Dimorphodon
| Dimorphodon | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Dimorphodon macronyx'in iskelet rekonstrüksiyonu | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| †Dimorphodon macronyx (Buckland, 1829) | |||||||||||||
| Türler | |||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||
| |||||||||||||
Dimorphodon, Avrupa'nın erken Jura Dönemi'nden orta büyüklükte bir teruzor cinsiydi. 1859'da paleontolog Richard Owen tarafından adlandırılmıştır. Dimorphodon, Yunanca "iki" anlamına gelen δι (di), "şekil" anlamına gelen μορφη (morphe) ve "diş" anlamına gelen οδων (odon) kelimelerinden türetilmiştir ve "iki biçimli diş" anlamına gelir. İsmi, çenelerinde (sürüngenler arasında nispeten nadir görülen) iki farklı diş tipine sahip olduğu gerçeğine atıfta bulunur.
Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]
Dimorphodon'un vücut yapısı, Owen'a göre çok küçük bir beyin tavası[1] ve orantılı olarak kısa kanatlar gibi birçok "ilkel" özellik gösterir.[1] Uçuş parmağındaki ilk falanks, alt kolundan sadece biraz daha uzundur.[1] Boynu kısa ama güçlü ve esnekti, alt tarafında zarlı bir kese olabilirdi. Omurları, hava keselerinin içi boş iç kısma ulaşabileceği açıklıklar olan pnömatik deliklere sahipti. Dimorphodonun yetişkin bir vücut uzunluğu 1 metre (3,3 ft) uzunluğunda idi ve 1,45 metre (4,6 ft) kanat açıklığına sahipti.[1][2] Dimorphodon'un kuyruğu uzundu ve otuz omurdan oluşuyordu. İlk beş veya altı tanesi kısa ve esnekti, ancak geri kalanların uzunlukları yavaş yavaş arttı ve uzun vertebral süreçlerle sertleştirildi.[1] Dimorphodon fosillerinde bu spekülasyonları doğrulayacak herhangi bir izlenime henüz rastlanmamasına rağmen, kuyruğun terminal ucunda, Rhamphorhynchus benzeri bir kuyruk kanadı taşımış olabilir.[1]
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
1870'te Seeley, Dimorphodon'u kendi familyası Dimorphodontidae'ye atadı ve familyasının tek üyesi oldu. 1991 yılında Alman paleontolog Peter Wellnhofer tarafından Dimorphodon'un daha önceki Avrupa teruzoru Peteinosaurus'un soyundan gelebileceği öne sürüldü.[1] Daha sonra kladistik analizler uyum içinde değildir. Unwin'e göre Dimorphodon, muhtemelen Peteinosaurus'un soyundan gelmese de, hem Macronychoptera'nın en temel grubu olan Dimorphodontidae soyunu hem de onun içinde Caelidracones'in kardeş grubunu oluşturuyordu. Bu, her iki dimorfodontid türünün de Preondactylus dışında bilinen en temel teruzorlar olacağı anlamına gelir. Ancak Alexander Kellner'e göre, Dimorphodon çok daha az bazaldir ve Peteinosaurus'un yakın bir akrabası değildir.
