Ebu'l-Kasım Hoyî

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ayetullah Ebu'l-Kasım Hoyî
Doğum19 Kasım 1899(1899-11-19)
Hoy, İranİran
Ölüm8 Ağustos 1992 (92 yaşında)
Necef, IrakIrak
Dinİslam (Şii)

Büyük Ayetullah Seyyid Ebu'l-Kasım Hoyî el-Musevi (/ˈɑːbuː æl ˈkɑːsɪm æl ˈhuːi/ /ˈɑːbuː æl ˈkɑːsɪm æl ˈhuːi/, Arapça:أبو القاسم الموسوي الخوئي, Farsça:ابوالقاسم موسوی خویی) 19 Kasım 1899 - 8 Ağustos 1992) İranlı-Iraklı Şii bir merciydi.[1][2] Hoyî, en etkili Şii alimlerden biri olarak kabul edilir.

Muhsin el-Hakim'in ölümünden sonra, 1992'deki ölümüne kadar Şii dünyasının çoğunun ruhani lideri oldu. Daha sonra eski öğrencisi Ali Sistani, ilahiyat okulunun başına geçti ve takipçilerinin çoğu Sistani'nin takipçisi oldu.[3][4]

Eğitim Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ebul Kasım başlangıç ilimlerini babasının yanında aldı. O dönemlerde İran'da meşrutiyet olayının başlaması, babasının ise meşrutiyete karşı olmasından dolayı 1910 yılında Irak'a göç etti.

Hoyi Mucemu'r Rica kitabında şöyle söylüyor;
"Ben kardeşim Abdullah Hoyî ile birlikte 1912 yılında Irak'a gittim.13 yaşında edebiyat, fıkıh, mantık ve usul derslerini okuduk. 21 yaşında dönemin meşhur üstatlarının yanında içtihat derslerine başladım".

Ayetullah Hoyî'nin kendisi şöyle naklediyor;
"Öğrenciliğimin çoğunu Ayetullah El-uzma Muhammed Hüseyin İsfehani ve Ayetullah El-uzma Mirza Muhammed Hüseyin Naini'nin yanında geçirdim Merhum Ayetullah Nairi Hak'kın rahmetine kavuşuncaya kadar yanından ayrılmadım."

Seyyid Abdulaziz Tabatabai şöyle naklediyor;
"Ayetullah Hoyî 15-16 yaşlarındayken Hazreti Ali'nin türbesinde cemaat namazı kıldıran ve dönemim meşhur fakihi olan Seyyid Muhammed Kazım Yezdi'ye bir soru sordu Seyyid cevap verdi fakat Ayetullah Hoi itiraz ederek şöyle dedi "Siz Urvetu'l Vuska kitabınızda bunun aksini buyurmuşsunuz ? Merhum eve dönüp kitabına baktığında Seyyid Hoi'nin itirazında haklı olduğunu görüp ve bir gün sonra kendi yakınlarından olan Seyyid Hoyî'nin babasını görünce ona şöyle dedi; 'Bu çocuğun kıymetini bil bunun geleceği çok parlaktır." " [5]

Üstatları[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi Faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayetullah Hoyî İslam ve Şiilik adına siyasette çokça yer almıştır. Irak ve İran üzerindeki siyasi hareketlerde büyük rol oynamıştır. 1958 yılında Müslümanları ve Irak'ı tehdit eden komünist partinin kurulduğunda verdiği fetva;

"Daha önceleri bu meselenin cevabı verilmişti. Komünist partinin düşüncesi ve felsefesi İslam kanunlarına aykırıdır bu inanç küfür ve şirkle doludur Müslümanların böyle partilere katılması haramdır."

Ayetullah Hoyî İran devriminin başlangıcından itibaren gelişen tüm olayları takip etmiş ve İran'daki devrimin öncülüğünü yapan Ruhullah Humeyni, Ayetullah Gulpeygani ve Ayetullah Necefi Meraşi gibi fakihlerle irtibat halindeydi.

Ayetullah Hoyî'nin Ayetullah Rıza Gulpeygani'ye telgrafı;

"Sizin ve Diğer saygıdeğer fakihlerin şah hükûmetine çektiğiniz üçüncü telgrafınızdan haberdar oldum bu bizi çok sevindirdi inşallah bu girişiminizle İmam-ı Zaman'dan inayetleri olur biz de şimdiye kadar vazifemizde kusur etmedik ve bu konuda siz ve diğer saygıdeğer alimlerin önerileri olursa uygulamaya hazırız ayrıca oradaki saygıdeğer alimleri adım adım destekleyerek onaylıyoruz."

