Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın açık kırmızı olarak gösterildiği 2020 çatışmalarından önce işgal edilen bölgelerin haritası.
1. Kelbecer
2. Laçın
3. Kubadlı
4. Zengilan
 5. Cebrayıl
6. Füzuli
7. Ağdam

Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları,[a] de jure Azerbaycan'a ait olan ve Dağlık Karabağ Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Ermenistan ve uluslararası alanda tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın dışında yer alan topraklardır.[1] Günümüzde eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir bölümünü içeren Kelbecer rayonu dışında tüm rayonlar, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin eski rayonlarıyla aynıdır.

Dağlık Karabağ'ın tersine, 1988-1994 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında rayonlardan göç ettirilene kadar, Ermenistan işgalindeki komşu topraklarının tümünün nüfus çoğunluğunu Azerbaycan Türkleri oluşturmaktaydı.[2][3]

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Dağlık Karabağ'ı çevreleyen topraklardaki tüm işgal güçlerinin çekilmesini talep eden dört karar kabul etti.[4][5][6][7] 2008'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Azerbaycan'ın işgal altındaki tüm topraklarından tüm Ermenistan kuvvetlerinin çekilmesini talep eden 62/243 sayılı kararı kabul etti.[8]

2020 Dağlık Karabağ savaşında bölgenin güneyindeki 4 rayon (Füzuli, Cebrayıl, Zengilan ve Kubadlı) bizzat silahlı mücadeleyle işgalden kurtarılırken savaşın ardından, Ermenistan 1 Aralık 2020'ye kadar diğer 3 rayondan çekilerek onları Azerbaycan kontrolüne geri vermeyi kabul etti. Bu anlaşma, Rus arabuluculuğunda bir barış antlaşmasıyla düzenlenmiş ve Rus ve Türk barış güçleri tarafından uygulanmaktadır. Bu çözümün bir parçası olarak Azerbaycan, Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'ın bu süre içerisinde Ermenistan kontrolü altında kalacak bölgelerine bağlayan Laçın Koridoru'na erişim hakkı vermiştir.[9]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgeler ve nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

2020 Savaşından Önce

Ayrıca bakınız: Dağlık Karabağ Cumhuriyeti § Demografi ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin demografisi

2020 Dağlık Karabağ çatışmalarına kadar Ermenistan işgalindeki Azerbaycan toprakları:[10][11]

Ermenistan işgalindeki Azerbaycan rayonları
# Rayon Yüzölçümü (km2)![12] Ermenistan işgalindeki alan (km2) Ermenistan işgalindeki alan (%) Nüfus (1989)[13]
1 Kelbecer 1,936 1,935 %100 43,713
2 Laçın 1,835 1,835 %100 47,339
3 Kubadlı 802 802 %100 28,110
4 Zengilan 707 707 %100 32,698
5 Cebrayıl 1,050 1,050 %100a 49,156
1989 nüfus sayımına göre tamamen Ermenistan işgalindeki bölgeler 201,016
6 Füzuli 1,386 462 %33 89,417
7 Ağdam 1,094 842 %77 131,293
Toplam 8,810 7,633 %87 421,726

a: Çocuk Mercanlı hariç

2020 Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: 2020 Dağlık Karabağ Savaşı

Temmuz 2020'de Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sınırda meydana gelen çatışmaların ardından 27 Eylül 2020'de Dağlık Karabağ'da savaş gerçekleşti.[14] Buna yanıt olarak binlerce Azerbaycanlı, Ermenistan'a karşı savaş açılması için yürüyüş gerçekleştirdi ve Türkiye Azerbaycan'ı bu konuda desteklediğini duyurdu.[15] Azerbaycan güçleri, Cebrayıl ve Füzuli'nin kontrolünü ele geçirmek için Aras Nehri boyunca harekâta başladı.[16] Azerbaycanlı yetkililer, Kelbecer Rayonu'ndaki Murovdağ sıradağlarında bir tepeyi ele geçirdiklerini[17][18] ve sonrasında da Dağlık Karabağ ile Ermenistan'ı birbirine bağlayan Vardenis-Martakert/Ağdere karayolunu kontrol altına aldıklarını iddia ettiler.[19] 23 Ekim'de çatışmaların seyri Kubadlı'ya doğru yöneldi[20] ve Azerbaycan güçlerinin ana hedefi Laçın Koridoru'nun kontrolünü sağlamaktı.[21] İki gün sonra Azerbaycan güçleri, Kubadlı Rayonu'nun idari merkezi olan Kubadlı'nın kontrolünü ele geçirdi ve ele geçirilen bölgelerde çekilmiş görüntüleri yayımlayarak bunu doğruladı.[22] Azerbaycan güçleri kısa süre sonra Laçın Rayonu'na girdi[23][24] ve rayonun idari merkezi olan Laçın şehrini çatışmanın sonuna kadar sürekli bombaladı.[25]

