Damad Ferid Paşa'ya suikast teşebbüsü
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
Damad Ferid suikastı, 216. Osmanlı Sadrâzamı Damad Ferid Paşa'ya ve Ali Kemal ile Said Molla'ya yapılması planlanmış ancak teşebbüs aşamasında kalmış bir suikast girişimidir.
Bu suikast teşebbüsünden ötürü 16 kişi idam, 4 kişi onar sene kürek cezasına çarptırılmıştır.
Gazete manşeti[değiştir | kaynağı değiştir]
1920 yılının Haziran aylarında İstanbul gazetelerinde dikkat çekici haberler yayınlanmıştır. Haberlere göre Damad Ferid Paşa'ya yapılan suikast açığa çıkmış. Sorumluları Kuvâ-yi Milliye ileri gelenleri olarak yazmakta, suçluların yakalandığı bilgisini de eklemektedir. "Suikast teşebbüsü" suçundan yakalananlar Nemrud Mustafa Paşa tarafından yargılanmıştır.
Hedef alınan kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul gazetelerinde yer alan habere göre suikast girişimi üç kişiyi ele almıştır. Bunlar o günlerde dördüncü kez sadrazamlık makamına oturan Damat Ferit eski Maarif ve Dahiliye nazırı ve Peyâm-ı Sabah gazetesi başmuharriri Ali Kemal ve Adliye Nezareti Müsteşarı ve İngiliz Muhipleri Cemiyeti'nin kurucusu Sait Molla'dır bu üç isme ek olarak Dahiliye Nazırlarından Mehmet Ali Bey'in ismi de gazetelerde yazmaktadır. Ancak Divân-ı harb-i Örfî'nin gerekçeli kararlarında ve Takvîm-i Vekâyi de yayınlanan İrâdei Seniyye'de Mehmet ali bey ismi geçmemiştir. Kast girişiminin hedefi Damat Ferit, Ali Kemal ve Sait Molladır.[1][2][3][4]
Yargı süreci ve zanlılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Suikast girişiminden göz altına alınan tutuklu sanıklar Adliye Tevkifhanesi'nden divanı harbe götürülmüş ve sanıkların yargılanmasına böyle başlanmıştır.
3 Haziran 1920 Alemdar (gazete)'sinde bulunan "Tutuklular Divân-ı harb'de" başlıklı haberde:
"Sadrazam Damat Ferit Paşa hazretlerinin kendisine suikast planlamış bulunan çeteciler dün üç buçukta arabalarla gözetim altında bulunarak hapisane-i umumîyeden Divân-ı harb-i örfi'ye sevk edilmiş, muhakemelerine burada devam edilmiştir."[5]
10 haziran tarihli alemdar gazetesinin "Suikastcilerin muhakemesi" adlı başka bir manşetinde:
"suikast zanlılarının muhakemesine devam edilmekte ve birkaç güne kadar muhakemelerinin karara bağlanacağı muhakkak görülmektedir."[6]
bu manşetten yaklaşık dört beş gün daha devam etmiş nihayet sonuca varılmıştır.
Damat Ferit Paşa, Ali Kemal ve Sait Molla'ya suikast teşebbüsünde bulunmak ve istanbulda geniş çaplı gizli bir örgüt kurma suçundan İstanbul birinci divân-ı harb-i örfisi'nde yargılananlar hakkında hüküm ve gerekçeli karar 11 Haziran tarihinde padişah Mehmet Vahideddin tarafından onanmış[7] ve bu karar ile ilgili İrade-i seniyye 13 Haziran tarihli Takvim-i vekayi de yayınlanmıştır.[8]
Dava sonucu alınan kararlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Dava sonuçlanmış ve Nemrut Mustafa paşa eline geçen fırsattan istifade ederek, Kuvâ-yi Milliye'ye önemli hizmetlerde bulunmuş birçok şahsı ayrıntılı bir inceleme yapmaksızın birkaç gün süren yargılamalar sonucunda idam veya onar sene kürek cezasına çarptırmıştır.
•İdam cezası alan sanıklar:
Bekir sami, Hacim, Remzi ve Nuri beyler, Arnavutlu Mehmet Kaptan, Dramalı Rıza Bey, Halil İbrahim, Tevfik sûkûti, Mehmet Ali Beyler, Binbaşı İhsan, binbaşı İsmail Hakkı, Tulçalı Süleyman, Ahmet halim, İbrahim Ago beylere bursa Yenişehirden Hasan ve Bursalı çoban İsmail dahil olmak üzere 16 kişidir.
Mahkemenin verdiği karara göre
10'ar sene kürek cezasına çarptırılan sanıklar:
Binbaşı adil, Binbaşı Raşid, Binbaşı Cemal beyler ve Yüzbaşı bican efendi olmak üzere dört kişidir.[9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ B.O.A, DUİT, Nu: 79-5/117; Alemdar, 1 Haziran 1920
- ^ Alemdar 2 Haziran 1336/2 Haziran 1920 Nu: 529-2829
- ^ Peyâm-ı Sabah, 2 Haziran 1920, Nu: 545-10975
- ^ Vakit (gazete), 2 Haziran 1920, Nu: 906
- ^ Alemdar (gazete) 3 Haziran 1920, Nu: 530-2830
- ^ Alemdar (gazete) 10 Haziran 1336/10 Haziran 1920 Nu: 537-2837
- ^ Taner Akcan a.g.m s. 52, 25 numaralı dipnot
- ^ Takvim-i vekayi 13 Haziran 1920, Nu: 3778.
- ^ Basbakanlık Osmanlı arşivi dosya usulü iradeler tasnifi nu: 79-5/117.