Değinakça
| Değinakça | |
|---|---|
| Deg Xinag | |
| Ana dili olanlar | Amerika Birleşik Devletleri (Alaska) |
| Konuşan sayısı | 14[1] (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Latin (Kuzey Atabask varyantı) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | ath |
| ISO 639-3 | ing |
Değinakça ya da Değinak dili (kendilerince Deg Xinag; Holikaçukça: Digenegh Qinag; İngilizce Deg Xinag, Deg Hitʼan, Kuskokwim Ingalik, Ingalik, Kaiyuhkhotana), ABD'nin Alaska eyaletinde Yukon ırmağının aşağılarında Shageluk (Łeggi Jitno’) ile Anvik (Gitr’ingithchagg) yörelerinde konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 250 kişilik nüfustan 14 kadarı anadillerini konuşabiliyor.[1] En yakın akrabaları Holikaçukça ile Koyukoncadır.
Değinaklar, kendileri için Deg Hitʼan (harfiyen: 'yerli halk'), dilleri için de Deg Xinag (harfiyen: 'yerli dil') adını verirler. Eski yaygın adları olan İngalik, komşuları Yupik Eskimoları tarafından verilmiştir. Yupikçede Ingqiliq sözü Kızılderili anlamına gelir.
Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden (1733 - 1867) kalmadır. Örnek vermek gerekirse chaynik (< ча́йник) 'çaydanlık', den-gi (< деньги) 'para', veliq (< мыло) 'sabun', vasdliq (< масло) 'tereyağı'.
Diyalektler ve kabileler[değiştir | kaynağı değiştir]
Değinakçanın birbirine çok benzeyen iki ağzı (sub-dialect) bulunur: Shageluk ağzı ile Anvik ağzı. Daha çok aynı kavram için farklı kelimelerde kendini gösterir.
- Lower Yukon River (Yukon Ingalik)
- Middle Kuskokwim (Kuskokwim Ingalik)
Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]
- q'unt'ogh uçak
- ggagg hayvan
- ggagg chux ayı (harfiyen: 'büyük hayvan')
- sraqay çocuk
- dran gün
- xik'ugił'anh doktor, hekim
- łegg balık
- łek köpek
- sileg köpeğim
- vileg köpeği
- tso tl'ogh iy mamut
- dina' k'idz bebek (oyuncak)
- xidondiditey oda
- ngan' dit'anh deprem
- sito' babam
- vito' babası
- yix ev
- tinh buz
- dangan demir, metal
- deloy dağ
- vanhgiq Kızılderili dondurması (Indian ice cream)
- choghlugguy (Anvik) niq'asrt'ay (Shageluk) tilki
- vinixiłyiq sabahleyin
- giłiq bir
- teqa iki
- togg üç
- denhch'e dört
- niłq'osnal giłiggi viq'idz iy on bir
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- http://ankn.uaf.edu/ANL/course/view.php?id=71 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Deg Xinag Ałixi Ni’elyoy / Deg Xinag Learners' Dictionary (2007)
- http://faculty.washington.edu/sharon/Vowel_quality.pdf 29 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vowel quality and duration in Deg Xinag by Sharon Hargus (2008)