Fuad er-Rikabi
| Fuad er-Rikabi فؤاد الركابي | |
|---|---|
| |
| Köy İşleri Bakanı | |
| Görev süresi Kasım 1964 - 10 Temmuz 1965 | |
| Başbakan | Tahir Yahya |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Ahmed Abdulhadi el-Habubi |
| Kalkınma Bakanı | |
| Görev süresi 14 Temmuz 1958 - 7 Şubat 1959 | |
| Başbakan | Abdülkerim Kasım |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Talat eş-Şaybani |
| Arap Sosyalist Baas Partisi Irak Bölgesel Şubesi Bölge Komutanlığı Sekreteri | |
| Görev süresi 1954 - 29 Kasım 1959 | |
| Ulusal Sekreter | Mişel Eflak |
| Yerine geldiği | Fahri Kadduri |
| Arap Sosyalist Baas Partisi Ulusal Komutanlığı Üyesi | |
| Görev süresi Haziran 1954 - Ağustos 1960 | |
| Arap Sosyalist Baas Partisi Irak Bölgesel Şubesi Bölge Komutanlığı Üyesi | |
| Görev süresi Aralık 1955 - 29 Kasım 1959 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1932 Nasıriye, Irak Krallığı |
| Ölüm | Aralık 1971 Bağdat, Irak Cumhuriyeti |
| Partisi | Arap Sosyalist Baas Partisi Irak Bölgesel Şubesi (1951-1961) Arap Sosyalist Birliği |
| Dini | Şii İslam |
Fuad er-Rikabi (1932 - Aralık 1971) Iraklı bir politikacıdır. Arap Sosyalist Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesinin kurucusudur. Rikabi 1954'te Baas Partisi Irak Bölge Komutanlığı Sekreteri oldu ve 1959'a kadar bu görevde kaldı. Irak Bölgesel Şubesi'ndeki liderliği boyunca partinin üyeliğini genişletti ve Irak'ın siyasi manzarasında lider bir parti haline geldi. Monarşiyi deviren 14 Temmuz 1958 Devrimi'nin ardından Rikabi, Abdülkerim Kasım'ın birlik hükûmetine Kalkınma Bakanı olarak atandı.
Hükûmet kurulur kurulmaz, Irak Komünist Partisi tarafından desteklenen Irak milliyetçisi Kasım ile Arap milliyetçisi Abdüsselam Arif arasında hızla bir güç mücadelesi başladı. Rikabi Arif'i destekledi. Arif 1958 sonlarında iktidar mücadelesini kaybettiğinde, diğer kabine üyeleriyle birlikte Rikabi protesto etmek için istifa etti. Rikabi ve Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesi, Irak'ın Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne girişini hızlandırmanın tek yolunun Kasım'a suikast düzenlemek olduğu sonucuna vardı. Suikast girişimi başarısız oldu ve önde gelen Baasçıların çoğu ve Rikabi de dahil olmak üzere ortak komplocular Suriye'ye kaçtı. Kısa bir süre sonra, 29 Kasım 1959'da Irak Bölge Komutanlığı feshedildi.
Rikabi, 1950'lerin sonlarında Baas Partisi içinde Mişel Eflak'ın destekçileri olan Eflakçılara karşı bir güç mücadelesinde Nasırcı fraksiyonu - Cemal Abdünnasır'ın destekçileri - destekledi. Abdullah Rimavi'nin Baas Partisi'nin yönetim organı olan Ulusal Komutanlığın Baasçı düşünceden saptığı yönündeki gözlemine katıldı. Rikabi, Baas Partisinin Irak Bölge Şubesini Ulusal Komutanlıktan ayrılmaya çalıştı ancak başaramadı ve 15 Haziran 1961'de partiden ihraç edildi. O andan itibaren Rikabi, önce Rimavi'nin Devrimci Baas Komutanlığında ve ardından Arif'in Arap Sosyalist Birliği'nde aktif olan önde gelen bir Nasırcı oldu. Baas Partisi'nin 17 Temmuz 1968 Devrimi'nde iktidarı ele geçirmesinin ardından, Rikabi tutuklandı. Resmi bir hesaba göre, mahkum arkadaşları tarafından öldürüldü. Fakat Irak devletine bağlı olmayan medya, Irak güvenlik servisleri tarafından öldürüldüğünü iddia etti.
