fonu, Süreli Yayınlar Fonu, Avrupa Fonu, Arşiv Fonu, İslam Cemaati Fonu, Fotoğraf Fonu |
| Boyut | yaklaşık 100.000[2] |
| Erişim ve kullanım | |
| Erişim gereklilikleri | Önceden rezervasyon yapılmalı |
| Diğer bilgiler | |
| Müdür | Prof. Hilmo Neimarlija[1] |
| Kadro | 29[1] |
| Website | ghb.ba |
Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi (Boşnakça: Gazi Husrev-begova biblioteka), Bosna-Hersek'in başkenti Saraybosna'da bulunan bir halk kütüphanesidir. Kütüphane, 1537 yılında Osmanlı döneminde sancakbeyi Gazi Hüsrev Bey tarafından kurulmuş olup Başçarşı'da yer almaktadır ve Gazi Hüsrev Bey Medresesi'nin bir parçasıdır. Bosna-Hersek'teki en önemli İslami el yazmaları koleksiyonlarından birine sahiptir ve bunların birçoğu Gazi Hüsrev Bey tarafından bağışlanmıştır. Koleksiyon Bosna Savaşı ve Saraybosna Kuşatması sırasında varlığını sürdürmüştür. Kütüphane ayrıca önemli sayıda kitap, dergi, gazete, belge ve fotoğrafa ev sahipliği yapmaktadır.
Gazi Hüsrev Bey Medresesi'nin daha büyük kompleksinin bir parçası olarak, kütüphane tesisleri Ulusal Anıt tanımının bir parçasıdır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1537'de Bosna'nın Osmanlı sancakbeyi Gazi Hüsrev Bey, bölge halkının eğitimi için bir medrese kurdu. Sancakbeyi, medresenin kuruluş tüzüğünde "medresenin inşasından kalan paranın, medresede okuyucular tarafından kullanılacak iyi kitaplar satın almak ve bilimle uğraşanlar tarafından kopyalanmak üzere kullanılacağını" şart koşmuştur.[4]
1697'de Avusturyalı bir general olan Savoylu Eugen, kütüphaneye baskın düzenleyerek birçok tarihi eseri yok etti. Kaybolan en önemli belgelerden bazıları, toprak mülkiyetini, evlilikleri ve diğer önemli yasal olayları kaydeden Saraybosna mahkeme kayıtlarıydı.
Kütüphane ve medreseler, 1863'te kütüphane kendi odasına taşınana kadar üç yüz yıldan fazla bir süre tek bir birim olarak işlev gördü ve 1935'te Careva Camii dışındaki Saraybosna Müftülüğü ofisine taşınana kadar burada kaldı. Kütüphane, eski müftülüğün tüm binası kütüphanenin koleksiyonlarını barındırmak için kullanılana kadar büyümeye devam etti. 1992'de Saraybosna Kuşatması'nın başlamasına kadar bu konumda kaldı.[5]
1990'lardaki Yugoslav Savaşları sırasında, Saraybosna şehrinin büyük bir kısmı Sırp Cumhuriyeti Ordusu güçleri tarafından kuşatma altındaydı. Basılı kitapların çoğu, güvenli bir şekilde saklanmak üzere Careva Camii'ne taşındı. El yazmaları, şehrin yaklaşık dört yıllık kuşatması sırasında sekiz kez taşındı. En değerli 500 el yazması, saklandıkları Privredna Banka'nın kasalarına yerleştirildi. Kuşatma kaldırılıncaya kadar orada kaldılar.[4]
Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi, 10 yıllık inşaatın ardından 15 Ocak 2014'te yeniden açıldı. Yeni kütüphane büyük ölçüde Katar'dan alınan 8,8 milyon ABD doları tutarındaki hibeyle inşa edildi ve yaklaşık 500.000 esere ev sahipliği yapabilecek kapasiteye sahiptir.[6] Yeni kütüphane üç katlı olup cam ve mermerden yapılmıştır. Okuma odaları, bir konservatuvar odası ve üç farklı dile kadar eş zamanlı çeviriye olanak tanıyan WiFi kulaklıklı 200 kişilik bir oditoryum bulunmaktadır. Bodrum katında Bosna'nın okuryazarlık tarihine adanmış bir müze bulunmaktadır.[7]
Eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kütüphane, Arapça, Türkçe, Farsça, Boşnakça ve diğer dillerde 100.000'den fazla el yazması, basılı kitap ve belge içermektedir. 10.500'den fazla kütüphane birimi, İslam bilimleri, Doğu dilleri, güzel sanatlar, felsefe, mantık, tarih, tıp, veterinerlik bilimi, matematik, astronomi ve diğer alanlarda yaklaşık 20.000 metin içeren el yazması kodekslerini içermektedir.
