Eurymedon Muharebesi (MÖ 190)
| Eurymedon Savaşı (MÖ 190) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Roma - Selefkî Savaşları | |||||||||
 Savaşın komutanlarından Hannibal'ı tasvir eden bir büst | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Rodos | Selefkî İmparatorluğu | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Eudamus Pamphilidas Charikleitos |
Hannibal Apollonius | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 38 gemi | 47 gemi | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 10 gemi hasar gördü |
1 gemi ele geçirildi 20 gemi hasar gördü | ||||||||
Eurymedon Muharebesi ayrıca Side Muharebesi olarak da bilinir, MÖ 190 Ağustos'unda gerçekleşti. Roma-Selefkî Savaşı'nın bir parçası olarak, Amiral Eudamus komutasındaki Rodos filoları Hannibal'in komutasındaki Selefkî filosuyla karşı karşıya gelerek savaştı.
Savaş, Hannibal'in Eurymedon Nehri'nin ağzına demirlemiş olan Rodos filosuna saldırmasıyla, Sideaçıklarında gerçekleşti. Rodoslular, ilk şoku ve şaşkınlığı atlattıktan ve düzeni sağladıktan sonra, Selefkî donanmasının deniz kanadına karşı manevra (diekplous) icra ettiler. Selefkî gemilerinin yarısı ağır hasar gördü ve geri çekilmeye mecbur bırakıldılar. Hannibal, filosunun çoğunu korumayı başarsa da, Efes'teki Selefkî donanmasına yardım götüremedi, ve bu oradaki filoyu kuşatılmış ve savunmasız halde bıraktı. Bu, Romalıların Anadolu'daki Selefkî topraklarını ele geçirmeye devam etmelerine izin verdi.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Baktriya (MÖ 210-209)[1] ve Hint (MÖ 206-205)[2] seferlerinden dönüşünün ardından Selefkî Kralı III. Antiohos, Makedonya kralı V. Filippos ile bir ittifak kurarak Ptolemaios Krallığı'nın bölgelerini ortaklaşa fethetmeyi amaçlıyor. MÖ 198'de Antiohos Beşinci Suriye Savaşı'ndan zaferle çıktı, Coele-Suriye'yi ele geçirdi ve güneydoğu sınırını güvence altına aldı. Daha sonra dikkatini Küçük Asya'ya odakladı ve kıyıdaki Ptolemaios topraklarına karşı başarılı bir kampanya başlattı.[3] MÖ 196'da Antiohos, I. Attalos'un ölümü fırsatını Pergamon Krallığı'nın kontrolündeki şehirlere saldırmak için kullandı. Antiohos'un Küçük Asya'nın tamamını ele geçirmesinden korkan bağımsız şehirler Smirni ve Lampsakos, Roma Cumhuriyeti'nden koruma talebinde bulunmaya karar verdi.[4] MÖ 196 baharının başlarında, Antiohos'un birlikleri Çanakkale Boğazı'nın Avrupa yakasına geçti ve stratejik açıdan önemli Lysimachia şehrini yeniden inşa etmeye başladı. MÖ 196 yılının Ekim ayında Antiohos, Lysimachia'da Romalı diplomatlardan oluşan bir heyetle görüştü. Romalılar, Antiohos'un Avrupa'dan çekilmesini ve Küçük Asya'daki Yunan şehir devletlerinin özerk statüsünü yeniden tesis etmesini talep etti. Antiohos, atası II. Antiohos'un imparatorluğunu yeniden inşa ettiğini iddia ederek karşılık verdi ve Romalıları, hakları geleneksel olarak Rodos tarafından savunulan Küçük Asya devletlerinin işlerine karışmakla eleştirdi.[5]
MÖ 196/195 kışının sonlarında, Roma'nın eski baş düşmanı Kartacalı general Hannibal, Kartaca'dan Efes'teki Antiohos'un sarayına kaçtı. Scipio Africanus liderliğindeki savaş yanlısı bir partinin ortaya çıkmasına rağmen, Roma Senatosu itidalli davrandı. Romalılar ile Selefkîler arasındaki müzakereler yeniden başladı ve tartışmalı toprakların statüsüne ilişkin Yunan ve Roma hukuku arasındaki farklılıklar nedeniyle bir kez daha durma noktasına geldi. MÖ 193 yazında, Aetolian Birliği'nin bir temsilcisi, Antiohos'a, Aetolian'ların gelecekte Roma ile yapılacak bir savaşta onun tarafını tutacağına dair güvence verirken, Antiohos, Hannibal'in Kartaca'da Roma karşıtı bir darbe başlatma planlarına zımni destek verdi.[6]