İlk yılları ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Rikabi, 1932'de Nasiriye'de Şii Müslüman bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bağdat'ta mühendislik okuluna gitti.[1] Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Irak Bölge Şubesi[2] 1951 veya 1952'de kuruldu.[1] Çeşitli kaynaklar arasında bazı karışıklıklar olsa da, bazı tarihçiler Rikabi'nin 1951'de veya 1952'de Irak Bölge Şubesi'nin ilk başkanı olduğunu, diğerleri ise onun görevi ilk olarak 1954'te (Fahri Kadduri'den sonra) aldığını iddia ediyor.[3][4][5][1]
Rikabi esas olarak arkadaşlarından ve ailesinden taraftar topladığı için parti başlangıçta çoğunlukla Şii Müslümanlardan oluşuyordu, ancak yavaş yavaş Sünni ağırlıklı hale geldi.[6] 1952 ve 1963 arasında, Baas Bölge Komutanlığı üyelerinin yüzde 54'ü Şii Müslüman olarak kabul edildi. Bu çoğunluk, büyük ölçüde Rikabi'nin Şii bölgelerindeki etkili üye alım dürtüsü ile açıklanmaktadır. 1963 ve 1970 yılları arasında, Rikabi'nin istifasının ardından, Bölge Komutanlığı'ndaki Şii temsili yüzde 14'e düştü. Ancak Baas Partisi içinde var olan üç fraksiyondan ikisinin Şii liderleri vardı.[4] Polis kayıtlarına göre Irak Bölge Şubesi üyeliği 1955 yılına kadar 289'a yükseldi. İki yıl sonra Rikabi, Irak Bölgesel Şubesini Irak Komünist Partisi, Ulusal Demokrat Parti ve İstiklal Partisi'nden oluşan bir muhalefet grubu olan Ulusal Cephe'ye bağladı. Cephe, Irak monarşisini deviren 14 Temmuz 1958 Devrimi'ni memnuniyetle karşıladı. Devrimin ardından Irak Bölgesel Şube üyeliği arttı. Rikabi'ye göre partiye 300 kişi katılmıştı, 1.200 kişi örgütlü yardımcı, 2.000 kişi örgütlü destekçi ve tahmini 10.000 kişi örgütsüz destekçiydi.[5]
Kasım yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
14 Temmuz Devrimi'nden kısa bir süre sonra Başbakan ve Savunma Bakanı olan Abdülkerim Kasım başkanlığındaki bir kabine kuruldu. Baas Partisi'ni temsil eden Rikabi, Kalkınma Bakanı olarak atandı.[5] Yeni hükûmetin kontrolü ele geçirmesinden kısa bir süre sonra, Irak milliyetçilerini ve komünistleri temsil eden Kasım ile Arap milliyetçilerinin çıkarlarını temsil eden Abdüsselam Arif arasında bir güç mücadelesi başladı.[5] Irak, Mısır ve Suriye'den oluşan bir birlik olan Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne (BAC) katılmaya davet edilmişti.[5] Baasçılığın, Baas Partisinin ve Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin başlıca kurucusu Mişel Eflak; Kasım 1958'in sonunda Kasım'ın hükûmetini Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne katılmaya ikna etmeye çalışmak için Irak'ı ziyaret etti.[5] İktidar mücadelesini kaybeden Arif, 30 Kasım 1958'de Başbakan Yardımcısı ve İçişleri Bakanlığı görevlerinden istifa etmek zorunda kaldı. Bu da Baas Partisi'nin Irak Bölge Şubesi'ni de içeren Arap milliyetçilerinin faaliyetlerinin durdurulmasına yol açtı. Arif'in zorunlu istifasını ve Kasım hükûmetinin artan otoriter davranışını protesto etmek için, Rikabi de dahil olmak üzere bir dizi kabine üyesi protesto amacıyla istifa etti.[5]
Hem Arif'in hem de BAC yanlısı Albay Abdülvehhab eş-Şevaf'ın 1959 Musul Ayaklanması'ndaki başarısızlığı, Rikabi'yi ve Baas Partisi'nin Irak Bölge Şubesini, Arap milliyetçiliğini güvence altına almanın tek yolunun Kasım'ı öldürmek olduğu sonuca varmasına yol açtı.[5] Kasım'in popülaritesindeki düşüşün ardından, Irak Bölge Şubesi suikast girişimini 7 Ekim 1959 olarak belirledi. Girişim başarısız oldu ve önde gelen Baasçıların çoğu ve Rikabi de dahil olmak üzere komplonun önde gelen isimleri Suriye'ye kaçtı.[5] Başarısız suikast girişiminin ardından Baas Partisi örgütü zayıfladı[5] ve 29 Kasım 1959'da Bölge Komutanlığı feshedildi.[7]
Sürgün[değiştir | kaynağı değiştir]
| Şu madde dizisinin bir parçasıdır: |
| Baasçılık |
|---|
 |