Rusya, Fransa ve ABD'nin arabuluculuk yaptığı üç ateşkes, savaşı durduramadı.[26] Dağlık Karabağ'ın ikinci büyük yerleşim yeri olan Şuşa'nın ele geçirilmesinin ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında ateşkes anlaşması imzalandı. Bölgedeki çatışmalar Moskova saatiyle 00.00'da sona erdi.[27][28][29] De facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin devlet başkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona erdirilmesini destekledi.[30] Rus barış gücü tarafından 5 yıllık bir görev süresi altında uygulanan antlaşma uyarınca Azerbaycan, Dağlık Karabağ'da ele geçirdiği bölgelerin kontrolünü elinde tutarken Ermenistan ise 1994'te işgal ettiği çevre bölgeleri Azerbaycan'a iade etti. Azerbaycan ayrıca Ermenistan topraklarından geçen bir koridor elde ederek Türkiye ve İran sınırındaki Nahçıvan eksklavına doğrudan erişim sağlayabilecek.[31]

Ermenistan'ın geri çekilişi

Kelbecer Rayonu Dadivank yakınlarında Rus barış güçleri ve Azerbaycan askerî personeli.

Ateşkes anlaşması çerçevesinde Kelbecer'in Azerbaycan'a geçmesi öncesinde Ermeniler, bir zamanlar Azerbaycanlıların yaşadığı evlerini[32] Azerbaycanlıların yeniden yerleşmelerine engel olmak için yaktılar.[33][34] Rayon, Karabağ Savaşı'ndan önce çoğunlukla etnik Azeriler tarafından iskan edilmişti ve Karabağ Savaşı sırasında Aşağı Ağcakend ve Gülüstan bölgesinden gelen Ermeniler buraya yerleşti.[35][36] Bazı Ermeniler ölü akrabalarının cenazelerini de yanlarına aldılar ve Reuters, köylülerin "ellerinden gelen her şeyi kamyonlarla taşıdıklarını" bildirdi.[37][38] Evlerin yanmasıyla ilgili haberler 13 Kasım'da çıkmaya başladı[39] ve 15 Kasım'da Agence France-Presse, Çerektar'da en az altı evin ateşe verildiğini bildirdi.[40] BBC Rusça, Dadivank ve diğer yakın köylerdeki evlerin yakıldığını ve Ermenistan'da pahalı olan yakacak odun elde etmek için bölgedeki ağaçların kesildiğini bildirdi. BBC Rus Servisi, komşu Dadivank ve diğer yakın köylerdeki evlerin yandığını ve Ermenistan'da pahalı olan yakacak odun için ağaçların kesildiğini bildirdi.[41] Azerbaycan tarafı, bölgeyi terk eden sivilleri evleri yakmaktan ve kendi deyimiyle "ekolojik terör suçu" işledikleri için kınadı.[42] Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, mülklerini tahrip eden Ermenileri "vahşi düşman" olarak nitelendirdi.[43] Ermenistan'ın talebi üzerine Azerbaycan, Ermenilerin Kelbecer ilçesini tamamen boşaltmaları için süreyi 10 gün uzatarak 25 Kasım'a kadar uzattı. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı, süreyi uzatmayı kabul ederken kötüleşen iklim şartlarını ve Ermenistan'a giden tek bir yol olduğunu göz önünde bulundurduklarını belirtti.[44]

