Felemenk Atasözleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Felemenk Atasözleri
Nederlandse Spreekwoorden
Sanatçı Pieter Brueghel
Yıl 1559
Tür Ahşap pano üzerine yağlı boya
Boyutlar 117 cm × 163 cm (46 in × 64 in)
Konum Berlin Şehir Müzeleri, Berlin

Felemenk Atasözleri[1] (Felemenkçe Nederlandse Spreekwoorden, diğer adları Mavi Pelerin ya da Alt Üst Dünya), Hollandalı ressam Pieter Brueghel tarafından 1559'da meşe pano üzerine yağlı boya ile çizilmiş olan, dönemin Felemenkçe atasözlerini tasvir eden görüntülerden meydana gelen tablodur. Resim, birçok atasözüne yapılmış olan atıflarla doludur. Bunların büyük bölümü halen kullanılmakta olan ya da o dönemde kullanıldığı bilinen atasözleridir. Bir kısmı ise unutulmuştur.

Brueghel'in zamanında atasözleri oldukça popülerdi. Erasmus'un ünlü bir eseri de dahil olmak üzere birçok atasözü derlemesi yayınlanmıştı. Frans Hogenberg 1558'de, 40 atasözünü resimleyen bir gravür üretmişti. Brueghel de aynı yıl farklı panolar üzerine çizdiği On İki Felemenk Atasözü serisini, 1556'da ise Büyük Balık Küçük Balığı Yer isimli tabloyu çizmişti. Ancak Felemenk Atasözleri, bu temayı içeren büyük boyutlu ilk tabloydu. 1564'te ise Rabelais, Gargantua ve Pantagruel isimli romanında bir atasözleri diyarını tasvir etti.

Brueghel'in tablolarındaki genel temalar insanlığın absürdlüğü, günahkârlığı ve ahmaklığıdır. Bunlar Felemenk Atasözleri'nde de görülür. Tablonun ilk adı Mavi Pelerin ya da Dünyanın Ahmaklığı'dır. Buna göre ressam, sadece atasözlerini bir araya getirmeyi amaçlamamış, aynı zamanda insanların akılsızlığını da vurgulamıştır. Resimdeki pek çok insan figürü, Brueghel'in tablolarında akılsızlığı ifade etmek için karakteristik şekilde kullandığı bir özellik olan boş yüz ifadesine sahiptir.

Ressamın, babasının eserlerinin kopyalarını yapmak konusunda uzmanlaşan oğlu Pieter Brueghel, bu tablonun yirmi kadar kopyasını yaptı. Ancak, babanın ya da oğlunun yaptığı kopyalar birbirlerinin tamamen aynısı değildi. Tablolar arasında bazı atasözleri ve başka bazı ayrıntılar farklıydı.

Ayrıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tablonun ilk ismi Kocasına mavi pelerin giydirmek deyiminden gelir.

Tabloda yaklaşık yüz atasözü tespit edilebilmektedir; ancak Brueghel daha fazlasını dahil etmiş olabilir. Bugün halen kullanılmakta olan "dalgaya karşı yüzmek", "büyük balık küçük balığı yer", "kafasını tuğla duvara vurmak", "dişine kadar silahlanmak" gibi atasözleri bulunur. "Çatısını turtalarla kaplatmak" gibi bazı deyimler ise günlük kullanımdan çıkmıştır. Her şeyde aşırıya kaçmak anlamındaki bu deyimi Brueghel, daha sonra çizdiği Luilekkerland (Tembellik Diyarı) isimli tabloda da kullanmıştır.

Tablonun özgün ismi olan Mavi Pelerin, tablonun ortasında karısı tarafından mavi bir pelerin giydirilen adamdan kaynaklanır. Burada, eşini aldatan kadınlar için kullanılan kocasına mavi pelerin giydirmek deyimi betimlenmektedir. Tablodaki diğer atasözleri ve deyimlerde ise insanlığın ahmaklığı gösterilir: Bir adam danasının içine düşüp öldüğü çukuru, iş işten geçtikten sonra doldurmaya çalışır; mavi pelerinli adamın hemen üstündeki bir başkası günlerini sepette taşır (zamanını boşuna harcar). Bazı figürler iki farklı deyimi çağrıştırır. Örneğin tablonun alt sol kısmında yan yana oturan iki adamdan biri koyun, diğeri domuz kırkar. Bu figür, bir kişinin diğerine göre daha avantajlı durumda olduğunu anlatan "biri koyun kırkar, diğeri domuz" deyimini betimlediği gibi, "elindeki imkânları gereğinden fazla zorlama" anlamındaki "hayvanları kırkın ama derilerini yüzmeyin" deyimini de anlatıyor olabilir.