Saraybosna Kuşatması ve kütüphanenin restorasyonundan bu yana, kütüphanenin koleksiyonuna birkaç önemli İslami el yazması eklendi. Bu el yazmalarının en önemlilerinden bazıları şunlardır:
- Kütüphanedeki en eski el yazması eser olan İhya'ulumü'd-din, Ebû Hamid Muhammed el-Gazâlî (ö. 1111) tarafından Arapça yazılmıştır.
- Hâfız-ı Şirâzî'nin (ö. 1389) Farsça yazılmış divanı, İslam minyatürleriyle süslenmiştir.
- Tuhfetü'l-ahrar, İranlı yazar Nureddin Abdurrahman Cami (ö. 1486) tarafından yazılmış didaktik bir şiirdir ve koleksiyonda bulunan en temsili İslami hat parçalarından biridir. Yaklaşık 1576'da kopyalanmıştır.
- Firdevs el-ahbar bi-masur el-hitab, Abdüsselam bin Muhammed el-Harizmi tarafından 1151 yılında İran'ın Hemedan şehrinde kopyalanan bir hadis koleksiyonudur.
- Arapça Kur'an tefsirinin üçüncü cildi, Altıncı ve Yedinci Sureleri kapsamaktadır ve Ebû İshak Ahmed İbn Muhammed İbn İbrahim el-Telâbî en-Nisâbûrî (ö. 1035) tarafından yazılmış ve Bereket İbn İsa İbn Ebû Ya'la Hamza tarafından 1176’da istinsah edilmiştir.
- Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın (ö. 1780) Türkçe yazdığı ansiklopedik eser Marifetname'den bazı resimler.
- İbn Sina (ö. 1037) tarafından Arapça yazılmış, ünlü bir tıp eseri olan el-Kanun'un Dördüncü Kitabı'nın bir bölümü.
- Musa bin Muhammed Kadızade'nin (ö. 1412) 1675'te kopyalanan geometrik bir incelemesi olan Eşkalü'l-te'sis fi el-handase üzerine Arapça bir yorum.
- Mahmud bin Muhammed bin Ömer el-Cegmini el-Harezmi'nin (ö. 1334) astronomi üzerine bir el yazması olan Arapça el-Mulahhes fi el-hay'a. Bu özel çalışma 1658'de kopyalandı.
Kütüphanede ayrıca, Kur'an-ı Kerim'in mushaf haline getirilmiş önemli nüshaları, Osmanlı İmparatorluğu döneminden kalma çeşitli öğretmenlik belgeleri ve Boşnakça ile diğer Avrupa dillerinde 35 bin adet basılı kitap da yer almaktadır.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "About - Management and Staff". www.ghb.ba. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2025.
- ^ a b "History". www.ghb.ba. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2025.
- ^ "The architectural ensemble of the Gazi Husrev-beg medresa with the site and remains of the Khanaqah in Sarajevo". old.kons.gov.ba (Boşnakça). Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika. 11 Eylül 2006. 6 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2025.
- ^ a b c Jahić, M. (2013). The Gazi-Husrev-beg Library, AMOSGRAF, Sarajevo.
- ^ Nir Shafir, Gazi-Husrev-beg Library, Hazine, retrieved from https://hazine.info/ghb_library/ 14 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Bosnia opens The Gazi Husrev-beg library housing ancient Islamic manuscripts, retrieved from https://english.alarabiya.net/variety/2014/01/16/Bosnia-opens-library-housing-ancient-Islamic-manuscripts 5 Ağustos 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Verde, Tom. 2016. "Saving Sarajevo's Literary Legacy." Aramco World. Volume 67, number 1, January–February 2016. Page 33. http://www.worldcat.org/oclc/895830331
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