Azerbaycan'a teslim edilen ilk rayon Ağdam oldu.[45] 20 Kasım'da teslim edilen Ağdam'ın devri öncesinde burada yaşayan Ermeniler de evlerini ateşe verdiler.[46] 19 Kasım'da Agence France-Presse, Ermeni askerlerinin Ağdam'daki karargâhlarını yıktığını bildirdi. Ağdam, 1993 yılında kent için yapılan savaşa kadar ağırlıklı olarak Azerilerin yaşadığı bir şehirdi[47] ve 1993 yılında şehrin Ermeni güçlerine geçmesinin ardından yerel halk tarafından "Kafkasya'nın Hiroşima'sı" olarak anılan bir hayalet kasaba hâline geldi.[46][48][49] Associated Press; grafitilerle tahrip edilen, sığır ve domuz ahırı olarak kullanılan Ağdam Ulu Camii'nin şehrin yapısal bakımdan tek binası olduğunu bildirdi.[50] Bölgedeki Rus barış gücünün komutanı Rüstem Muradov, bölgenin tesliminin sorunsuz gerçekleştirildiğini söyledi.[51] Bölgenin Azerbaycan kontrolüne geçişi Bakü'de Azerbaycan, Türkiye ve Rusya bayraklarıyla kutlandı.[43] 24 Kasım'da Azerbaycan ordusunun izniyle bazı Ermeniler giysilerini toplamak için Kubadlı'ya döndü ve bazılarına da Azerbaycan vatandaşı olarak Ağdam'da ikamet izni teklif edildi.[52] 22 Kasım'da Azerbaycan ordusu bölgede 150'den fazla mayını etkisiz hâle getirdiğini açıkladı.[53]

25 Kasım'da Kelbecer, Azerbaycan'a iade edilen ikinci rayon oldu.[54] Ermeni güçler bölgeyi boşaltmadan önce askerî karargâhlarını patlattılar.[55][56] Ermeniler Dadivank Manastırı'nı da terk ederek başrahibi, manastırın çanlarını ve haçkarları Ermenistan'a taşımaya karar verdiler.[57] Ermeni kuvvetlerinin bölgeden çekilmesinin ardından manastır, Rus barışı koruma güçlerinin koruması altına alındı.[58] Ancak 28 Kasım 2020'de Azerbaycan Savunma Bakanlığı manastırın içinden görüntüler yayımladı.[59] Azerbaycan yetkilileri Ermeni rahiplerin manastırda kalmasına izin verdi. 4 Aralık 2020'de Azerbaycan'ın Udi topluluğundan temsilciler manastırı ziyaret ederek içeride dua ettiler.[60] Ertesi gün, Udi Ortodoks Hristiyan cemaatinin başkan yardımcısı Rafig Danakari manastıra vaiz olarak atandı.[61] Ayrıca Cumhurbaşkanı Aliyev, Kelbecer Rayonu'nu yeniden inşa etme ve canlandırma sözü verdi[62] ve Bakü'de bir kutlama mitingi düzenlendi.[63] Gence'de yaşayan Kelbecerli Azeriler de Kelbecer'in Azerbaycan kontrolüne geçişini kutladılar.[64] Azerbaycan Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ermeni işgali döneminde "Azerbaycan'a verilen zararın miktarını" hesaplamak için Kelbecer bölgesinin maden yataklarında değerlendirmeler yapılacağını duyurdu.[65] 26 Kasım'da Ermeni medyası, Kelbecer ile Ermenistan'ın Geğarkunik ili sınırında bulunan,[66][67] Güney Kafkasya'nın en büyük altın madenlerinden biri olan Zod altın madenine[68] 250 kişilik bir Azerbaycan askerinin geldiğini ve madende bir askerî karakol kurarak madenin teslimini talep ettiklerini bildirdi.[69] Ermenistan Savunma Bakanlığı bu iddiayı yalanlayarak[70] Ermenistan sınır kapısını kabul edilemez bulan Azerbaycan kuvvetlerinin hoparlör aracılığıyla Ermenilerle temasa geçtiğini ve konuyla ilgili olarak Rus barış güçleriyle görüşüldüğünü belirtti. Ermenistan ve Azerbaycan'dan yetkililer aynı gün sınırı çizmeye başladı.[71] Ermenistan askerî yetkilileri daha sonra maden sahasının yarısının Azerbaycan'a geçtiğini bildirdi.[72]