Tablodaki atasözleri ve deyimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tabloda tespit edilmiş olan atasözü ve deyimlerin şunlardır:[2]

Atasözü/Deyim Anlamı Tablodaki yeri
Şeytanı bile yastığa bağlayabilmek İnatçılıkla her güçlüğü aşmak
Direk ısıran Din konusunda ikiyüzlü davranan kimse
Bir elinde ateş, diğerinde su taşımak İkiyüzlü davranıp huzursuzlukları körüklemek
Kafasını tuğla duvara vurmak İmkânsızı başarmaya çalışmak
Bir ayağı yalın diğeri giyinik olmak Denge önemlidir
Domuz tıpayı çıkarır Umursamazlık felaketle sonuçlanır
Kediyle çıngırak çalmak Gizli kalması gereken planları açığa vurmak
Dişine kadar silahlanmak En ağır silahları kuşanmak
Demir ısıran Kendiyle övünen / boşboğazlık eden kimse
Biri koyun kırkar, diğer domuz Bir kişinin diğerine göre daha avantajlı durumda olması
Hayvanları kırkın ama derilerini yüzmeyin Elindeki imkânları gereğinden fazla zorlama
Burada herring[3] pişmez İşler plana uygun gitmiyor
Yumurtası için tüm balığı pişirmek Ufak bir kazanç için çok fazla uğraşmak
Kapağı kafasına geçirmek Sorumluluğu üstlenmek
Ringa kendi çenesinden asılır Herkes kendi davranışlarından sorumludur
Burada içi boşaltılmış ringadan fazlası var İlk bakışta görülenden daha fazlası var
Duman demire ne yapabilir ki? Değiştirilemeyecek bir şeyi değiştirmeye uğraşmak yararsızdır
Köpeği teknede bulmak Sorunu engellemek için geç kalmak [4]
İki sandalye arasında küllere oturmak Kararsız kalmak
Tavuk yoklamak (Daha yumurtadan çıkmadan tavukları saymak) Henüz elde etmediği şeyleri var saymak
Makas orada asılı Oradakilerin seni kandırmaya çalışmaları olası
Hep aynı kemiği kemirmek Hep aynı konudan bahsetmek
Kartların düşüşüne bağlı Şansa kalmış
Tersine dünya Her şeyin olması gerektiğinin aksine gerçekleşmesi
En az bir yumurtayı kümeste bırakmak Her zaman yedekte bir şeyler bulundurmak
Dünyanın üstüne pislemek Her şeyi hor görmek
Birbirini burnuyla yönlendirmek İki kişinin birbirini kandırması
Zarlar atıldı Karar verildi
En iyi kartlar ahmaklara gelir Şans zekâyı yenebilir
Birinin parmakları arasından bakmak Hoşgörülü olmak
Bıçağı asmak Meydan okumak
Tahta ayakkabılar orada duruyor Birinin boş yere beklemesi
Süpürgeyi dışarı uzatmak Efendisi uzaktayken eğlenmek
Süpürge altında evlenmek Evlenmeden birlikte yaşamak
Çatısını turtalarla kaplatmak Şatafat içinde yaşamak
Çatısında delik olmak Gösterişsiz olmak
Eskimiş çatıya pek çok yama gerekir Eski eşyanın tamirata daha fazla ihtiyacı olur
Çatıda çarklar var Birileri dinliyor olabilir (Yerin kulağı vardır)
Kulağının arkasında diş ağrısı olmak Hasta rolü yapmak
Aya karşı işemek Nafile bir çabayla zamanını harcamak
Çömlek burada asılı Olması gerekenin tam tersi oluyor
Birinciyi bulmak için ikinci oku fırlatmak Ahmakça bir hareketi tekrarlamak
Ahmağı sabunsuz tıraş etmek Birini kandırmak
Aynı çatı altında iki ahmak Ahmaklar birbirini bulur
Pencereden dışarı doğru büyümek Artık gizlenemeyecek hâle gelen bir olay
Boyundurukla oynatmak Birinin utanç verici davranışlarına başkalarının dikkatini çekmek
Kapı nerde açıksa, domuz tarlaya oradan girer Felaketler ihmallerden doğar
Mısırın azaldığı yerde domuz çoğalır Bir kişinin kazanımı, diğerinin zararıdır
Arkası yanıyormuş gibi koşuşturmak Büyük endişe içinde olmak
Ateş yiyen kıvılcım çıkarır Tehlikeli bir işe girişen, ortaya çıkacak sonucu göze almalıdır
Pelerinini rüzgara göre asmak Kabul gören mevcut fikirlere göre bakış açısını değiştirmek
Rüzgarda tüy savurmak Sonuç almadan çalışmak
Leyleği seyretmek Zamanını boşa harcamak
Bir vuruşta iki sineği öldürmeye çalışmak Verimli olmaya çalışmak (Bir taşla iki kuş vurmak)
Öküzün üstünden kıç üstü düşmek Zor zamanlara girmek, başı sıkışmak
Kapının kulbunu öpmek Samimiyetsiz davranmak
Ardını kapıya silmek Bir konuyu önemsememek
Omzunda yükle dolaşmak Bir şeyin olduğundan daha kötü durumda olduğunu sanmak
Ağın gerisinde balık tutmak Bir fırsatı kaçırmak
Büyük balık küçük balığı yutar Büyük balık küçük balığı yutar
Suda yansıyan güneş ışığını görememek Başkasının başarısını kıskanmak
Hendek üstünde tuvalet gibi durmak Apaçık ortada olmak
Duvarda delik varsa, herkes ardını görür Açık olandan bahsetmenin gereği yoktur
Aynı delikten pislemek Anlaşma içinde olmak, beraber hareket etmek