Aetolians, iki taraf arasında bir savaşı kışkırtmayı umarak Yunan devletlerini Antiohos'un liderliği altında Romalılara karşı ortak ayaklanmaya teşvik etmeye başladı. Aetolialılar daha sonra stratejik açıdan önemli liman kenti Demetrias'ı ele geçirerek yerel Roma yanlısı grubun kilit üyelerini öldürdüler. MÖ 192 yılının Eylül ayında, Aetolian generali Thoantas, Antiohos'un sarayına geldi ve onu Yunanistan'daki Romalılara açıkça karşı çıkmaya ikna etti. Selefkîler, Yunanistan'daki seferleri için nakledilmek üzere 10.000 piyade, 500 süvari, 6 savaş fili ve 300 gemi seçtiler.[7]
Başlangıç[değiştir | kaynağı değiştir]
Selefkî filosu, Gökçeada ve İskados üzerinden yola çıkarak Antiohos'un ordusunun karaya çıktığı Demetrias'a ulaştı.[8] Achaea Birliği Selefkîler ve Aetolialılara savaş ilan etti ve Romalılar Kasım 192'de Selefkîlere karşı onların Achaea Birliği'nin yanında savaşa girdi. Aralık 192 ile Mart 191 arasında Antiohos, Teselya ve Akarnanya'ya sefer yaptı.[9] Romalılar ve Makedon müttefikleri tarafından yürütülen birleşik bir karşı saldırı, Antiohos'un Tesalya'daki tüm kazanımlarını bir ay içinde sildi. 26 Nisan 191'de, iki taraf Thermopylae Muharebesi'nde karşı karşıya geldi, Antiohos'un ordusu yıkıcı bir yenilgiye uğradı ve kısa bir süre sonra Efes'e geri çekildi.[10]
Romalılar, işgal etmek istedikleri Anadolu'daki Selefkî harekât üssünü ancak Ege Denizi'ni geçerek ele geçirebilirlerdi, lojistik kaygılar nedeniyle ilk önce Anadolu'da Hellespont'u işgal etmek niyetindeydiler. Antiohos, filosunu feda edilebilir olarak gördü ve Romalıları karada hala bozguna uğratabileceğine inanıyordu. Öte yandan düşmanları, denizde büyük bir yenilgiyi göze alamazdı, çünkü yeni bir filoda görev yapacak insan gücü aylarca mevcut olmayacaktı; çünkü bu sırada Roma piyadeleri, Yunanistan anakarasında konuşlanmış olacak ve, kendilerini savunmaya çabalayacaklardı.[11] Her iki taraf da aceleyle donanmalarını yeniden donatmaya, yeni savaş gemileri inşa etmeye ve denizcileri askere almaya başladı.[12] 81 gemiden oluşan Gaius Livius Salinator komutasındaki bir Roma deniz kuvveti, Yunanistan anakarasındaki sefere destek vermek için Pire'ye gelse de oldukça gecikmişti. Bu nedenle,filo Rodosluların ve Attalosların donanmalarıyla birleşeceği Trakya kıyılarına gönderildi. Selefkîler, bu gerçekleşmeden önce Roma filosunu durdurmaya çalıştı. Eylül 191'de Roma filosu, Korikos Muharebesi'nde Selefkîleri mağlup ederek Hellespont'taki Dardanus ve Sestos gibi birçok şehri kontrol altına aldı.[13]
Korykos'a Savaşı 'nın ardından Canae'deki Roma- Pergamon donanması 77 Roma ve 50 Pergamon gemisinden oluşuyordu. Bergama gemilerinin yarısı apartae'ydi. (savaşma yeteneğine sahip tüccar kadırgaları[14]). Amiral Polyxenidas komutasındaki ana Selefkî filosu 23 büyük gemi, 47 trireme ve yaklaşık 100 apartae'den oluşuyordu. Ve bu filo Efes'te konuşlanmıştı. Kilikya'da ise Hannibal'ın topladığı ikinci bir filo vardı. İki Selefkî filosunu ayıran, çoğunlukla quadrirem olmak üzere 75 büyük gemiye sahip Rodos donanmasıydı.[15] 190 baharında, bir Rodos filosu, Romalı amiral Lucius Aemilius Regillus'un komuta ettiği Samos açıklarındaki Roma filosu ile birleşti.