Alfa Ursae Majoris
 α Ursae majoris'in konumu (kırmızı daire içinde) | |
| Gözlem verisi Dönem J2000 Ekinoks J2000 | |
|---|---|
| Takımyıldız | Büyük Ayı |
| Sağ açıklık (α) | 11sa 03d 43,67152s[1] |
| Dik açıklık (δ) | +61° 45′ 03,7249″[1] |
| Görünür büyüklük (V) | 1,79[2] |
| Sınıflandırma | |
| Tayfsal sınıf | K0III[3] |
| U−B renk ölçeği | +0.93[2] |
| B−V renk ölçeği | +1,07[2] |
| Değişen yıldız tipi | Zonklayan[5] |
| Tayfsal sınıf | F0V[4] |
| Astrometri | |
| Dikey hız () | –9[6] km/s |
| Özdevinim (μ) | RA: –134,11[1] mys/y Dec.: –34,70[1] mys/y |
| Iraklık açısı (π) | 26,54 ± 0,48[1] mys |
| Uzaklık | 123 ± 2 Iy (37.7 ± 0.7 pc) |
| Mutlak büyüklük (V) | –1,10 ± 0,04[7] |
| Özellikler | |
| Kütle (m) | A: 4,25[3] B: ~1,6[3] M☉ |
| Aydınlatma gücü | A: 316[3] L⊙ |
| Yüzey kütle çekimi (log g) | A: 2,46[8] cgs |
| Sıcaklık | A: 4.660[8] K |
| Metallik [Fe/H] | A: –0,20 ± 0,07[8] |
| Dönüş hızı () | A: 2,6 ± 1,0[7] km/s |
| Yörünge | |
| Birincil yıldız | α UMa A |
| Yoldaş yıldız | α UMa B |
| Yörünge süresi (P) | 44,4 y |
| Ana eksen (a) | 0,603 |
| Dışmerkezlik (e) | 0,4 |
| Yörünge eğikliği (i) | 180° |
| Yükseliş düğüm boylamı (Ω) | 2000° |
| Enberi dönemi (T) | 1958.000 |
| Katalog belirtmeleri | |
Dubhe, Ak, α Ursae Majoris, α UMa, Alpha UMa, 50 UMa, BD+62°1161, CCDM J11037+6145AB, FK5 417, GC 15185, HD 95689, HIP 54061, HR 4301, PPM 17705, SAO 15384, WDS J11037+6145AB[9] | |
Alfa Ursae Majoris (Alpha UMa, α Ursae Majoris, α UMa), Büyük Ayı takımyıldızının ikinci en parlak yıldızıdır (buna rağmen Bayer belirtmesi "alfa"dır). Geleneksel adı Dubhe olan yıldızın nadir olarak kullanılan diğer bir adı Ak'tır.
Alfa Ursae Majoris, takımyıldızının en parlak yıldızları olan ve Büyük Kepçe olarak da adlandırılan grup içerisindedir. Beta Ursae Majoris (Merak) ile birlikte İşaretçi Yıldızlar olarak adlandırılırlar; çünkü bu yıldızlardan aşağıya uzatılan bir doğru, Polaris olarak da bilinen Kutup Yıldızı'ndan geçecektir. Dubhe yaklaşık olarak 123 ışık yılı uzaklıkta yer alır ve çekirdeğindeki hidrojeni tükettikten sonra ana koldan uzaklaşıp evrilerek bir dev yıldıza dönüşmüştür. F0V olarak sınıflandırılan α UMa B adındaki ana kol yıldızları olan spektroskopik ikili bir arkadaşı vardır. Ortalama olarak 22 AU ile ayrılan ikilinin yörünge süresi ise 44,4 yıldır.[4] Sarı bir dev olan birincil yıldız birçok frekansda hızlı minik titreşimler sergiler ve parlaklığı yüzde birden az bir oranda değişkenlik gösterir.[5]
F8 tayf sınıfında ve 7 kadir parlaklığa sahip diğer spektroskopik ikili yıldız 8 yay-dakika uzaklıkta yer alır. Bazen Alfa Ursae majoris C olarak belirtilse de HD 95638 olarak ayrıca kaydedilmiştir.[4]
Büyük Ayı takımyıldızının bir parçası olmasına rağmen uzayda ortak bir hareket sergileyen Büyük Ayı Hareketli Grubu'nun bir parçası değildir.[10]
İsim ve etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
- Geleneksel adı olan Dubhe (dübb) Arapça "ayı" anlamındadır ve ظهر الدب الاكبر (żahr üd-dübb el-ekber) "Büyük Ayı'nın sırtı"nı ifade eder. Diğer geleneksel ismi olan Ak, Sümerce bir kelimedir ve Göz anlamına gelir.[11]
- Kratu adıyla, Yedi Şairlerden biri.[11]
- Çince'de Çince: 北斗 Běi Dǒu, Kuzey Kepçesi anlamına gelir ve β Ursae Majoris, γ Ursae Majoris, δ Ursae Majoris, ε Ursae Majoris, ζ Ursae Majoris ve η Ursae Majoris'den oluşan asterizme değinmektedir. α Ursae Majoris'in kendisi Çince: 北斗一 Běi Dǒu yī, (Türkçe: Kuzey Kepçesinin ilk yıldızı) olarak belirtilir.[12]
- Eski Türklerde α Ursae Majoris'in de yer aldığı Büyük Kepçe, "Yediger Yılduz" olarak belirtilmiştir.[13]
Fotoğraflar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e van Leeuwen, F. (Kasım 2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2). ss. 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357.
