Eski Türkçe
Eski Türkçe, Türk yazı dilinin ilk devresidir.[1] . Bu devir, Göktürkler, Uygurlar ve Karahanlılar devrinin bir bölümü (13. yüzyıla kadar) olmak üzere yaklaşık sekiz asırlık dönemi kapsar; 8'inci yüzyıldan 13'üncü yüzyıla kadarki dönemdir.[1]
 |
Vikisözlük'te Kategori:Eski Türkçe sözcükler ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
 |
ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
|
ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
|
ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
|
ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Özellikler
Eski Türkçe devrindeki Türkçenin bugüne göre birçok farklı yanı vardır. Bunlardan bir kısmı şunlardır:
- "edgü" >> "iyi": Söz içinde bulunan /d/ sesi zamanla /y/ sesine dönüşmüştür. (Örnek: eder > eđer > eyer; kadgu > kađgu > kaygu > kaygı)
- "beg" > "beğ" > "bey": Sözlerin sonunda bulunan /g/ sesleri çoklukla /y/ sesine dönüşmüştür.
- "tag" > "dağ": Söz başındaki /t/Orhun alfabesinde "
" ile gösterilen T sesleri Oğuz grubunda ötümlüleşip /d/ sesine dönüşmüştür.
Günümüzde ulaşılabilen en eski Türkçe metin 687-692 yılları arasında dikilen Çoyr Yazıtıdır . Bundan sonra giderek çoğalan yazıtlardan en eski tarihliler sırasıyla: Hoytu Tamir, Ongin, Köl İç Çor, Altun Tamgan Tarkan, Tonyukuk ve Orhun Yazıtlarıdır.[2] Orhun Yazıtları, Eski Türkçe devrine aittir; bu devirde yapılmışlardır.[1]
Hunlar döneminde de bir "Hun dili" vardı. Göktürk kitabe dilinin bu dilin değişmiş şekli olması muhtemeldir. Ayrıca Altın Elbiseli Adam'ın mezarı diye anılan M.Ö. 5. veya 6. yüzyıllara ait bir mezarda altından eşyaların içinde bulunan 26 harflik bir yazı bulunmuştur. Bu yazı da Göktürk alfabesine çok benzer bir alfabeyle yazılmıştır ve Türkçenin daha da eskilere dayandığının bir kanıtı niteliğindedir.
Ağızlar
Eski Türkçede ağız ayrılıklarına ilk metinlerden beri rastlanır. Yine de ağız ayrılıkları büyük sayılmaz; bu nedenle Eski Türkçe bir bütün olarak görülebilir. İlk ayrılıklara Orhun yazıtlarında rastlanmaya başlar. Örneğin birinci tekil kişi için Tonyukuk yazıtında ben denirken Kül Tigin Yazıtında men denmektedir. Yine, on erig sançtı (on eri öldürdü) ve on eren sançtı (on eri öldürdü(Sançmak mızraklamak,mızrağı batırmak anlamındadır.) aynı anlamda kullanılmıştır.[3]
Eski Türkçe ağızları iki dalda incelenir: Göktürk ağzı ve Uygur ağzı olarak.
Göktürk ağzı
Eski Türkçenin eski yazıları ve Orhun Yazıtları bu ağza girer.Günümüzde kullanılan Türkçeyle büyük ölçüde çağrışmaktadır. Teŋri-
ve Türk (Türük-
ve Türk 
şeklinde) kelimeleri ilk bu döneme ait ünlü Orhun Yazıtları’nda yazılmıştır.
Uygur ağzı
M.S. 358'den sonrası Uygur ağzı olarak adlandırılır. Aslında bu pek kanıtlanmamıştır ve de hâlâ tartışılmaktadır. Mani ve Budist olmak üzere ikiye ayrılır.