Ersatz mal
Ersatz mal ikame maldır, özellikle de yerini aldığı maldan daha düşük olduğu düşünülen bir maldır.[1] Savaş zamanı kullanımının özel çağrışımları vardır.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Ersatz, tam olarak yedek veya değiştirme anlamına gelen Almanca bir kelimedir.[2] İngilizce'de sıfat olarak kullanılsa da Almanca'da bir isimdir. Alman imlasında, oluşan isim cümleleri genellikle tek bir kelime olarak temsil edilir ve Ersatzteile ("yedek parçalar") veya Ersatzspieler ("yedek oyuncu") gibi bileşik isimler oluşturur. İngilizce'de ersatz genellikle ikamenin "gerçek şey" ile karşılaştırıldığında yetersiz veya daha düşük kalitede olduğu anlamına gelirken , Almanca'da böyle bir ima yoktur: örneğin, Ersatzteile 'yedek parçalar' kalite ile ilgili herhangi bir ima içermeyen teknik bir ifadedir, oysa Kaffeeersatz 'kahve ikamesi' kahve çekirdeklerinden yapılmaz ve bu nedenle kalitesizdir. Almanca'daki alt ikame terimi, İngilizce "vekil" kelimesiyle aynı kökten gelen Surrogat olacaktır.
Tarihsel bağlam[değiştir | kaynağı değiştir]
I. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Birinci Dünya Savaşı'nın ilk aylarında, savaşta tükenmiş Alman piyade birimlerinin yedek birlikleri, değiştirdikleri birliklerden daha az etkili olan daha az eğitimli Ersatz Kolordusu'ndan alındı.
Bu kelimenin Almanya'daki kullanımına bir başka örnek, 20. yüzyılın başındaki Alman donanması inşaat programlarında mevcuttur. Bu bağlamda, "Ersatz (gemi adı)" ifadesi, yeni, daha büyük veya daha yetenekli bir geminin eskiyen veya kaybolan bir geminin yerini aldığını belirtir. Alman uygulaması, yeni bir geminin adını piyasaya sürülmesine kadar açıklamadığı için, bu, geminin inşası boyunca "Ersatz (gemi adı)" ile tanındığı anlamına geliyordu. Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda, planlanan Mackensen sınıfı yeniden tasarlandı ve başlangıçta basitçe Ersatz Yorck sınıfı olarak adlandırılmıştı, çünku kaybedilen zırhlı kruvazör Yorck'un yerini aldığı düşünülmüştü.
Almanya'nın İtilaf deniz ablukası, deniz ticaretini sınırladı ve Almanya ve Avusturya-Macaristan'ı kimyasal bileşikler ve yiyecekler gibi ürünler için ikame ürünler geliştirmeye zorladı. Savaş sırasında Almanya'da 11.000'den fazla ersatz ürünü satıldı. 6000 çeşit bira, şarap ve limonata, 1000 çeşit çorba küpü, 837 çeşit sosis ve 511 çeşit kahve için ersatz mal patentlari alınmıştı.[3]
.jpg)
Bu süre zarfında Almanya ve Avusturya-Macaristan'da geliştirilen Ersatz mallar şunları içeriyodu:[4]
- Sentetik kauçuk; doğal kauçuk yerine petrolden üretilen Kautschuk
- Isıtma yağı için benzen (kömür gazı)
- Kömür katranından ve kahverengi kömür cüruflarından yağ çıkarılarak yapılan endüstriyel yağlayıcılar
- İthal doğal kafur için sentetik kafur
- Silah pamuğu için selülozdan yapılan nitrat krep kağıdı
- Yağlardan ziyade şekerden gliserin
- Alçıtaşından yapılan kükürt
- Gübre yapımında kullanılan güvercin gübresi