Ayetullah Hoyî'nin Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin Fevziye'ye(Kum İlimler Merkezi) saldırısında Ruhullah Humeyni'ye çektiği telgrafı;

"Saygıdeğer Ayetullah Humeyni, zalimlerin havzaya karşı işlediği cinayet bizi ve tüm Müslümanları derin bir hüzne boğmuştur o halde sakın Allah'ın peygamberlerine verdiği sözden cayacağını sanma, çünkü Allah mutlak üstündür kimsenin yaptığını yanına bırakmaz."[5]

Ayetullah Hoyî'nin bir grup ulemanın Şah'a karşı yazdığı mektuba cevabı;

"Şah, Kum ve Tebriz'deki katliamlarıyla dünya Müslümanlarının kalbinde derin bir yara açarak kötü ve kara dosyasında yeni bir sayfa daha açtı Irak'ta matem meclisleri kuruldu Iraklı Müslümanlar bu olayı kınayarak katillerin cezalandırılmasını istediler, ben bu değersiz kanımı din ve Kur'anı korumak için feda etmekten onur duyarım zira zalimlerle yaşamak benim için ölümden başka bir şey değildir. İran halkının zafere ulaşmasının yolu alimlerin bayrağı altında toplanmasından geçer."

Ayetullah Hoyî'nin İmam Humeyni'nin tutuklanmasında İran hükûmetine telgrafı;

Sayın Muhammed Rıza Pehlevi
"Son zamanlarda vuku bulan üzücü olayların yeniden tekrarlanma endişesi vardı. Bundan daha acı olanı Ayetullah Humeyni, Ayetullah Kummi ve Ayetullah Mahallati'nin tutuklanmış olmalarıdır. Umarım Hatalarınızı Telafi edip İslama zıt konuları kaldırarak Ayetullah Humeyni'yi serbest bırakırsınız."

Ayetullah Hoyî, Ruhullah Humeyni Bursa'ya sürgün edildiğinde Birleşmiş Milletler ve etkili olabilecek Müslüman ülkelerine 70'ten fazla telgraf göndererek itirazını dile getirdi. İran'ın dönem Başbakanı Huveyda'ya telgraf çekerek İmam Humeyni'nin sürgününün yasal olmadığını ve derhal İran'a getirilmesini talep etti.

Ruhullah Humeyni'nin 1965 yılında Türkiye'den Irak'a sürgün haberi Ayetullah Hoyî'ye verildiğinden Şeyh Müçteba Lenkerani, Şeyh Sadra Badkube, Oğlu Seyyid Celaleddin Hoyi ve damadı Seyyid Celaleddin Fakih İmani ile 10 otobüs alimi İmam'ı karşılamaya gönderdi, Humeyni'nin Irak'a geldiği gün dersten sonra bizzat kendisi Ruhullah Humeyni'nin ziyaretine gitti. Bu ilgi ve alakasının nedenini soranlara şöyle verdi;

"O, diğerlerinden farklıdır, dolayısıyla onun ziyareti de diğerlerinden farklı olmalıdır."

İstifta Kurulu[değiştir | kaynağı değiştir]

Saddam rejiminin İranlıları Irak'tan ihraç etmesiyle bu istifta kurulu da dağıldı ancak kurul toparlandı ve hemen yeni bir heyet kuruldu kurulda şu kişiler vardı;

Şahın ulema arasında ihtilaf çıkarma planı[değiştir | kaynağı değiştir]

İran şahı Muhammed Rıza Pehlevi hükûmetten düşme tehlikesini anladıktan sonra Gadri Hum bayramında kız kardeşi Eşref'i Irak'a Ali'nin ziyaretine gönderdi. Ardından Irak ve İran'ın ajanları Şah'ın hanımı Şahbanu Ferah'ı Necef'e getirdiler Onu Ayetullah Hoyî'nin ziyaretine götürme kararı aldılar Ayetullah Hoyî'ye Şah'ın hanımının bir saate kadar ziyaretine geleceğini haber verdiklerinde Ayetullah Hoyî görüşmemek için Necef'i terk ederek Kufe'ye gitti. Fakat bir vesile ile Şah'ın hanımı ile görüştü ve hitaben şöyle dedi; "Şah'a söyleyin bu inadından ve mazlum halkın kanını dökmekten vazgeçsin ve dökülen bu kanlara engel olsun. " Ayetullah Hoyî hanımı aracılığı ile Şah'a birçok öğütte bulundu. Bu olay gazeteler ve basın yayın organlarında "Şah'ın hanımı Necef'e Ali'nin ziyaretine gitti ve orada Şii'nin Büyük Taklit Merci Ayetullah Hoyî ile görüştü." şeklinde yayınlandı.[5]

Irak Üzerindeki Siyaseti[değiştir | kaynağı değiştir]

Saddam rejiminin 1990 yılında Kuveyt'i işgal etmesi ülke içinde şehir ve şii inancında mukaddes olan yerleri yıkıp tahrif etmesinden sonra 15 Şaban 1991 yılında Ayetullah Hoyî'yi Hüseyin'in türbesinde gören öfkeli halk tekbirler getirerek Baas rejimine öfke ve tepkilerini gösterdiler. Ayetullah Hoyî başta kendisi olmak üzere 8-10 kişilik bir alimler heyeti teşkil ederek şöyle dedi:

