El Dorado (film, 1966)
| Yönetmen | Howard Hawks |
|---|---|
| Yapımcı | Howard Hawks |
| Senarist | Leigh Brackett |
| Uyarlama | The Stars in Their Courses 1960 tarihli –Harry Brown romanı |
| Oyuncular | |
| Müzik | Nelson Riddle |
| Görüntü yönetmeni | Harold Rosson |
| Kurgu | John Woodcock |
| Stüdyo | Laurel Productions |
| Dağıtıcı | Paramount Pictures |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Western |
| Renk | Renkli |
| Yapım yılı | Ekim 1965 (-) Ocak 1966 |
| Çıkış tarih(ler)i | 17 Aralık 1966 (Japonya) 7 Haziran 1967 (ABD) 1970 (Türkiye)[1] |
| Süre | 126 dakika |
| Ülke | Amerika Birleşik Devletleri |
| Dil | İngilizce |
| Bütçe | $4,653,000[2] |
| Hasılat | $5,950,000 (ABD/ Kanada)[N 1][3][4] |
El Dorado, Howard Hawks'ın hem yönetip hem de yapımcılığını üstlendiği, John Wayne ve Robert Mitchum'un başrolllerde oynadığı, dağıtımını ise Paramount Pictures'ın üstlendiği 1966 yapımı bir Amerikan Western filmidir. Leigh Brackett tarafından yazılan ve temel olarak Harry Brown'un The Stars in They Courses adlı romanından uyarlanan film, bir çiftçiyi ve ailesini, sularını çalmaya çalışan başka bir çiftçiye karşı korumaya çalışan sarhoş bir şerif olan eski bir arkadaşının yardımına gelen bir silahşörü konu alıyor. Yardımcı oyuncular arasında James Caan, Charlene Holt, Paul Fix, Arthur Hunnicutt, Michele Carey, R. G. Armstrong, Ed Asner, Christopher George, Adam Roarke ve Jim Davis yer alıyor.
Film ilk olarak 17 Aralık 1966'da Japonya'da, ardından 7 Haziran 1967'de Amerika Birleşik Devletleri'nde gösterime girdi.[1] Eleştirel övgüler alan film, 12 milyon dolarlık gişe hasılatı karşılığında Kuzey Amerika'da 5.950.000 dolarlık kira geliri elde etti ve ticari olarak başarılı oldu.[5]
Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]
Şerif J. P. Harrah, zengin toprak sahibi Bart Jason'ın gizemli bir iş teklifine yanıt olarak yeni gelen eski arkadaşı kiralık silah Cole Thornton ile konuşmak için El Dorado kasabasına gelir. Harrah, Thornton'a aslında Jason'ın dürüst MacDonald ailesini topraklarından çıkarmaya çalıştığını açıklar. Thornton işi reddetmeyi kabul eder ve bunu ona söylemek için Jason'ın çiftliğine gider.
Kevin MacDonald ve ailesi, Thornton'un gelişini duyar ve en kötüsünden korkarlar. En küçük oğul Luke nöbetçi olarak görevlendirilir ancak görev yerinde uyuyakalır. Thornton, Jason'la yaşadığı yüzleşmeden dönerken Luke irkilerek uyanır ve ateş eder. Thornton refleks olarak karşılık verir ve Luke'u karnından yaralar ve Luke, yarasının ölümcül olduğuna inanarak Thornton onu durduramadan intihar eder. Kendini suçlu hisseden Thornton, cesedi çiftlik evine getirir ve Kevin'e olanları anlatır. MacDonald klanının tek kızı Joey, gerçeği duymadan yola çıkar ve kasabaya dönerken Thornton'u vurur, ancak kurşun omurgasına saplanır ve Thornton hayatta kalır. Kasabanın doktoru Doc Miller kurşunu saplandığı yerden çıkaramaz. Yine de Thornton, kendisine karşı hisleri olan yerel salon sahibi Maudie'nin itirazlarına rağmen iyileştikten sonra yola çıkar. Zamanla sırtındaki kurşun omurgasına baskı yaparak sağ tarafında geçici felç nöbetlerine neden olur.
Altı ay kadar sonra Thornton, El Dorado'dan uzak durarak şehir dışındaki bir bara girer. Saf bir genç adam olan Alan Bourdillion Traherne'in ("Mississippi"), iki yıl önce üvey babası Johnny Diamond'ı öldüren Charlie Hagin ile yüzleşip onu öldürmesine tanık olur. Thornton, Mississippi'yi ölen Charlie'nin arkadaşları Milt ve Pedro'nun misillemesinden kurtarmak için devreye girer. İşverenleri, ünlü silahşör Nelse McLeod bundan etkilenir ve Thornton'a El Dorado'da bir iş teklif ederek, kendisinin Bart Jason'ın iş teklifini kabul ettiğini ve Şerif Harrah'ın da bir kızın onu terk etmesinin ardından kendisini içkiye verdiğini açıklar.