Parasını suya atmak Parasını boşa harcamak
Çatlak duvar sonunda çöker Kötü yönetilen her şeyin sonu başarısızlıktır
Ateşte ısınabildiği sürece kimin evinin yandığını umursamamak Başkalarının başına gelebilecekleri umursamadan fırsatları değerlendirmek
Kütüğü sürüklemek Aşığı tarafından aldatılmak ya da
Yararsız bir iş yapmak
Korku yaşlı kadını koşturur Umulmadık bir olay, kişilerin bilinmeyen özelliklerini ortaya çıkarabilir
At pisliği incir değildir Görünüşe aldanmamak gerekir
Kör körün kılavuzu olursa, ikisi birden çukura düşer Kendisi kadar bilgisiz birinin fikrini soran, bir sonuç alamaz
Kiliseyle çan kulesini görmek, yolculuğun bittiği anlamına gelmez Bir işi tam olarak bitirmeden bırakmamak gerekir
Bir şey ne kadar iyi örtülmüş olursa olsun, sonunda güneşe çıkar Hiçbir şey sonsuza dek saklanamaz
Gözü yelkende olmak Uyanık, tedbirli olmak
Darağacına pislemek Hiçbir ceza karşısında yılmamak
Leş nerede ise, sinek orada vızıldar Belirtiler o yöndeyse, bir şey muhtemelen doğrudur
Rüzgar önünde yelken açmak kolaydır Şartlar elverişli ise, amaca ulaşmak kolaylaşır
Kazlar kim bilir neden yalın ayak dolaşır Açıkça görülemese bile, her şeyin bir sebebi vardır
Çobanları sen değilsen, bırak kazlar kaz kalsın Seni ilgilendirmeyen konulara burnunu sokma
Ayıları dans ederken görmek[5] Açlıktan ölmek üzere olmak
Vahşi ayılar birbirini sever[5] Arkadaşlar, yabancılarla olmaktansa birbirleriyle olmayı tercih eder
Cübbesini çite asmak Daha sonra işe yarayıp yaramayacağını düşünmeden, bir şeyi atmak
Akıntıya karşı yüzmek zordur Genel kanıların aksini savunmak zordur
Testi suya, kırılana kadar gidip gelir Her şeyin sınırı vardır NP-95.jpg
En iyi kemer başkasının derisinden yapılır Başkasının malından/çabasından faydalanmak kolaydır
Yılan balığını kuyruğundan tutmak Zor bir işi üstlenmek
Küfeye düşmek Reddedilmek
Yerle gök arasında asılı kalmak Uygunsuz bir durumda kalmak
Tavuğun yumurtasını alıp kazınkini bırakmak Kötü bir tercih yapmak
Fırına karşı esnemek Başarabileceğinden fazlasını yapmaya kalkışmak
Bir somundan diğerine zor uzanmak Gelirine uygun yaşamakta zorlanmak
Sapsız çapa Muhtemelen "değersiz şey"[6]
Balta aramak Bir bahane bulmaya çalışmak
Feneriyle birlikte gelmek Yeteneklerini göstermek için sonunda fırsat bulmak
Saplı balta Muhtemelen "eksiksiz şey"[6]
Lapasını yere döken, hepsini toplayamaz Olmuş bir şey geri alınamaz
Tekerine çomak sokmak Bir engel çıkararak birinin planlarına ket vurmak
Para kesesinin olduğu yerde aşk bir kenara itilir Aşk para ile satın alınabilir
İpin uzun ucunu çekmeye çalışmak Avantaj yakalamaya çalışmak
Kendi ışığında dikilmek Kendiyle gurur duymak
Kendi fırına girmeyen, kimseyi fırında aramaz Başkasının kötü olduğunu düşünmek, kendi kötülüğünün işaretidir
Dünyayı parmağının ucunda döndürmek Her türlü avantaja sahip olmak
İsa'nın yüzüne sahte sakal takmak Bir hileyi dindarlık kisvesiyle saklamak
Dünyaya girebilmek için eğilmek zorunda kalmak Başarılı olmak için hilekâr olmak gerekebilir
Domuzun önüne gül atmak Hak etmeyen kişi için çabalamak
Dana boğulduktan sonra kuyuyu kapatmak Bir felaket gerçekleştikten sonra önlem almak
Kuzu gibi sabırlı olmak Çok sabırlı olmak
Kocasına mavi pelerin giydirmek Kocasını aldatmak
Dikkat et ki araya kara köpek girmesin İki kadının olduğu yerde bela çıkması için bir de köpeğe gerek yoktur
Birinin eğirdiğini diğeri örekeye sarar İkisi birlikte dedikodu yayar
Gününü sepette taşımak Zamanını boşa harcamak
Şeytana mum tutmak Her gördüğünü pohpohlayarak arkadaş edinmek
Şeytana günah çıkarmak Birinin sırlarını düşmanına söylemek
Domuz karnından bıçaklandı Yapılanlar geri alınamaz
Bir kemik peşindeki iki köpek nadir anlaşır Bir konu üzerinde tartışmak
Kaymak kepçesi olmak Asalak ya da otlakçı olmak
İçi boş oldukça, güzel bir tabağın faydası ne? Güzellik tek başına işe yaramaz
Tilkiyle turna birbirini oyalar İki hilebaz, kendi avantajlarını hep akılda tutar [7]
Kulağına üflemek Dedikodu yaymak
Tebeşirle yazmak Hatırlamak üzere gerekeni yapmak
Şişteki et sürekli yağlanmalı Belli işler sürekli dikkat ister
Şişi onunla çevirmek imkânsız İş birliğine yanaşmıyor
Sıcak kömüre oturmak Sabırsız olmak
Ağ olmadan balık tutmak Başkalarının emeğinden kazanç sağlamak

