Eskikılıç, Damal

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Eskikılıç
Köy
Harita
Ardahan'ın konumu
Ardahan'ın konumu
Ardahan üzerinde Eskikılıç
Eskikılıç
Eskikılıç
Eskikılıç'ın Ardahan'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArdahan
İlçeDamal
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Rakım2063 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam398
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0478
İl plaka kodu75
Posta kodu75110

Eskikılıç, Ardahan ilinin Damal ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskikılıç köyünün eski adı Kirpaşeni'dir. Gürcüce bir yer adı olan Kirpaşeni (კირფაშენი), bir bitki adı olan "kirpa" (კირფა / Canella alba) ile mesken anlamına gelen "şeni" (შენი) kelimelerinden oluşur.[3][4] Bu yer adı Türkçeye Kirpaşen veya Kirpaşin olarak girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri (كیرپاشین) ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde (كیرپەشین) bu adla geçer.[5][6] Bu yer adı son dönemde "Kirpeşen"e dönüşmüştür.[7]

Kirpaşeni, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri ve Gürcü Hristiyanlığının en eski merkezi olan Eruşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir.[8] Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli'nin 1917 yılında kale veya kilise olarak nitelediği kalıntılar da bu dönende inşa edilmiş yapılardan kalmış olmalıdır.[9]

Kirpaşenin köyü, Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Bu defterde köyün adı şeklinde kaydedilmiştir. Ancak sonraki kayıtlarda Karaşut (كارەشوت) adına rastlanmamıştır. Bu tarihte köyde 8 Hristiyan hane yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Bir adet de su değirmeni bulunuyordu.[5][10][11]

Kirpaşeni köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından savaş tazminatı olarak Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında, Gürcüce adına uygun biçimde Kirpaşen (Кирпашенъ) şeklinde kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Tamal nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 89'i kadın ve 90'ı erkek olmak üzere, 27 hanede yaşayan 179 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı "Türkmen" olarak kaydedilmiştir.[12] Eski bir Gürcü köyü olan Kirpaşeni'de demografik yapının tamamen değişmiş olduğu bu kayıttan anlaşılmaktadır. Rus idaresinde Kirpaşeni köyünün nüfusu artmış, 1896'da 212 kişiye, 1906'da 314 kişiye ulaşmıştır.[13]

Kirpaşeni köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla ülkenin sınırları Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükûmeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Kirpaşeni Türkiye'ye bırakıldı.[14][15]

Kirpaşeni köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Ardahan kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[16] 1935 genel nüfus sayımında "Kirpeşin" adıyla kaydedilmiş olan köy, Posof kazasına bağlanmıştı ve nüfusu 432 kişiden oluşuyordu.[17] Kirpaşeni veya Kirpaşen Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Eskikılıç olarak değiştirilmiştir.[18] 1965 genel nüfus sayımında Eskikılıç köyünde 719 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 109 kişi okuma yazma biliyordu.[7]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskikılıç köyü, Ardahan il merkezine 48 km, Damal ilçe merkezine 3 km uzaklıktadır.[19]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 398[2]
2021 440[2]
2020 462[2]
2019 518[2]
2018 714[2]
2017 426[2]
2016 421[2]
2015 442[2]
2014 445[2]
2013 450[2]
2012 466[2]
2011 451[2]
2010 468[2]
2009 478[2]
2008 480[2]
2007 474[2]
2000 464[19]
1990 635[20]
1985 795[21]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Eski Kilic, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Damal Eskikılıç Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  3. ^ „შენი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 21 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 0-9535878-3-5
  4. ^ „ კირფა", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 21 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 551". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024. 
  6. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
  7. ^ a b "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara 1968, s. 359" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2024. 
  8. ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  9. ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2021. 
  10. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1947), s. 495". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024. 
  11. ^ "" 1595 tarihli "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023. 
  12. ^ "başlık=Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 321". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024. 
  13. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
  14. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023. 
  15. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023. 
  16. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; hdl.handle.net isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  17. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 233" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  18. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 703". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  19. ^ a b "Eskikılıç Köyü". YerelNet.org.tr. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 
  20. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  21. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eskikılıç,_Damal&oldid=32528595" sayfasından alınmıştır