1992 yılında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmeden önce Azeri ve Kürt nüfusun çoğunlukta olduğu[73] ve savaştan sonra Ermenistan'daki Ermenilerin yerleştirildiği[74] Laçın'ın tahliyesi sırasında rayonun idari merkezi olan Laçın burada yaşayan etnik Ermeniler tarafından yakıldı. Tahliye öncesinde bölgedeki bazı Ermeniler Dağlık Karabağ'ı Ermenistan'a bağlayan şehirden geçen kara koridoru üzerinden Rus denetimine rağmen kaçtılar.[75][76] Rus barış güçleri, 1992'de yıkılmadan önce Azerbaycanlılar tarafından Zabuh olarak adlandırılan, yıkıldıktan sonra yeniden inşa edilip Lübnanlı Ermenilerin yerleştirildiği kasabada bir karakol kurdu.[74] 27 Kasım'da Narek Aleksanyan Ermenileri bölgeyi terk etmemeye çağırarak anlaşma şartlarının değiştiğini; Laçın, Sus ve Zabuh'un Azerbaycan kontrolüne geçmeyeceğini öne sürdü. Bu iddialar, Azerbaycan merkezli Sosyal Araştırmalar Merkezi Başkanı Zahid Oruç tarafından reddedildi. BBC Rusça muhabiri Yuri Vekdik'e göre Aleksanyan'ın çağrılarına rağmen Laçın'daki Ermeniler bölgeyi terk etmeye başlamıştı.[77] 1 Aralık'ta Azerbaycan kuvvetleri, tanklarla bölgeye girdi[78] ve Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Laçın şehrinden bir görüntü yayımladı.[79] Dağlık Karabağ öncesinde Laçın'da yaşayan, savaş sonrasında Berde'ye göç eden Azerbaycanlılar Azerbaycan, Türkiye ve Pakistan bayraklarıyla bölgenin dönüşünü kutladılar.[80] Azerbaycanlı yetkililer, bölgenin Kaşatag olarak Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetilirken "yıllar içinde büyük zarar gördüğünü" belirtti.[81] Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Laçın koridorunun Laçın şehrinden geçmesinden dolayı yeni bir koridor inşa edileceğini ve bu koridor hazır olduğunda şehrin Azerbaycan yönetimine iade edileceğini açıkladı.[82] Bu kapsamda inşa edilen yeni koridor 25 Ağustos 2022'de hizmete girdi ve ertesi gün koridorun eski güzergahı üzerindeki Laçın şehriyle Zabux ve Sus köyleri Azerbaycan kontrolüne teslim edildi. Böylece Dağlık Karabağ çevresindeki rayonlarda Ermeni hakimiyeti tamamen sona erdi.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Birleşmiş Milletler'in 822, 853 ve 874 sayılı kararlarına göre Birinci Karabağ savaşında Ermenistan'ın ele geçirdiği topraklar işgâl olarak tanınmaktadır.
    "UN Security Council Resolution 822 (30 April 1993)". 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2020. 3 Nisan 1993'teki işgalinin ardından Ermeni birliklerinin Kelbecer ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin son işgal altındaki diğer bölgelerinden saldırısının durdurulması ve geri çekilmesi çağrısında bulunuyor. 
    "UN Security Council Resolution 853 (29 July 1993)". 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2020. Tüm düşmanlıkların derhal durdurulmasını talep ediyor, Ermeni birliklerinin Ağdam'dan ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin yakın zamanda işgal edilmiş diğer bölgelerinden çekilmesi çağrısında bulunuyor ve BM Karar 822'yi yeniden onaylıyor. 
    "UN Security Council Resolution 874 (14 October 1993)". 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2020. Ateşkesin korunması, çatışmanının durdurulması ve Ermeni birliklerinin yakın zamanda işgal edilen Azerbaycan'ın Füzuli ilçelerinden (23 Ağustos 1993), Cebrayıl (26 Ağustos 1993), Kubadlı (31 Eylül 1993) ve yakın zamanda işgal edilen diğer bölgelerden çekilmesi çağrısında bulunuyor ve BM Kararları 822 ve 853'ü yeniden tasdik ediyor. 