[16] Rodoslular Kilikya'daki Selefkî filosunun tehdidi konusunda endişelerini dile getirdiğinde, Aemilius bölgedeki önemli bir Selefkî deniz üssü olan Patara'yı ele geçirmek amacıyla Rodoslularla karma bir filo kurdu. Patara'ya yapılan amfibi saldırı, şehrin garnizonu tarafından püskürtüldü.[17] 190 yılı boyunca Hannibal, Selefkî sarayında beş yıl geçirdikten sonraki komuta ettiği ilk büyük askeri birlik olan Kilikya filosunu sıfırdan inşa etmeye odaklandı.[18] Hannibal, Romalıların bordalama taktiklerini kullanmaya devam edeceğine inanıyordu ve bu nedenle büyük, çok kürekli gemiler inşa ettirmeye odaklandı. Sur ve Sayda gibi Fenike bölgeleri, gerekli hammadde, teknik uzmanlık ve deneyimli personel kombinasyonuna sahip olsalar da, filonun tamamlanması beklenenden çok daha uzun sürdü. Gecikme büyük olasılıkla savaş zamanı kıtlığından kaynaklandı.[19]
Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]
190 Temmuz'da Hannibal, Güney Anadolu kıyısındaki Seleucia Pieria'dan yelken açmak için üç septireme, dört Hexareme, 30 Quinquereme ve 10 triremlik filosuna emir verdi.[20][21] Filonun ilerlemesi, ters rüzgarlar ve ek eğitim manevralarına duyulan ihtiyaç duyulması yüzünden oldukça yavaştı.[20] Hannibal'in batıya doğru ilerlediğini öğrenen Rodoslu amiral Eudamus, Samos'ta 13 eskadra tipi savaş gemisinden oluşan bir filo topladı. Eudamus, Pamphilidas komutasındaki ikinci bir Rodos filosu tarafından Megiste açıklarında takviye edilinceye kadar güneye giden kendi filosuna ait savaş gemilerini geri çağırdı, filoları şu anda 32 quadrirem, 2 quinquereme ve 4 trirem çeşidi ve sayısında savaş gemisine sahipti. [22] Rodoslular daha sonra Likya'dan kendi krallıklarına saldırmaya çalışan herhangi bir filoyu engellemelerini sağlayacak olan stratejik öneme sahip Faselis'e yelken açtılar.[23] Ağustos ayında, bazı Rodoslu denizciler yerel sakinlerden yayılan bir hastalığa yakalandıktan sonra, Eudamus filosunu Eurymedon Nehri'nin ağzına taşıdı. Orada, Aspendoslular tarafından Hannibal'in filosunun Side'de olduğu öğrenildi. Hannibal de kendi gözcülerinden Rodos filosunun nerede olduğunu biliyordu.[24]
Hannibal'in filosu önce savaş düzenine geçti, Hannibal denize doğru olan kanada liderlik ederken, Selefkî asilzadesi Apollonius kara tarafındaki gemileri komuta etti. Eudamus Rodos filosunun denize doğru olan kanadına komuta etti, Pamphilidas merkeze liderlik etti ve Charikleitos ise kara tarafındaki kanadı komuta etti.[24] Rodoslular arasındaki karışıklık, deniz kanadına ait 6 geminin kısa bir süreliğine Hannibal'ın kuvvetlerinin yarısıyla karşı karşıya kalmasına neden oldu. Daha deneyimli Rodoslular 6 gemiyi sağa doğru hızla manevra yaparak filonun geri kalanının desteğe gelmesini sağladı.[25] Daha hızlı Rodos gemileri, Selefkî karaya doğru olan kanadına diekplous manevrası icra etti.[26] Bu taktik Selefkî gemileri arasındaki boşluklara doğru kürek çekmeyi ve ardından gemilerin savunmasız taraflarına ve pupa taraflarına saldırmayı içeriyordu.[27] Apollonius'un gemilerinin çoğu ağır hasar gördü ve geri çekilmek zorunda kaldı, Rodoslular ise filosu Hannibal'e yenik düşen Eudamus'a yardım etmek için döndüler. Hannibal, onu takip etmek için gönderilen düşman gemilerinden kaçarak geri çekildi. Bir Selefkî septiremesi ele geçirildi ve diğer 20 gemi ciddi şekilde hasar gördü. On Rodos gemisi de hasar gördü.[26]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Hannibal filosunun çoğunu korumuştu, ancak Polyxenidas'ın Efes'teki filosuyla birleşecek durumda değildi çünkü gemileri uzun onarımlar gerektirecek şekilde hasar görmüştü.