- ^ a b c Johnson, H. L.; Iriarte, B.; Mitchell, R. I.; Wisniewskj, W. Z. (1966), "UBVRIJKL photometry of the bright stars", Communications of the Lunar and Planetary Laboratory, 4 (99), Bibcode:1966CoLPL...4...99J
- ^ a b c d Guenther, D. B.; Demarque, P.; Buzasi, D.; Catanzarite, J.; Laher, R.; Conrow, T.; Kreidl, T. (2000). "Evolutionary Model and Oscillation Frequencies for α Ursae Majoris: A Comparison with Observations". The Astrophysical Journal. 530 (1). ss. L45-L48. Bibcode:2000ApJ...530L..45G. doi:10.1086/312473. PMID 10642202.
- ^ a b c Tokovinin, A. A. (1997). "MSC - a catalogue of physical multiple stars". A & A Supplement series. Cilt 124. s. 75. Bibcode:1997A&AS..124...75T. doi:10.1051/aas:1997181.
- ^ a b Buzasi, D.; Catanzarite, J.; Laher, R.; Conrow, T.; Shupe, D.; Gautier, T. N.; Kreidl, T.; Everett, D. (2000). "The Detection of Multimodal Oscillations on α Ursae Majoris". The Astrophysical Journal. 532 (2). ss. L133. Bibcode:2000ApJ...532L.133B. doi:10.1086/312573. PMID 10715242.
- ^ Wilson, Ralph Elmer (1953), General catalogue of stellar radial velocities, Carnegie Institution of Washington, Bibcode:1953QB901.W495.....
- ^ a b Carney, Bruce W.; Gray, David F.; Yong, David; Latham, David W.; Manset, Nadine; Zelman, Rachel; Laird, John B. (Mart 2008), "Rotation and Macroturbulence in Metal-Poor Field Red Giant and Red Horizontal Branch Stars", The Astronomical Journal, 135 (3), ss. 892-906, arXiv:0711.4984 $2, Bibcode:2008AJ....135..892C, doi:10.1088/0004-6256/135/3/892
- ^ a b c McWilliam, Andrew (Aralık 1990), "High-resolution spectroscopic survey of 671 GK giants. I - Stellar atmosphere parameters and abundances", Astrophysical Journal Supplement Series, cilt 74, ss. 1075-1128, Bibcode:1990ApJS...74.1075M, doi:10.1086/191527
- ^ "DUBHE -- Spectroscopic binary", SIMBAD, Centre de Données astronomiques de Strasbourg, 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Aralık 2011
- ^ Motz, Lloyd; Nathanson, Carol (1988). The Constellations: An Enthusiast's Guide To The Night Sky. Doubleday. s. 39. ISBN 978-0385176002.
- ^ a b Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning. Reprint. New York: Dover Publications Inc. s. 438. ISBN 0-486-21079-0. Erişim tarihi: 4 Eylül 2012.
- ^ (Çince) AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網 2006 年 6 月 15 日 2 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Özel, M. Emin; Saygaç, Talat (1997). Gökyüzünü Tanıyalım. Tübitak. s. 20. ISBN 975-403-072-3.
