Gözaltı
Gözaltı; suç şüphesi üzerine devletin veya bir vatandaşın talebi üzerine yakalanan kişinin suç işlediğine ilişkin emarelerin varlığı halinde, yetkili makamların kararıyla, soruşturmanın tamamlanması amacıyla ve soruşturmanın yürütülmesi açısından zorunlu olması halinde kolluk kuvvetleri tarafından belirli bir süre alıkonulması işlemidir.
Gözaltı, bir kişinin hakkında devam eden veya bekleyen cezai suçlamalar nedeniyle kovuşturma kapsamında tutulması ya da bireyi veya mülkü korumak amacıyla gerçekleştirilebilir. Gözaltına alınmak her zaman bir bölgeye (genellikle polis merkezi olarak adlandırılan bir yere) götürülmekle sonuçlanmaz; gözaltı, sorgulama için ya da bir yaptırım uygulamak amacıyla olabilir. Kişiler, belirli bir yargı alanını terk etmelerine izin verilmediğinde (seyahat yasağı türlerinden biri olan "yurtdışına çıkış yasağı") veya belirli bir bölgeye ya da bölgeden seyahat etmeleri engellendiğinde de gözaltına alınabilir.[1]
Bir kişi, psikiyatrik bozukluk nedeniyle zorunlu yatış kapsamında tutulabilir ve bu hastalığın zorunlu tedavi ile iyileştirilmesi amaçlanabilir.[2] Ayrıca, verem gibi bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek amacıyla da gözaltı uygulanabilir.[3]
Bu terim, aynı nedenlerle mülkün tutulması anlamında da kullanılabilir. Gözaltı süreci, bir tutuklama işleminden önce de gerçekleşmiş olabilir ya da olmayabilir.
Gözaltındaki kişi, bazı hükümetler ve onların silahlı kuvvetleri tarafından, savaş esiri veya suç davalarında şüpheli olarak sınıflandırılmaz ve bu şekilde muamele görmez.[4][5]
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 9. maddesi, "hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, gözaltına alınamaz veya sürgün edilemez." hükmünü içerir.[6] Devletler arasındaki savaşlar sırasında gözaltına alınan kişilere muamele, Dördüncü Cenevre Sözleşmesi hükümleriyle düzenlenmiştir.[7]
Türkiye'de gözaltı
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de gözaltı söz konusu olabilmesi için öncelikle Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca bir yakalama işlemi mevcut olmalıdır. Genel olarak yakalamayı kolluk görevlileri yani polisler yapar. Yakalanan kişi hakkında Cumhuriyet savcısına bilgi verilir ve talimatı doğrultusunda işlem yapılır. Cumhuriyet savcısı takdir ederse gözaltı kararı yazar ve yakalanan kişi gözaltına alınır.
Kural olarak gözaltı süresi 24 saati geçemez. Toplu olarak işlenen suçlarda (3 veya daha fazla kişi) gözaltı süresi toplamda 4 güne kadar uzatılabilir. Bu süreler içerisinde kişi, tutuklanıp tutuklanmayacağına karar verilmesi için sulh ceza hakimi karşısına çıkarılır. Hakim tarafından kişinin; tutuklanmasına, adli kontrol şartıyla salıverilmesine yahut doğrudan serbest bırakılmasına karar verilebilir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Wroldsen, Jack; Carr, Chris (15 Kasım 2023). "The Rise of Exit Bans and Hostage-Taking in China". MIT Sloan Management Review. Massachusetts Institute of Technology. 30 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2025.
- ^ Sheridan Rains, Luke; Zenina, Tatiana; Dias, Marisa Casanova; Jones, Rebecca; Jeffreys, Stephen; Branthonne-Foster, Stella; Lloyd-Evans, Brynmor; Johnson, Sonia (2019). "Variations in patterns of involuntary hospitalisation and in legal frameworks: an international comparative study". The Lancet Psychiatry (İngilizce). 6 (5): 403-417. doi:10.1016/S2215-0366(19)30090-2. PMC 6475657 $2. PMID 30954479.
- ^ Coker, Richard; Thomas, Marianna; Lock, Karen; Martin, Robyn (2007). "Detention and the Evolving Threat of Tuberculosis: Evidence, Ethics, and Law". Journal of Law, Medicine & Ethics (İngilizce). 35 (4): 609-15, 512. doi:10.1111/j.1748-720X.2007.00184.x. ISSN 1073-1105. PMID 18076512. 16 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2025.
- ^ Global Security Glossary 5 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 2 Haziran 2008.
- ^ Princeton wordnet 17 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 2 Haziran 2008.
- ^ "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi". Birleşmiş Milletler. Birleşmiş Milletler. 10 Aralık 1948. 16 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2025.
- ^ "Savaş Esirlerinin Muamelesine Dair Cenevre Sözleşmesi". BM İnsan Hakları: Yüksek Komiserlik Ofisi. Cenevre: Birleşmiş Milletler. 12 Ağustos 1949. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2025.
- ^ Yakalama ve Gözaltına Alma Tedbirleri (PDF). Adalet Bakanlığı. 2020. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2025.
 | Hukuk ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
