Doğu Antarktika Buz Örtüsü
Doğu Antarktika Buz Örtüsü (İngilizce: The East Antarctic Ice Sheet), Antarktika'daki iki büyük buz tabakasından biridir ve tüm gezegendeki en büyüğüdür. Bu coğrafi oluşum, uzunlamasına olarak 45° batı ve 168° doğu boylamları arasında uzanır.
Doğu Antarktika Buz Tabakası(DABÖ), küresel deniz seviyelerini 53,3 m[1] yükseltmeye yetecek kadar buz bulundurur ve alan ve kütle olarak Batı Antarktika Buz Tabakası'ndan (BABÖ) önemli ölçüde daha büyüktür. Batı Antarktika Buz Örtüsü'nden Transantarktik Dağlar ile ayrılır. DABÖ, yaklaşık -100 °C'ye kadar düştüğü kaydedilen sıcaklıklarla Dünya'nın en kuru, en rüzgarlı ve en soğuk yeridir.[2] DABÖ, 4.8 km kalınlığa sahip buz örtüsüyle Dünya'nın en kalın buz tabakasına sahiptir. Burası Coğrafi Güney Kutbu ve Amundsen-Scott Güney Kutbu İstasyonu'na ev sahipliği yapmaktadır.
Buz kütlesi değişiklikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Küresel ısınma sorunlarına yönelik güncel uluslararası odak, dikkatleri kutuplardaki buzulların erimesine çekmiştir. GRACE temelli çalışma verilerinin erken bir analizi, DABÖ'nün yılda 57 milyar tonluk bir oranda ve toplam Antarktika buz tabakasının (BABÖ ve DABÖ kıyı alanları dahil) yılda 139 milyar tonluk (152 kilometreküp) bir oranda kütle kaybettiğini göstermiştir. Kasım 2012'de yayınlanan ve GRACE verilerinin yanı sıra geliştirilmiş bir buzul izostatik uyum modeline dayanan daha yakın tarihli bir tahmin, Doğu Antarktika'nın 2002'den 2010'a kadar 60 ± 13 Gt/y oranında kütle kazandığını göstermektedir.[3]
Pleistosen sırasında, Doğu Antarktika Buz Örtüsü'nün en az 500 metre inceldiği ve Son Buzul Maksimumundan bu yana incelmenin 50 metreden az olduğu ve olasılıkla yaklaşık 14 bin yıl öncenin ardından başladığı tahmin edilmektedir.[4]
Sıcaklık değişiklikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Antarktika'da 1980'ler ve 1990'lar boyunca soğuma, Son 50 yılda 0.1 °C/on yıldan fazla ısınan Batı Antarktika Buz Levhası'nın ısınmasını kısmen dengeledi. 1957'den beri Antarktika'nın kıta geneli ortalama yüzey sıcaklığı eğilimi pozitiftir ve 0.05 °C/on yıl değeriyle istatistiksel olarak anlamlıdır.
Bölgesel hak iddiaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Birçok ülke Antarktika'nın parçaları üzerinde hak iddia ediyor. DABÖ içinde, Birleşik Krallık, Fransa, Norveç, Avustralya, Şili ve Arjantin'in tamamı kendi bölgeleri olarak sıklıkla çakışan alanlar üzerinde hak iddia etmektedirler.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Fretwell (28 Şubat 2013). "Bedmap2: improved ice bed, surface and thickness datasets for Antarctica". The Cryosphere. 7 (1): 375-393. doi:10.5194/tc-7-375-2013. ISSN 1994-0424.
- ^ "New study explains Antarctica's coldest temperatures | National Snow and Ice Data Center". nsidc.org (İngilizce). 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2018.
- ^ King (2012). "Lower satellite-gravimetry estimates of Antarctic sea-level contribution". Nature. 491 (7425): 586-589. doi:10.1038/nature11621. PMID 23086145.
- ^ Yusuke Suganuma (August 2014). "East Antarctic deglaciation and the link to global cooling during the Quaternary: evidence from glacial geomorphology and 10Be surface exposure dating of the Sør Rondane Mountains, Dronning Maud Land". Quaternary Science Reviews. 97: 102-120. doi:10.1016/j.quascirev.2014.05.007.