[28] Polyxenidas, Romalılarla denizde önemli bir destek olmadan yüzleşemeyeceği için kendini kuşatılmış olarak buldu. Rodoslular onarım için Rodos'a çekildiler ve Charikleitos'u 20 gemiyle Megiste'de bıraktılar.[29] Eylül ayında, Aemilius, Anadolu'yu işgalinde Roma ordusuna yardım etmek için filosunun bir kısmını Hellespont'a gönderdiğinde, Polyxenidas denizde Romalılara saldırmaya karar verdi.[28] Ardından gelen Myonessus Muharebesi, Roma'nın Ege Denizi üzerindeki kontrolünü sağlamlaştıran kesin bir Roma-Rodos zaferi ile sonuçlandı ve Romalıların Anadolu'daki Selefkî topraklarını istila etmelerini sağladı.[30] Antiohos, ordularını Trakya'dan geri çekerken, aynı zamanda Roma savaş harcamalarının yarısını karşılamayı ve 196'da Lysimachia'da yapılan talepleri kabul etmeyi teklif etti. Yine de Romalılar Selefkîleri kesin olarak ezmeye kararlıydılar.[30] Roma kuvvetleri Maroneia'ya ulaştığında, Antiohos da nihai bir kesin savaş için hazırlanmaya başladı.[31]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ Lerner 1999, ss. 45–48.
- ^ Overtoom 2020, s. 147.
- ^ Sartre 2006, ss. 89–90.
- ^ Sartre 2006, ss. 91–92.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 57–58.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 60–62.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 63–64.
- ^ Sarikakis 1974, s. 64.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 66–67.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 68–69.
- ^ Graigner 2002, ss. 279–281.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 72–73.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 73–74.
- ^ Graigner 2002, ss. 37.
- ^ Graigner 2002, ss. 281–282.
- ^ Sarikakis 1974, s. 74.
- ^ Graigner 2002, ss. 288–289.
- ^ Taylor 2013, s. 141.
- ^ Graigner 2002, ss. 296–297.
- ^ a b Graigner 2002, s. 297.
- ^ Taylor 2013, s. 142.
- ^ Graigner 2002.
- ^ Sarikakis 1974, s. 76.
- ^ a b Graigner 2002, s. 299.
- ^ Sarikakis 1974, ss. 76–77.
- ^ a b Graigner 2002, s. 300.
- ^ Lazenby 1987, ss. 169–170.
- ^ a b Sarikakis 1974, s. 77.
- ^ Graigner 2002, ss. 300–301.
- ^ a b Sarikakis 1974, s. 78.
- ^ Graigner 2002, s. 307.
- Genel
- Graigner, John (2002). The Roman War of Antiochus the Great. Boston: Brill. ISBN 9789004128408.
- Lazenby, John (1987). "The Diekplous". Greece & Rome. 34 (2): 169-177. doi:10.1017/S0017383500028114. JSTOR 642944. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020.
- Lerner, Jeffrey (1999). The Impact of Seleucid Decline on the Eastern Iranian Plateau: The Foundations of Arsacid Parthia and Graeco-Bactria. Stuttgart: Franz Steiner Verlag. ISBN 9783515074179.
- Overtoom, Nikolaus Leo (2020). Reign of Arrows: The Rise of the Parthian Empire in the Hellenistic Middle East. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780190888329.
- Sarikakis, Theodoros (1974). "Το Βασίλειο των Σελευκιδών και η Ρώμη" [The Seleucid Kingdom and Rome]. Christopoulos, Georgios A.; Bastias, Ioannis K. (Ed.). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Ε΄: Ελληνιστικοί Χρόνοι [History of the Greek Nation, Volume V: Hellenistic Period] (Yunanca). Atina: Ekdotiki Athinon. ss. 55–91. ISBN 978-960-213-101-5.
- Sartre, Maurice (2006). Ελληνιστική Μικρασία: Aπο το Αιγαίο ως τον Καύκασο [Helenistik Küçük Asya: Ege'den Kafkasya'ya] (Yunanca). Atina: Ekdoseis Pataki. ISBN 9789601617565.
- Taylor, Michael (2013). Antiochus The Great. Barnsley: Pen and Sword Military. ISBN 9781848844636.