- Mühimmat için alkol yapmak üzere işlenmiş çiçekler ve yabani otlar
- Kömür türevlerinden çıkarılan reçineler ve sakızlar
- Kavrulmuş arpa, otlar, kır çiçekleri, öğütülmüş ahududu yaprakları veya kedi nanesinden oluşan çay
- Kahve yerine kavrulmuş meşe palamudu, hindiba ve kayın fıstığı (savaşın sonlarında karamel aromalı ham şeker ve pancar çiçeği ile gerilmiş)
- Kesilmiş süt, şeker ve gıda boyası ile değiştirilen tereyağı
- Pancar, havuç, şalgam ve baharat karışımı ile değiştirilen yemeklik yağ
- %99 müsilajdan oluşan salata yağı
- Sarı renkli mısır veya patates unu ile değiştirilen yumurtalar
- Öğütülmüş Avrupa böcekleri (mayıs böcekleri) ve ıhlamur ağacından yapılan yağlar
- Su, bitki lifleri, hayvan artıkları ve kandan yapılmış sosis - (''bir ağız dolusu talaş''a eşit olan meşhur ''savaş sosisi'')
- Et özü yerine yüzde 70-90 tuz içeren bulyon küpleri
- Patates unu ve toz saman eklenerek gerdirilmiş buğday unu
- Öğütülmüş kakao kabukları ve karışık saf biber ile değiştirilen çikolatalar ve kakao
- At yemi olarak mısır ve yulafın yerini yağ ve ayçiçeği 'kekleri' aldı
- Kanola, haşhaş ve hardal 'kekleri' sığırlar için yeşil yemlerin yerini aldı
- Kağıt, torf, sazlık, ve serbest büyüyen ısırgan otu lifleri tekstilde pamuğun yerini aldı
- Ahşap ve kağıt ayakkabı tabanları yerine kullanıldı
Almanya ayrıca benzin tedarikini, 3 kısım benzin, 1 kısım damıtılmış alkolden oluşan 'gasohol' (Benzolspiritus) ile genişletti.
II. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
İkinci Dünya Savaşı'nda, patates nişastasından yapılan ve sıklıkla talaş gibi genişleticilerle gerdirilen Ersatzbrot (yedek ekmek), savaş esirlerine [5][6][7] ve ayrıca askerlere çavdar ve askeri tayın[8][9] için kullanılan diğer unlardan pişirilen koyu renkli bir Alman ekmeği olan Kommissbrot olarak verildi, Berlin'deki Gıda Tedarik Bakanlığı'nda "(Çok Gizli) Berlin 24 X1 1941" etiketli bir tarif keşfedildi, %50 ezilmiş çavdar tanesi, %20 dilimlenmiş şeker pancarı, %20 "ağaç unu" (talaş) ve %10 kıyılmış yaprak ve samandan oluşuyordu.[5]
Leningrad Kuşatması sırasında, vatandaşlarına Sovyet yetkilileri tarafından gerçek buğday unu (o zamanlar son derece sınırlı bir tedarik vardı) yerine ersatz unu verildi. Herhangi bir beslenme ile uygun gıda eksikliği, şehir sakinlerinin sadece açlıktan ölmekle kalmayıp, zayıflayan fiziksel koşullar nedeniyle ölümcül hastalıklara ve hastalıklara (dizanteri gibi) karşı savunmasız hale gelmesi anlamına geliyordu.[10] Sonuç olarak, ersatz kelimesi Rusça ve diğer Slav dillerine aşağılayıcı olarak girdi.
Britanya'da, bu ayrıca İkinci Dünya Savaşı sırasında Avrupa Operasyon Cephesi'nde yakalanan binlerce ABD, İngiliz ve diğer İngilizce konuşan muharebe personelinin, özellikle havacıların deneyimlerinden bir sıfat olarak popüler hale geldi. Bu Müttefik savaş esirlerine Alman esirleri tarafından kahve ikamesi olarak Ersatzkaffee, daha düşük bir Getreidekaffee veya "tahıl kahvesi" gibi ersatz malları verildi.