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Rainer Hagen (2000). Rose-Marie Hagen (Ed.). Bruegel: The Complete Paintings. Taschen. s. 96. ISBN 3-8228-5991-5. 
  • Patrick De Rynck (1963). How to Read a Painting: Lessons from the Old Masters. New York: Abrams. s. 379. ISBN 0-8109-5576-8. 
  • ""The Netherlandish Proverbs" by Pieter Brueghel the Younger". Fleming Museum, University of Vermont. 2004. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2007. 
  • The Netherlandish Proverbs: An International Symposium on the Pieter Brueg(h)els, ed. by Wolfgang Mieder. University of Vermont. 2004.

Kaynak notları[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Dufour, Alessia Devitini (2002). "En büyük yorumcu: Yaşlı Bruegel". ArtBook Bosch. Dost Kitabevi. s. 131. ISBN 975-298-002-3. .
    Kaynakta tablonun adı Flemenk Atasözleri olarak yazılmıştır.
  2. ^ Staatliche Museen zu Berlin tarafından hazırlanan ve Hagen s.36-7'de de yer alan, atasözlerini ve anlamlarını içeren liste
  3. ^ Herring: Hollanda'da çiğ yenen ve ringa balığından yapılan bir tür meze
  4. ^ Tablodaki kirlenme sebebiyle burada köpeği görmek çok güçleşmiştir.
  5. ^ a b Burada betimlenen deyimin ne olduğu tam olarak bilinmemektedir.
  6. ^ a b Bu deyimin tam anlamı bilinmemektedir.
  7. ^ Burada Ezop masallarına atıf vardır.