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Report of the OSCE Minsk Group Co-Chairs' Field Assessment Mission to the Occupied Territories of Azerbaijan Surrounding Nagorno-Karabakh". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  2. ^ "население азербайджана". www.ethno-kavkaz.narod.ru (Rusça). 28 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  3. ^ РГАЭ, ф. 1562, оп. 336, д. 999, 1244, 1565, 1566-д, 1567, 5925, 7879 (Rusça)
  4. ^ "Resolution 822 (1993)" (PDF). unscr.com. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 30 Nisan 1993. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  5. ^ "Resolution 853 (1993)" (PDF). unscr.com. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 29 Temmuz 1993. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  6. ^ "Resolution 874 (1993)" (PDF). unscr.com. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 14 Ekim 1993. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  7. ^ "Resolution 884 (1993)". unscr.com. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 12 Kasım 1993. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  8. ^ "62/243. The situation in the occupied territories of Azerbaijan". undocs.org. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. 25 Nisan 2008. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  9. ^ "Armenian PM announces end to Nagorno Karabakh hostilities". The Moscow Times. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  10. ^ de Waal, Thomas (15 Temmuz 2005). "Приложение". BBC (Rusça). 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  11. ^ JASON, STRAKES (2009). "Hierarchical Global Structures and Their Influence on Azerbaijani Views of International Politics". The Caucasus & Globalization. 3 (2-3). ISSN 1819-7353. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  12. ^ Азербайджанская ССР - Административно-территориальное деление (Rusça). Bakü: Azgoisdat (Азгоиздат). 1979. 
  13. ^ "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru (Rusça). 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  14. ^ "Armenia/Azerbaijan – Border clashes between the two countries (15 Jul. 2020)" (İngilizce). Avrupa ve Dışişleri Bakanlığı (Fransa). 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  15. ^ Weise, Zia; Cienski, Jan; Herszenhorn, David M. (28 Eylül 2020). "The Armenia–Azerbaijan conflict explained". Politico. 25 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
  16. ^ Kucera, Joshua (29 Eylül 2020). "As fighting rages, what is Azerbaijan's goal?". EurasiaNet. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. The Azerbaijani offensive against Armenian forces is its most ambitious since the war between the two sides formally ended in 1994. 
  17. ^ "Murov dağı silsiləsindəki əhəmiyyətli yüksəklik azad olunub" (Azerice). Azerbaycan Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı. 27 Eylül 2020. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  18. ^ "Azerbaijani army's counter-offensive operation continues" (Video). 2 Ekim 2020. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  19. ^ "MN: Murov dağı silsiləsindəki Murov zirvəsi işğaldan azad olunub" (Azerice). Report Information Agency. 27 Eylül 2020. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  20. ^ "В Баку сообщили о боях в Карабахе в ночь на пятницу" (Rusça). RIA Novosti. 23 Ekim 2020. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  21. ^ Roblin, Sebastien (26 Ekim 2020). "Despite Ceasefire, Fate Of The Nagorno-Karabakh May Turn On The Lachin Corridor". Forbes (İngilizce). 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  22. ^ "Азербайджан объявил о взятии Кубатлы" (Rusça). BBC Rusça. 25 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  23. ^ "Степанакерт заявил о "строгом соблюдении" режима перемирия со своей стороны" (Rusça). BBC Rusça. 26 Ekim 2020. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  24. ^ "Пашинян настаивает на том, что армянская сторона соблюдает перемирие" (Rusça). BBC Rusça. 26 Ekim 2020. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  25. ^ "Азербайджанцы начали обстреливать Лачин – армянские источники" (Rusça). BBC Rusça. 23 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  26. ^ Hovhannisyan, Nvard; Bagirova, Nailia (13 Ekim 2020). "Nagorno-Karabakh conflict unacceptable: EU". The Canberra Times. 24 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  27. ^ "Путин выступил с заявлением о прекращении огня в Карабахе" (Rusça). RIA Novosti. 9 Kasım 2020. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  28. ^ "Пашинян заявил о прекращении боевых действий в Карабахе" (Rusça). RIA Novosti. 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  29. ^ "Nagorno-Karabakh: Russia deploys peacekeeping troops to region". BBC News. 10 Kasım 2020. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  30. ^ "Президент непризнанной НКР дал согласие закончить войну" (Rusça). RIA Novosti. 9 Kasım 2020. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  31. ^ Kramer, Andrew E. (10 Kasım 2020). "Facing Military Debacle, Armenia Accepts a Deal in Nagorno-Karabakh War". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021 – NYTimes.com vasıtasıyla. 