Andres ve Myers tarafından 2013 yılında elde edilen kladogram aşağıda gösterilmektedir.[3]
| Pterosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Diyet[değiştir | kaynağı değiştir]
Dimorphodon'un nasıl yaşadığına dair bilgiler sınırlıdır. Belki de çoğunlukla kıyı bölgelerinde yaşıyordu ve çok çeşitli bir diyete sahip olabilirdi. Buckland böceklerle beslendiğini önerdi. Daha sonra, biyomekanik çalışmalar Buckland'ın orijinal böcekçil fikrini daha iyi desteklemesine ve hayvanın alışkanlıklarıyla tutarsız olmasına rağmen, onu balıkçıl (balık yiyen) olarak tasvir etmek yaygınlaştı. Dimorphodon, "ısır ve tut" besleme yöntemi için uzmanlaşmış gelişmiş bir çene kas sistemine sahipti. Çenesi son derece hızlı bir şekilde kapanabilir, ancak nispeten az kuvvet veya diş penetrasyonu ile. Bu, kısa ve yüksek kafatası ve daha uzun sivri ön dişlerle birlikte, zaman zaman küçük omurgalıları ve leşi de yemiş olsa da, Dimorphodon'un bir böcekçil olduğunu düşündürmektedir.[4] Mark Witton, hayvanın özel bir etobur olduğunu, böcekçil bir diyet için çok büyük olduğunu ve bu nedenle küçük kertenkeleleri, sphenodontları ve memelileri avlamak için özelleştiğini, ancak nispeten zayıf çene kaslarının muhtemelen orantılı olarak küçük bir av yediği anlamına geldiğini savundu.[5] Diş mikro aşınma muayeneleri, diğer bazı böcekçil veya balıkçıl erken teruzorların aksine, bir omurgalı avcısı olarak durumunu doğrular.[6]
Hareket[değiştir | kaynağı değiştir]
Owen, Dimorphodon'u dört ayaklı olarak gördü. Beşinci parmağın kuyruk ve bacaklar arasında bir zarı desteklediğini ve bu nedenle hayvanın yerde çok hantal olduğunu tahmin etti.[1] Bununla birlikte, rakibi Harry Govier Seeley, pterosaurların sıcak kanlı ve aktif olduğu görüşünü yayarak, Dimorphodon'un nispeten iyi gelişmiş arka bacakları ve pelvisinin özellikleri nedeniyle ya çevik bir dört ayaklı ya da hatta iki ayaklı bir koşucu olduğunu savundu.[7] Bu hipotez, 1983 yılında Kevin Padian tarafından yeniden canlandırıldı.[8] Bununla birlikte, diğer teruzorların (ichnites) fosilleşmiş iz kalıntıları, yerdeyken dört ayaklı bir yürüyüş gösterir ve bu izlerin tümü, beşinci ayak parmağı kısa olan türetilmiş teruzorlara atfedilir. Dimorphodon, uzun, pençesiz ve yana dönüktü.[1] David Unwin bu nedenle Dimorphodon'un bile dört ayaklı olduğunu iddia etti, Sarah Sangster tarafından bilgisayar modellemesi tarafından onaylanan bir görüştür.[9]
Çoğu pterodaktiloid olmayan teruzor gibi, Dimorphodon da orantılı olarak büyük ve kavisli ungallara ve düşük bir ağırlık merkezine sahip yetkin bir tırmanıcıydı. Modern sincaplar gibi, tırmanırken muhtemelen saltatoryal bir şekilde hareket etti.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Dimorphodon ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Dimorphodon ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i "Dimorphodon." In: Cranfield, Ingrid (ed.). The Illustrated Directory of Dinosaurs and Other Prehistoric Creatures. London: Salamander Books, Ltd. Pp. 288-291.
- ^ The Illustrated Encyclopedia of Pterosaurs. New York: Barnes and Noble Books. 1996 [1991]. s. 71. ISBN 0-7607-0154-7.
- ^ Andres (September 2012). "Lone Star Pterosaurs". Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh. 103 (3–4): 383-398. doi:10.1017/S1755691013000303.
- ^ Ősi (June 2011). "Feeding-related characters in basal pterosaurs: implications for jaw mechanism, dental function and diet: Feeding-related characters in pterosaurs" (PDF). Lethaia. 44 (2): 136-152. doi:10.1111/j.1502-3931.2010.00230.x. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2021.
- ^ Pterosaurs: Natural History, Evolution, Anatomy. Princeton University Press. 2013. ISBN 978-0-691-15061-1.
- ^ Bestwick (28 Ekim 2020). "Dietary diversity and evolution of the earliest flying vertebrates revealed by dental microwear texture analysis". Nature Communications. 11 (1): 5293. doi:10.1038/s41467-020-19022-2. PMID 33116130.
- ^ Seeley (August 1870). "X.— Remarks on Prof. Owen's monograph on Dimorphodon". Annals and Magazine of Natural History. 6 (32): 129-152. doi:10.1080/00222937008696217. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021.
- ^ Padian (1983). "Osteology and functional morphology of Dimorphodon macronyx (Buckland) (Pterosauria: Rhamphorhynchoidea) based on new material in the Yale Peabody Museum" (PDF). Postilla. 189: 1-44. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2021.
- ^ Sangster (2001). "Anatomy, functional morphology and systematics of Dimorphodon". Strata. 11: 87-88.