Franz Werfel
Franz Werfel | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 10 Eylül 1890 Prag, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 26 Ağustos 1945 (54 yaşında) Beverly Hills, Kaliforniya, ABD |
| Meslek | Oyun yazarı, şair |
| İmza | |
.gif) | |
Franz Werfel (d. 10 Eylül 1890, Prag - ö. 26 Ağustos 1945 Beverly Hills, Kaliforniya) Avusturyalı romancı, oyun yazarı ve şair.
1920'lerde en tanınmış Almanca yazan yazarlardan birisi idi. 1938 yılında Avusturya'nın Nazi işgaline uğramasından sonra Viyana'dan ayrıldı, önce Fransa'ya; Fransa'nın işgali üzerine ABD'ye yerleşti. En ünlü eserleri Osmanlı Devleti'nde I. Dünya Savaşı sırasında çıkarılan Tehcir Kanunu'na uymayan Ermenilerin Musa Dağ İsyanı'nı anlatan "Musa Dağı'nda 40 Gün" (1933) ile Katolik bir Fransız kızı olan Bernadette Soubirous'ın kehanet rüyalarını anlatan "Bernadette'nin Ezgisi" (1941) romanıdır.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1890 yılında Prag'da doğdu. Almanca konuşan Yahudi topluluğuna mensuptu. Babası, zengin el sanayii eldivenleri üreticisi Rudolf Werfel, annesi bir fabrika sahibinini kızı olan Albine Kussi idi. Franz Werfel, çiftin üç çocuğunun ilkiydi. Katolik dadısı Barbara Simunkova'nın etkisi ile Hristiyan kültürüne yakınlık duyarak yetişti.[1]
16 yaşında şiir yazmaya başladı. Max Brod ve Franz Kafka gibi yazarlarla arkadaşlık etti. İlk şiir kitabı olan "Dünyanın Dostu" (Der Weltfreund) 1911 yılında yayımlandı ve çok satan bir kitap oldu.[1] 1912 yılında Leipzig'e taşındı ve bir yayınevinde editörlük yaptı. Else Lasker-Schüler, Martin Buber, Rainer Maria Rilke gibi Alman yazar ve şairlerle tanıştı.[2]
I. Dünya Savaşı başladığında Avusturya-Macaristan ordusunda telefon operatörü olarak Rusya cephesinde görev yaptı. Bu deneyim, yapıtlarını belirleyen barışçı görüşü temellendirdi.[3] Tiyatro oyunları ve başka kurgusal eserler üretmeye devam etti.[2] 1917'de cepheden ayrılıp Viyana'daki Basın Bürosunda görev yapmaya başladı. İleride eşi olacak Alma Mahler ile bu dönemde tanıştı. O sırada mimar Walter Gropius ile evli olan Alma Mahler, 1920 yılında eşinden boşansa da evlenmeyi uzun süre reddetti. Çift, 6 Temmuz 1929'da evlendi.[2]
12 yaşından beri iyi bir opera izleyicisi ve Verdi hayranı olan Wefler,[1] 1924 yılında "Verdi, Operanın Romanı" adlı ilk romanını yayımlandı. Bu eser Werfel'in bir romancı olarak ününü pekiştirdi. 1924 yılında yazdığı "Juarez ve Maximilian" adlı oyunu, ilk defa 1925'te Magdeburg'da sahnelendi; ancak ertesi yıl Viyana ve Berlin'de Max Reinhardt tarafından sahneye konduğunda büyük başarı kazandı. Yazar, bu eser ile Viyana Bilimler Akademisi tarafından "Grillparzer Ödülü"'ne layık görüldü.