  32. ^ Babayev, Tofik (19 Kasım 2020). "Azerbaijan's Fizuli a ghost town after Karabakh battles". Agence France-Presse (İngilizce). 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  33. ^ "Armenians flee homes as Azerbaijan takeover looms". France24. 13 Kasım 2020. 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  34. ^ Borges, Anelise (14 Kasım 2020). "Nagorno-Karabakh: Ethnic Armenians set fire to their homes rather than hand them to Azerbaijan". Euronews. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  35. ^ The Nagorno-Karabakh Conflict: A Legal Analysis. Heiko Krüger. Springer, 2010. 3642117872, 9783642117879. s. 102
  36. ^ "Azerbaijan Extends Deadline For Armenia To Withdraw From Key District Under Karabakh Truce". Radio Free Europe/Radio Liberty. 15 Kasım 2020. 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  37. ^ "Armenians residents in Kalbajar burn their homes before Azerbaijan handover". The Guardian. 14 Kasım 2020. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  38. ^ "Armenians set fire to homes before handing village over to Azerbaijan". Reuters. 14 Kasım 2020. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  39. ^ "Live updates: Some Armenian residents of Kalbajar burn homes". OC Media. 13 Kasım 2020. 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  40. ^ Bar, Hervé (15 Kasım 2020). "Azerbaijan Extends Armenian Pullout Deadline From Disputed Area". The Moscow Times. 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  41. ^ Wendik, Yuri; Shaim, Gabriel (13 Kasım 2020). "Новый исход. Армяне бегут из Карабаха, сжигая свои дома". BBC Rusça. 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  42. ^ "'Ecological terror': Azerbaijan delays takeover, Armenians torch homes". Brisbane Times. 15 Kasım 2020. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  43. ^ a b "Armenia hands over Aghdam to Azerbaijan as part of Nagorno-Karabakh ceasefire". France24. 20 Kasım 2020. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  44. ^ "Azerbaijan extends Armenian pullout deadline from Kalbajar". Al Jazeera. 15 Kasım 2020. 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  45. ^ "Nagorno-Karabakh: Azeri army enters first territory ceded by Armenia". dw.com (İngilizce). 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  46. ^ a b "Azerbaijan enters Nagorno-Karabakh district after peace deal". Al Jazeera. 20 Kasım 2020. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  47. ^ "Azerbaijan enters land ceded by Armenia". The Canberra Times (İngilizce). Australian Associated Press. 20 Kasım 2020. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2020. 
  48. ^ "The story of FK Qarabag: How a team born from war now prepares to host Chelsea in the Champions League". The Independent. 22 Kasım 2017. 22 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  49. ^ Musayelyan, Lusine. "Life Among Ruins of Caucasus' Hiroshima". Institute for War and Peace Reporting. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  50. ^ Manenkov, Kostya (20 Kasım 2020). "Azerbaijani leader hails handover of region ceded by Armenia". Associated Press. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  51. ^ "Azerbaijani Troops Take Control Of Agdam As Armenians Flee". Radio Free Europe/Radio Liberty. 20 Kasım 2020. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  52. ^ "Ağdamın Gülablı kəndində Azərbaycan hərbçisi ilə erməni əhalinin söhbəti". BBC Azerice (Azerice). 24 Kasım 2020. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  53. ^ "Azerbaijani military defuses more than 150 mines in Agdam". Yahoo! News. Al Jazeera. 22 Kasım 2020. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  54. ^ "Azerbaijani Forces Reclaim Second District From Armenians Under Nagorno-Karabakh Truce". Radio Free Europe/Radio Liberty (İngilizce). 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  55. ^ "Ermənistan hərbçiləri Kəlbəcər rayonunu qaytarmazdan əvvəl ordakı erməni hərbi qərargahını partladıblar". BBC Azerice (Azerice). 24 Kasım 2020. 27 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  56. ^ "Azerbaijani army enters Kalbajar, region returned by Armenia". Al Jazeera (İngilizce). 25 Kasım 2020. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  57. ^ "Father Hovhannes of Artsakh's Dadivank Monastery to bring bells and cross to Armenia". News.am. 10 Kasım 2020. 16 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  58. ^ "Dadivank under protection of Russian peacekeepers". Armenpress.am. 14 Kasım 2020. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  59. ^ "Kəlbəcər rayonunun Vəng kəndindən video". BBC Azerice. 28 Kasım 2020. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  60. ^ "Между удинами и армянскими священниками возник спор в монастыре Худаванг Кельбаджарского района – ВИДЕО". Oxu.az (Rusça). 4 Aralık 2020. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  61. ^ "Preacher appointed to Khudavan monastery in Azerbaijan's Kalbajar". AzerNews (İngilizce). 5 Aralık 2020. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  62. ^ "Azerbaijani leader vows to revive region ceded by Armenia". Associated Press (İngilizce). 25 Kasım 2020. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  63. ^ "Kəlbəcərin qaytarılması Bakıda avtoyürüşlə qeyd olunub". BBC Azerice (Azerice). 25 Kasım 2020. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  64. ^ ""Gəncədə məskunlaşan Kəlbəcərdən olan məcburi köçkünlər Kəlbəcər Mədəniyyət Evinin Gəncədə yerləşən inzibati binasının qarşısına toplaşıblar, BBC News Azərbaycan müxbirləri deyiblər". BBC Azerice (Azerice). 25 Kasım 2020. 27 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  65. ^ "Azerbaijan to monitor fields in Kalbajar – Head of National Geological Exploration Service". AzerNews. 27 Kasım 2020. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  66. ^ "Azərbaycan MN Zod mədəni ilə bağlı yayılan xəbərlərə şərh verməyib". BBC Azerice (Azerice). 27 Kasım 2020. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  67. ^ "Глава общины Гегамасар: "Азербайджанские ВС отошли назад в районе Сотка в Армении"". ArmenianReport. 27 Kasım 2020. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  68. ^ "Kelbajar gold deposits to remain on territory of Azerbaijan". Vestnik Kavkaza. 27 Kasım 2020. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  69. ^ "В Генштабе ВС Армении не видят поводов для волнения из-за появления азербайджанских солдат в Сотке". ArmenianReport. 27 Kasım 2020. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  70. ^ Gazançyan, Siranuş (26 Kasım 2020). "Azerbaijani troops have not entered the area of Sotk gold mine – Defense Ministry". Erivan Radyosu. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  71. ^ Ağalaryan, Kristine (26 Kasım 2020). "Azerbaijani troops have not entered the area of Sotk gold mine – Defense Ministry". Hetq.am. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  72. ^ Gukasyan, Seda (27 Kasım 2020). "Half of Sotk Gold Mine Now in Azerbaijan, Says Armenian Military Official". Hetq.am. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  73. ^ "Laçın – məğrur rayonun hekayəsi". BBC Azerice (Azerice). 1 Aralık 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  74. ^ a b Vendik, Yuri (17 Kasım 2020). "Армяне оставляют Лачин, несмотря на конец войны в Карабахе и прибытие российских миротворцев". BBC Rusça (Rusça). 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  75. ^ "Azerbaijani troops enter Lachin district in Nagorno-Karabakh". TASS. 30 Kasım 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  76. ^ "Rusiya Müdafiə Nazirliyi: Laçın dəhlizində hərəkətə sülhməramlılar nəzarət edir". BBC Azerice (Azerice). 1 Aralık 2020. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  77. ^ "Laçın şəhəri ermənilərdəmi qalır? Ermənilərə belə deyilib, amma onlar şəhəri tərk edir". BBC Azerice (Azerice). 30 Kasım 2020. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  78. ^ "Azerbaijani Forces Enter Third District Under Nagorno-Karabakh Truce". Radio Free Europe/Radio Liberty (İngilizce). 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  79. ^ "Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi Laçında dövlət bayrağının asılması barədə video yayıb". BBC Azerice (Azerice). 1 Aralık 2020. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  80. ^ "Bərdədə laçınlılar Laçının qaytarılmasını qeyd edirlər". BBC Azerice (Azerice). 1 Aralık 2020. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  81. ^ "Азербайджан взял под контроль Лачин спустя 28 лет". Kafkas Düğümü (Rusça). 1 Aralık 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
  82. ^ "İlham Əliyev: "Yeni dəhliz hazır olandan sonra Laçın şəhəri bizə qaytarılacaq"". BBC Azerice (Azerice). 1 Aralık 2020. 21 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dağlık_Karabağ_çevresinde_Ermenistan_tarafından_işgal_edilmiş_Azerbaycan_toprakları&oldid=31795340" sayfasından alınmıştır