BAC döneminde, Baas Partisi iki gruba ayrıldı; Eflakçılar - Eflak'ın takipçileri - ve Nasırcılar - Cemal Abdünnasır'ın takipçileri. Bu çatışmada Rikabi, parti liderliğini kontrol eden Eflakçılara karşı Nasırcı fraksiyonu destekledi. Baas Partisi Ürdün Bölge Komutanlığı Sekreteri Abdullah Rimavi'nin partideki görevlerinden alınması ve Eflakçıların etkisine karşı çıkan Rimavi'nin Devrimci Baas Komutanlığını kurmasıyla çatışma tırmandı. Rikabi, Haziran 1959'da Baas Partisi'nin önde gelen organı olan Ulusal Komutanlıkla açıkça karşı karşıya geldi. 24 Haziran'da Beyrut'ta düzenlediği basın toplantısında Baas Partisi'nin Irak Bölge Şubesinin, Ulusal Komutanlık ile ilişkilerini kestiğini belirtti. Verdiği sebep, Ulusal Komutanlığın sapkınlar tarafından yönetilmesiydi. BAC'nın dağılmasını, Ulusal Komutanlığın komünistler gibi Arap karşıtı milliyetçi gruplarla işbirliğini ve ulusal devrimci görüşlere sahip üyelerin sınır dışı edilmesini kanıt olarak gösterdi. Rikabi ayrıca Ulusal Komutanlığın Baas inançlarına olan inancını kaybettiğine inanıyordu ki bu inançlara en çok Irak Bölge Şubesi ihtiyaç duyuyordu. Irak Bölge Şubesi 1959 Musul Ayaklanması'nda yer aldı.[7]
Ulusal Komutanlık, bu suçlamalara, Rikabi'nin parti adına söz söyleme ehliyetinin bulunmadığını ve ayrıca Irak Bölge Komutanlığı'nın 29 Kasım 1959'da feshedilmesiyle Baas Partisi Irak Bölge Şubesi adına konuşma hakkını kaybettiğini açıklayarak yanıt verdi. Yeniden oluşturulan Irak Bölge Komutanlığı, 2 Şubat 1962'de Rikabi'yi örgütten ihraç eden ve Talib Hüseyin eş-Şabibi'yi Genel Sekreter olarak atayan bir karar aldı. Rikabi'ye yönelik saldırılar devam etti ve Temmuz 1960'ta Irak Bölge Kongresi, Ulusal Komutanlığı kendisine Rikabi'ye karşı soruşturma başlatması için çağırdı. Beyrut'taki dördüncü ulusal konferansta Ulusal Komutanlık, Rikabi'nin bundan böyle Baas Partisi işlerinde hiçbir sorumluluğu olmadığını belirten bir kararı kabul etti. 14 Ekim 1960'ta Baas Partisi, Rikabi'ye Irak Bölgesel Kongresi tarafından kendisine yöneltilen suçlamalara yanıt vermesini emretti. Rikabi, kendisine yöneltilen suçlamalara yanıt vermediği, Devrimci Baas Komutanlığı'na verdiği destek ve Ulusal Komutanlık karşıtı düşüncelerini uygun parti organları aracılığıyla paylaşmaması sebepleriyle 15 Haziran 1961'de Baas Partisi'nden ihraç edildi.[7]
Rikabi'nin Ulusal Komutanlıkla ilk karşılaşmasından kısa bir süre sonra Rimavi, Devrimci Baas Komutanlığı adına Ulusal Komutanlığa karşı mücadelesinde Rikabi'yi desteklediğine dair bir bildiri yayınladı. BAC'nin 1962'de dağılmasının ardından, Arapların Sesi (Radyo Kahire), Rikabi'den "Irak Arap Sosyalist Baas Partisi'nin [Genel Sekreter] GS'si" olarak bahsederek, BAC'nin dağılmasına karşı olduklarını açıkladı. Rikabi'nin 1962'nin başlarında Devrimci Baas Komutanlığı üyesi olduğu bildirildi.[7]
Nasırcı yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]
Rimavi ve Suriye Bölgesel Şubesinden sığınan diğer Filistinlilerle birlikte Rikabi, Nasırcı bir siyasi hareket olan Sosyalist İttihatçılar Hareketi'ni kurdu.[8] Rikabi, 1965'teki istifasına kadar (1963'te Kasım'ı deviren) Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif'in Köy İşleri Bakanı oldu.
Tutuklanma ve ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]
Rikabi 1971'de tutuklandı[1] ve ardından Irak Güvenlik Servisi tarafından hapishanede öldürüldü. Ölümünün resmi açıklaması, diğer mahkumlar tarafından öldürülmesiydi. Ancak özgür Arap basını bundan dönemin Irak hükûmetini sorumlu tuttu.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Alıntılar
Kaynaklar
- Iraq since 1958: From Revolution to Dictatorship. London; New York: I.B.Tauris. 2001. ISBN 978-1-86064-622-5.
- Historical Dictionary of Iraq. Lanham, Md: Scarecrow Press. 2004. ISBN 978-0-8108-4330-1.
- "Iraq — Politics: The Baath Party". Washington, D.C.: Library of Congress Country Studies. 1988. 23 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2011.
- The Shi'is of Iraq. Princeton, N.J.: Princeton University Press. 2003. ISBN 978-0-691-11575-7.
- Middle East Record. 2. Kudüs: Moshe Dayan Center for Middle Eastern and African Studies. 1961. OCLC 19956240.
- Understanding Iraq: A Whistlestop Tour from Ancient Babylon to Occupied Baghdad. New York: I.B. Tauris. 2006. ISBN 978-1-84511-123-6.
- Armed Struggle and the Search for State: the Palestinian National Movement, 1949–1993. Oxford; New York: Oxford University Press. 1997. ISBN 0-19-829265-1.
- Middle Eastern Minorities and Diasporas. Brighton; Portland, Or.: Sussex Academic Press. 2002. ISBN 978-1-902210-84-1.