1925'te Alma Mahler ile birlikte Filistin ve Mısır'a seyahat eden Werfel, izlenimlerinin etkisi ile kaleme aldığı "Yahudilerin Arasındaki Pavlus" adlı eserini 1926'da yayımladı.[4] Aynı yıl, Prusya Sanat Akademisi'ne üye seçilerek akademinin yeni kurulan edebiyat bölümünün yirmi kurucu üyesinden birisi oldu. 1927'de Çekoslovak Devlet Ödülü'ne, 1930'da İsveç edebiyat ödülü olan Schiller Ödülü'ne layık görüldü. Artık Almanca yazan en tanınmış yazarlarından birisi olmuştu.[4]
1928'de yayımlanan "Mezunlar Günü" romanında başkalarına benzemediği için arkadaşları arasında ve hatta aile içinde hırpalanan bir delikanlı olan Adler'in öyküsünü anlattı.[5] Alma Mahler'in evlenmek için öne sürdüğü Yahudi dininden ayrılma koşulunu yerine getirerek 8 Temmuz 1929'da evlenen yazar, daha sonra bunun artık Yahudi olmadığı anlamına gelmeyeceğini, köklerini inkâr etmediğini ifade etmiştir.[4]
1929'da eşi Alma Mahler ile birlikte yaptığı Ortadoğu gezisinin ardından "Musa Dağı'nda Kırk Gün" (Die Vierzig Tage des Musa Dagh) adlı kitabı yazdı. Eserde, Tehcir Kanunu'na uymayarak Antakya yakınlarındaki Musa Dağı'na sığınan yedi Ermeni köyü ahalisinin direnişini anlattı. Ancak romanda Avrupalı Yahudilerin yaşadıklarını, Yahudi soykırımının adım adım yaklaşmasını sembolize eden olaylar da vardı. Roman 1933 yılı Mart ayında Viyana'da yayımlandığında büyük yankı uyandırdı.[6] Kitap, yazarın başka kitapları ile birlikte 1933 yılında Almanya'da meydanlarda Naziler tarafından yakılan kitaplar arasında yer aldı; bütün kütüphanelerden çıkarıldı ve 1934 yılında Nazi hükûmeti tarafından yasaklandı. Ancak 1934'te ABD'de piyasaya çıktığında iki hafta içinde 35 bin kopya satarak o yılın rekorunu kırdı.[6]
1938'de Avusturya'nın ilhakı üzerine ülkeyi terk eden Werfel, Fransa'ya giderek Marsilya yakınlarında bir balıkçı köyünde yaşadı. Fransa'nın işgali üzerinde yeniden kaçmak zorunda kaldı. Eşi ile birlikte sığındığı Lourdes şehrinde birkaç hafta kaldıktan sonra Madrid'e, ardından Lizbon'a gitti ve oradan bir gemiyle New York'a gitti. 13 Ekim 1940'ta New York'a ulaşan Werfel, daha sonra Los Angeles'a yerleşti. Ülkesindeki başarısını ABD'de sürdürmeyi başardı. "Çalıntı Cennet" ve "Bernadette'nin Ezgisi" kitapları çok satan eserleri arasına girdi. Son eseri "Doğmamışların Yıldızı"'nı tamamladıktan kısa süre sonra 17 Ağustos 1945'te hayatını kaybetti ve Los Angeles Rosandale Mezarlığı'na defnedildi. Mezarı savaştan sonra Viyana'ya getirilmiştir.[4]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Verdi. Operanın Romanı (1924), roman
- Juarez ve Maximilian (1925), oyun
- Yahudilerin Arasındaki Pavlus: Bir Trajedi (1926), oyun
- Küçük Burjuvanın Ölümü (Der Tod des Kleinbürgers) (1928), kısa öykü
- Mezunlar Günü (Der Abituriententag) (1928), roman
- Musa Dağ'da Kırk Gün (1933), roman
- Jeremia, Sesi İşit! (Höret die Stimme, or Jeremias) (1937), roman
- Çalıntı Cennter (Der veruntreute Himmel) (1939), roman
- Bernadette'nin Ezgisi (Das Lied von Bernadette) (1941), roman
- Jacobowski ve Albay (Jacobowsky und der Obers) (1944), oyun
- Doğmamışların Yıldızı (1945/1946), bilimkurgu roman
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Mirak-Weissbach, Muriel. "Franz Werfel'i Yeniden Keşfetmek". www.agos.com.tr. Agos gazetesi, 30 Mart 2013. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2017.
- ^ a b c "Franz Werfel (1890-1945)". www.gustav-mahler.eu. Gustav-mahler.eu sitesi. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2017.
- ^ "Franz Werfel". www.idefix.com. Idefix.com sitesi yazar tanıtım sayfası. 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2017.
- ^ a b c d Wagener, Hans. "Understanding Franz Werfle". books.google.co.uk. University of South Carolina Press, 1993. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2017.
- ^ Çakır, Serap. "Franz Werfel'den 'Mezunlar Günü'". www.cumhuriyet.com.tr/. Cumhuriyet gazetesi, 18 Kasım 2016. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2017.
- ^ a b Hür, Ayşe. "Franz Werfel ve 'Musa Dağ'da Kırk Gün'". www.izmirizmir.net/a. Taraf gazetesi, 18 Aralık 2011. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2017.