Thornton, McLeod'u reddeder ve Mississippi ile birlikte, Nelse McLeod'dan önce El Dorado'ya döner. Nelse'nin Şerif Harrah ile ilgili hikâyesini doğrulayan Maudie ve Harrah'ın yardımcısı Bull ile tanışırlar. Sarhoş Harrah'la yumruk yumruğa kavga ettikten sonra Thornton, Harrah'ı kendine getirmek için Mississippi tarafından yapılan ayıltıcı bir karışımı kullanmayı kabul eder ve bu karışım son derece etkili sonuçlar verir. Kendine gelen Harrah, alay konusu olmaktan utanır ve ayık kalmaya çalışır.
Jared MacDonald'ı (Kevin MacDonald'ın oğlu) vuran üç adam kaçarak eski bir kiliseye gizlenirler. Saldırıyı duyan Thornton, Bull, Mississippi ve Şerif Harrah, adamlarla çatışırlar. İkisi ölür ancak bir adam kaçar ve içeride Jason ve Nelse McLeod'un da bulunduğu bara sığınır. Şerif Harrah, Thornton, Mississippi ve Bull'un yardımıyla barı basar, kaçağı öldürür ve bu olaylara sebep olan Jason'ı yargılanmak üzere tutuklar. Mississippi, elinde bir tüfekle bir samanlıkta gizlenen Joey'in hapishaneye götürülen Jason'ı öldürmesini engeller ve ikisi arasında bir ilişki başlar.
Bull, resmi olarak Mississippi ve Thornton'a şerif yardımcısı vekaleti verir. Huzuru sağlamak için kasabada devriye gezerlerken, McLeod'un çetesinin Jason'ı kurtarmak için yaptıkları hapishaneye saldırı girişimini durdururlar, ancak bu sırada Harrah bacağından yararlanır. McLeod'un adamları onları ve Maudie'yi taciz etmeye başlayınca, Thornton ve Mississippi onlara müdahale etmeye giderler, ancak Thornton müdahale esnasında bir felç krizi geçirir ve McLeod tarafından yakalanır. Şerif Harrah, McLeod'un Jason'a karşılık Thornton'u takas etmeyi ve şehri terk etmeyi kabul eder.
Jason ve McLeod'un adamları, Saul MacDonald'ı kaçırır ve Kevin'den, oğlunun sağ dönebilmesi karşılığında su haklarını devretmesini talep ederler. Jason'ın su haklarını aldıktan sonra hem Saul'u hem de Kevin'i öldüreceğinden haklı olarak şüphelenen Thornton, bir araba ile Jason'ın salonunun ön kapısına doğru giderken Harrah, Bull ve Mississippi arkadan gizlice girer. Bull bir sinyal verdiğinde Thornton ateş açarak McLeod'u öldürür, geri kalanlar ise Saul'u serbest bırakır. Joey, Jason'ı vurarak Thornton'u vurulmaktan kurtarır ve önceki hatasını telafi eder. Film mutlu sonla biter.
Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]
- John Wayne - Cole Thornton
- Robert Mitchum - Şerif J.P. Harrah
- James Caan - Alan Bourdillion Traherne, takma adıyla "Mississippi"
- Charlene Holt - Maudie
- Paul Fix - Dr. Miller
- Arthur Hunnicutt - Bull Harris
- Michele Carey - Josephine "Joey" MacDonald
- R. G. Armstrong - Kevin MacDonald
- Ed Asner - Bart Jason
- Christopher George - Nelse McLeod
- Marina Ghane - Maria
- Robert Donner - Milt
- John Gabriel - Pedro
- Johnny Crawford - Luke MacDonald
- Adam Roarke - Matt MacDonald
- Jim Davis - Jim Purvis, Bart Jason'ın ustabaşı
- Olaf Wieghorst - Swede Larsen, silahşör
John Wayne'in kullandığı at, 'Zip' adında altı yaşında bir Appaloosa aygırıydı.[6]
Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]
Orijinal senaryoyu yazan Leigh Brackett, "hayatımda yazdığım en iyi senaryo" der. Ancak yapım ortaya çıktıkça, filmin Rio Bravo'ya olan benzerliği senaristi de rahatsız eder. Aynı şeyleri yapıyor gibi hissettiğini yönetmen Howard'a söylediğini ancak sorun olmadığını, bazı şeylerin yeniden yapılabileceğini söylediğini söyler.
Mitchum kendisine gelen teklifle ilgili şunları söyler: "Howard beni aradığında 'Hikaye nedir?' dediğimde, hikaye yok, sadece karakterler' dedi ve öyle oldu. Bir sahneyi çekti, kaldırdı, diğerini yaptı, kaldırdı."[7]
Görüntü yönetmeni Harold Rosson 1958'de emekli olmuştu ama Hawks onu işe geri dönmeye ikna etti. Filmi yaptıktan sonra Rosson emekliliğine tekrar devam etti. El Dorado, Ekim 1965'ten Ocak 1966'ya kadar Tucson, Arizona'nın hemen batısında Technicolor'da Old Tucson Stüdyolarında çekildi.