"Bugünlerde ülkenin durumunu hiç de iç açıcı görmüyorum. Ülkenin ve müminlerin geleceği tehlikededir. Umumun maslahatı gereği toplumun ve gelişen olayların kontrol ve iradesi için bir heyete ihtiyaç vardır. Aşağıda isimleri zikredilen erdemli müminler bizin güvendiğimiz şahsiyetlerdir. Onların kararı bizim kararımızdır. Mümin evlatlarımız onlara itaat ederek yardımcı olsunlar. Yüce Allah'tan temennim umuma yaptığınız bu hizmetinizde sizlere başarı inayet etmesidir."

'Ulema Heyeti'

Fakat bu intifada Saddam rejimi tarafından bastırdı. 3 Ramazan 1991 sabah vakti Cumhuriyet Muhafızları üç koldan Necef'e girerek yüzlerce insanı öldürdü. Ayetullah Hoyî'nin evini muhasara ederek Ayetullah Hoyî'yi tutuklayıp helikopter ile Bağdat'a götürdüler. İşkencelerden sonra televizyon aracılığıyla mücahitlerin silah bırakmalarını söylemesini istediler. Saddam rejimi Ayetullah Hoyî istediği sözleri duyamayınca sözleri tahrif edip yayınlayarak hareketi bastırdı daha sonra onu Kufe'ye sürgün ederek orada hapse kapattı. Bu olaylardan sonra Hizbu'd Daveti'l İslamiye Gazetesinde şöyle bir haber yayınlandı; Saddam rejimi Ayetullah Hoyî'nin evini muhasara ederken Tarık Aziz, Ayetullah Hoyî ile görüşmek istedi Ayetullah Hoyî görüşmeyi reddederek şöyle dedi; "Elini Ayetullah Şehit Sadr'ın kanına bulaştıranlarla asla görüşmem."

Öğrencileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayetullah Hoyî, Kum ve Necef şehirlerinde birçok kişiye ders vermiştir. Öğrencilerinden bazıları 21. yüzyılda Orta Doğudaki Şiileri yöneten kimseler olmuşlar, bazıları öğrencileri İran devriminde büyük rol oynamış ve bazıları da Lübnan Hizbullah Partisinin kurucularından olmuşlardır .Bu kişilerden bazıları;

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Nefahatu'l İcaz
  • el-Bayan Fi Tefsiri'l Kur'ân
  • Şiir Divanı: Bu eseri Ali hakkında 900 beyit şiir içermektedir.
  • Mucem-u Rical-i Hadis: 23 ciltten oluşan bu eserinde 15676 ravinin hayatından bahsedilmiştir.
  • Minhacu's Salihin
  • el-Mesailu'l Muntehaba
  • Fıkh'ul Kur'ân Ale'l Mezahibi'l Hamse : Bu kitabından 5 mezhebin Kur'ândaki fıkhından bahseder.
  • Vesiletu'n Necat kitabına haşiy
  • Mekasib kitabına haşiye
  • Meniyyetu'l Sail

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayetullah Hoyî 92 yıllık ömründen sonra 1 yıldır sürgündeyken 8 Ağustos 1992 yılında öldü. Gece yarısı defnedilen Ayetullah Hoyî'nin cenaze namazını Ayetullah Sistani kıldırdıktan sonra askerler eşliğinde Mescidi Hazra'ya götürülerek birkaç kişi tarafından oraya defnedildi.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ al-Imam Abu al-Qasim al-Khoei: Za'im al-Hawza al-Ilmiya [Imam Abu al-Qasim al-Khoei: Head of the Islamic Seminary] (Arapça). Mu'sasat al-Imam al-Khoei al-Khayriya. 2004. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2020. 
  2. ^ Sirat Wa Hayat al-Imam al-Khoei [Biography and Life of Imam al-Khoei] (Arapça). Beirut, Lebanon: Dar al-Hadi. 1998. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2020. 
  3. ^ Guardians of Shi'ism: Sacred Authority and Transnational Family Networks (İngilizce). Edinburgh University Press. 20 Ocak 2015. ss. 64-5. ISBN 978-0-7486-9145-6. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2020. 
  4. ^ Mawqif al-Tashayyu al-Imamiya Min Baqi al-Firaq al-Muslimeen [The Stance of Imami Shiism on the Rest of the Islamic Creeds] (Arapça). Egypt: Maktabat al-Ridhwan. 2005. ss. 227-30. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2020. 
  5. ^ a b c Uçar, Kerim (2012). Şia Alimleri c.1. İstanbul: Alulbeyt. ISBN 978-3-98-14846-0-1. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ebu%27l-Kasım_Hoyî&oldid=31103604" sayfasından alınmıştır