Doğu Bloku[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu Bloku'nda çay, kahve, kuruyemiş, narenciye gibi birçok tarım ürünü yurt içinde üretilememekteydi. Bunlar genellikle kıt döviz rezervleri ile yurtdışından ithal edildi veya daha düşük ikameler yurtiçinde üretildi. 1977'de Doğu Almanya kahve krizi, genellikle nüfus tarafından reddedilen birok kahve ikamesinin piyasaya sürülmesiyle sonuçlandı. Şekerlenmiş meyve ve şekerlenmiş narenciye kabuğu için ikameler şekerlenmiş havuç ve olgunlaşmamış domateslerden yapılmıştır.[11]
Verimlilik[değiştir | kaynağı değiştir]
İnsanlardan ersatz bir mal seçmeleri istendiğinde, arzu ettikleri malla aynı kategoriden bir ikameyi, aynı hedefi karşılayan amaca dayalı ikameye tercih etme eğilimindedirler. Örneğin, bir gurme çikolata isteyen bir kişinin, farklı bir tatlı veya atıştırmalık yerine alternatif olarak daha ucuz olan başka bir çikolatayı seçmesi daha olasıdır. Bu tür "kategori içi" ikamelerin arzu edilen malla karşılaştırılması daha kolay olduğu için, ancak daha düşük olanlar, aynı amacı yerine getiren "kategoriler arası" ikamelerden daha az etkilidir. İnsanlar tüketim sırasında aşağılıklarını daha fazla fark edebilirler, bu da onları farklı taksonomik kategorilerdeki amaca dayalı ikamelerden daha az tatmin edici olmaya yönlendirir.[12]
Almanya ve Avusturya-Macaristan'da Birinci Dünya Savaşı sırasında, insanlar ersatz mallarının tüketiminden hastalığa yenik düştüler.
Avusturya'da "Viyana hastalığı" terimi, yetersiz beslenmenin tüberküloz salgınının bir nedenine bağlanmasından sonra ortaya çıktı (10.000 rapor edilen vaka) [13]
Almanya'da, Prenses Blücher 1916'da gripten muzdaripti ve bu, "ersatz hastalığından" muzdarip olduğunu düşündürdü. Yazıyordu ki: "Herkes otel yemeklerinde çok fazla kimyasal maddeden hasta hissediyor. Almanya'nın asla aç kalacağına inanmıyorum, ama önce bu ikamelerle zehirlenecek." [14]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Karıştırılan madde
- Kemer sıkma
- Backstop kaynakları
- Claytons, Avustralya ve Yeni Zelanda İngilizcesinde kullanılan bir kelime
- Sahte mal
- Giffen malı, yerine ikamesi olmayan ve fiyatlar ile birlikte talebin artmasına neden olan mal
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "War and Autarky". Human Action. 1949.
A substitute is a good which is either less suitable or more expensive or both less suitable and more expensive than the proper good which it is designed to replace.
- ^ "Ersatz - Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary". Merriam-webster.com. 31 Ağustos 2012. 24 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2013.
- ^ Das unbekannte Heer. Frauen kampfen fur Deutschland 1914-1918. Berlin: E.S. Mittler & Sohn. 1936. s. 122.
- ^ The First World War Germany and Austria-Hungary 1914-1918. Londra: Arnold. 1997. ss. 256, 257, 275-6, 288-9. ISBN 0340677538.
- ^ a b "Life at Stalag VII A". The Hawai'i Nisei Story: Americans of Japanese Ancestry During WWII. University of Hawaii. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ Plants Go to War: A Botanical History of World War II. McFarland. 2019. s. 297. ISBN 978-1476676128. 27 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ "The Liberation of Nordhausen Concentration Camp". Warfare History Network. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ "War Economies". History of the Economy. World History at KMLA. 15 Şubat 2002. 7 Mayıs 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2011.
- ^ "Medicine: Feeding the Reichswehr". Time. 28 Temmuz 1941. 24 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2011.
- ^ Writing The Siege Of Leningrad: Women's Diaries, Memoirs, and Documentary Prose (Pitt Series in Russian and East European Studies). 1st. University of Pittsburgh Press. 19 Ocak 2005. s. 97. ISBN 0822958694.
- ^ "Geheimsache Süßtafel". Der Spiegel (Almanca). 22 Nisan 1991. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ Huh (1 Haziran 2016). "More Similar but Less Satisfying Comparing Preferences for and the Efficacy of Within- and Cross-Category Substitutes for Food". Psychological Science (İngilizce). 27 (6): 894-903. doi:10.1177/0956797616640705. ISSN 0956-7976. PMID 27142460.
- ^ The Passing of the Hapsburg Monarchy 1914-1918. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 1966. ss. 287-9.
- ^ An English Wife in Berlin: A Private Memoir of Events, Politics, and Daily Life in Germany throughout the War and the Social Revolution of 1918. New York: E.P. Dutton. 1920. s. 122.