Film, Wayne'in 138. filmiydi ve The War Wagon'dan önce çekildi, ancak vizyona girmesi ertelendi, böylece Paramount'un Steve McQueen'li Nevada Smith'i gişede bir John Wayne filmiyle rekabet etmek zorunda kalmayacaktı. El Dorado nihayet Haziran 1967'de, The War Wagon'un gösterime girmesinden bir ay sonra sinemalara ulaştı.[8] Film, Wayne ve Mitchum'un ekranda birlikte oldukları tek filmdi. The Longest Day adlı filmde ayrı ayrı sahnelerde yer alırlar.
El Dorado, Hawks'ın yönettiği, kavgacı kanun dışı unsurlara karşı ofisini savunan bir şerif hakkındaki üç filmden ikincisidir; Rio Bravo'dan (1959) sonra ve Rio Lobo'dan (1970) önce gelir; her ikisinde de Wayne benzer rollerde yer alır.
Filmde tekrarlanan ve tema şarkısında başka sözcüklerle ifade edilen şiir, Edgar Allan Poe'nun bir balad şiiri olan "Eldorado"dur. Jenerikteki resimler, filmde İsveçli Larsen olarak kısa süreliğine yer alan sanatçı Olaf Wieghorst'a aittir. Müzikal partisyonu Nelson Riddle tarafından bestelenmiştir.
El Dorado'dan görüntüler daha sonra Wayne'in karakterinin arka planını göstermek için Wayne'in son filmi The Shootist'in açılış montajına dahil edilmiştir.
Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]
The New York Times için yapılan çağdaş bir incelemede, eleştirmen Howard Thompson, El Dorado'yu şöyle övdü: "... ekranda iki tecrübeli yıldız kadar kolaylıkla gezinen sert, kısa ve eğlenceli bir Western filmi. ... İğneleyici, keskin ve sıklıkla komik diyalogları ve kanlı silah çatışmaları canlı bir eğlence ortamı yaratıyor."[9]
Roger Ebert filme üç buçuk yıldız vererek şöyle der: " El Dorado, ciddi bir şekilde yönetilmiş, esprili, tamamıyla başarılı bir Western filmi; görünüşe göre üç eski profesyonel tarafından neredeyse hiç çaba harcamadan ortaya çıkmış: John Wayne, Robert Mitchum ve yönetmen Howard Hawks."
Film, inceleme derleyicisi Rotten Tomatoes'da 25 incelemeye göre ağırlıklı ortalama 7,7/10 ile %96 onay derecesine sahiptir.
Western Writers of America üyeleri, filmin tema şarkısını tüm zamanların en iyi 100 Western şarkısından biri olarak seçmiştir.[10]
Çizgi roman uyarlaması[değiştir | kaynağı değiştir]
- Dell Film Klasik: El Dorado (Ekim 1967)
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar
- ^ Bu rakamlar distribütörlere tahakkuk eden kiralar ile ilgilidir.
Alıntılar
- ^ a b "El Dorado Release Info". IMDb.com, Inc. 26 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
- ^ Dick 2001, s. 105.
- ^ "Big Rental Films of 1967". Variety, 3 Ocak 1968, s. 25.
- ^ "El Dorado, Box Office Information." 25 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Numbers. Erişim tarihi: 16 Nisan 2012.
- ^ McCarthy, s. 625.
- ^ "Appaloosa stars with John Wayne". Lewiston Morning Tribune. (Idaho). 7 Aralık 1965. s. 7. 30 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ Frank Broughton, (Ed.) (1998). Time Out Interviews 1968–1998. Penguin. s. 168. ISBN 0140279636.
- ^ Davis, 1998, pp. 274–275.
- ^ Thompson, Howard (29 Haziran 1967). "Wayne, Mitchum Root 'n' Toot in 'El Dorado,' a Crisp Western". New York Times. s. 32. 1 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022.
- ^ Western Writers of America (2010). "The Top 100 Western Songs". American Cowboy. 19 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Bibliyografya
- Davis, Ronald L. (1998). Duke: The Life and Image of John Wayne. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0806133294.
- Dick, Bernard F. (2001). Engulfed: The Death of Paramount Pictures and the Birth of Corporate Hollywood. Lexington: The University Press of Kentucky. ISBN 978-0813122021.
- McCarthy, Todd (1997). Howard Hawks: The Grey Fox of Hollywood. New York: Grove Press. ISBN 978-0802115980.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1960'larda Amerika Birleşik Devletleri filmleri
- Revizyonist Western filmleri
- Çizgi romana uyarlanmış filmler
- Kuşatma filmleri
- Utah'ta çekilmiş filmler
- Arizona'da çekilmiş filmler
- Leigh Brackett'in senaryosunu yazdığı filmler
- Paramount Pictures filmleri
- Nelson Riddle'ın müziğini yaptığı filmler
- Howard Hawks'ın yönettiği filmler
- Western romanlarından uyarlanan filmler
- Amerika Birleşik Devletleri romanlarından uyarlanan filmler
- Alkolizmle ilgili filmler
- Amerika Birleşik Devletleri Western filmleri
- 1960'larda İngilizce filmler
- 1966 çıkışlı filmler