Çayır köpeği

Çayır köpeği
Korunma durumu
	; Neredeyse tehdit altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Alt şube:	Vertebrata;
İnfa şube:	Gnathostomata;
Sınıf:	Mammalia;
Takım:	Rodentia (Kemiriciler);
Familya:	Sciuridae (Sincapgiller);
Cins:	Cynomys; Rafinesque, 1817
Türler
	Cynomys gunnisoni; Cynomys leucurus; Cynomys ludovicianus; Cynomys mexicanus; Cynomys parvidens

Çayır köpeği (Cynomys), sincapgiller familyasının yer sincapları oymağına ait Kuzey Amerika'nın otlaklarında doğal olarak bulunan bir kemirici hayvan cinsidir.

İri gövdesi kuyruğuyla beraber yaklaşık olarak 30–40 cm boylarındadır. ABD, Kanada ve Meksika'da yaşarlar. Amerika'da birkaç doğu bölgede bulunsalar da, daha çoğunlukla Mississippi nehrinin batısında yerleşim gösterirler.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Çayır köpekleri, isimlerini yaşadıkları habitatdan ve köpek havlamasına benzer olan bağırışlarından alırlar. Latince adları Cynomys, Yunanca'da "fare köpek" anlamına gelir.

Yaşam ve davranış[değiştir | kaynağı değiştir]

Çayır köpekleri büyük koloniler halinde yaşarlar, koloniler yüzlerce dönüm araziye yayılabilirler. Aileler genellikle 1 erkek ve onun hükmettiği 2 ila 4 dişiden oluşur. Yavrular eşeysel olgunluğa 3 yaşları civarında ulaşır, üçüncü kışlarında baskın erkek koloninin diğer taraflarında ailesini kurmak üzere yavruyu aileden uzaklaştırır. Baskın erkek, ailesinin sınırlarını rakip çayır köpeklerinden korur, tartışmalar kavgayla çözümlenir.

Çayır köpekleri avcıları olan porsuklara ve yılanlara karşı da oldukça sinirlidirler. Sosyal hayvanlardır, birbirlerini oldukça sık ziyaret ederler ve koklaşarak selamlaşırlar.^[1]

Çayır köpeklerinin yuvaları olan tünel sistemleri, yağmur suyunun yataktan akmasını ve erozyonu engeller, otlamayla sıkışmış olan bölgelerde toprağın kompozisyonunu değiştirebilir. Tünellerin genellikle birkaç odası olur, dikey olarak 5 metreye, yatay olarak 30 metreye kadar uzayabilir. Tünellerin bir tarafının yüksek, diğer tarafının alçak olan yapısı nedeniyle içeride sürekli temiz hava bulunur.

Çayır köpekleri, oyuklarının çevresini izole etmek için otlarla çevrelerler, yuvaları için kazdıkları toprak yığınını deliğin çevresine yığarlar. Bu tümsekleri etrafı gözlemek için kullanırlar.^[1]

Çayır köpekleri avcılarına karşı da uyum sağlamışlardır. Dikromatik görme özelliklerini kullanarak, avcılarını uzaktan görürler ve yüksek sesle tehlike alarmı verirler. Bilim adamları bu ses sistemli iletişimin avcılara özel olduğunu ispatlamışlardır.^[2]

Çayır köpekleri ayrıca kolonilerin etraflarındaki bitkileri de temizlerler, bunun sebebinin avcılarına karşı daha iyi gözlem yapmak olduğu sanılmaktadır.^[3]

Çayır köpekleri, bazı böcekleri yeseler de, çoğunlukla otçul olarak beslenirler. Öncelikli besinleri otlar ve çiçekli bitkilerin sürgünleridir.

Çayır köpekleri her yıl 4 üzerinde yavru meydana getirirler, yavrular doğduklarında kör ve tüysüzdürler, yaklaşık 30 gün annelerinin yanında bakılırlar.

Önemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekologlar, bu kemirici türünün "kilittaşı tür" olduğunu düşünmektedirler. Önemli avcı türlerin, öncelikle kara ayaklı gelincik, ova tilkisi, kaya kartalı, porsuk ve pas atmacası gibi türlerin besinlerini oluşturmaktadırlar.

Diğer türlerden, dağ yağmurcunları ve de yer baykuşları çayır köpeklerine yuvalama alanları için güvenirler. Hatta otlayan türlerden, bizonlar, antiloplar ve katır geyikleri, çayır köpekleriyle aynı alanlarda otlama eğilimi gösterirler. Bu türlerin, çayır köpeklerinin sonrasında bıraktıkları otlak alanlarını tercih ettikleri sanılmaktadır.

Kolonilerindeki sayılarının 400 milyon civarında olduğu fakat, bu sayının zehirlenmiş ürünler ve ekili alanların yok olması yüzünden azaldığı bilinmektedir. Bu nedenle onları avlayan bazı hayvanlar korkutularak kaçırtılmaktadır.

Ekolojik önemlerine rağmen, sık sık büyük hayvan çiftliği sahiplerince ürünlere zarar verdikleri gerekçesiyle yok edilmektedirler.^[4]

Çayır köpekleri, çiftçiler ve hayvan çiftliği sahipleri tarafınca bulundukları alanlardan sürülmektedirler. Günümüzdeki azalmış tür sayıları bunun bir sonucudur.

Tutsaklıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

2003'e kadar, öncelikle kara kuyruklu çayır köpeği başta olarak, vahşi doğalarından alınıp, Kanada, Amerika, Japonya ve Avrupa'daki bazı egzotik hayvan dükkânlarına gönderilmekteydiler. Yeraltı yuvalarındaki her kaynaktan yavrular vakum cihazlarıyla alınmakta, doğal hayatlarından koparılmaları pazar taleplerinin sonucunda olmaktadır.

Ev hayvanı olarak bakılmaları zordur, düzenli dikkat ve çok özel beslenme gerektirirler. Tutsaklıkları sırasında doğurmaları güçtür, fakat bunun için bazı fırsatlar olabilir. Her yılın birkaç ayı kızışma dönemlerine girerler, kişilikleri kendilerini savunma yönünde ve kızışma sinirliliği olarak değişir. Çayır köpekleri ihtiyaçları doğrultusunda çok üreyen hayvanlardır. Kolonilerine onları görmeye gelen insanlara, isimlerinin doğrultusunda "havlayarak" yanıt verirler.

Çayır köpeklerinin esarete alınmasına 2003'ün başlarına kadar izin verilmiş; ticaretlerinin yapılamayacağı ya da veterinere karantina prosüdürlerine uymadan götürelemeyeceği bildirilmiştir.

Resim galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yuvadan çıkan genç bir çayır köpeği.
Çayır köpekleri etraflarına meraklı hayvanlardır.
Gözlem yapan bir çayır köpeği.
Bir çayır köpeği ailesi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Mondadori, Arnoldo Ed. Great Book of the Animal Kingdom. Arch Cape Press, NY 1988 p271
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2007.
^ Nebraska Game and Park Commission: the Prairie Dog 19 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Slobodchikoff, C. N., Judith Kiriazis, C. Fischer, and E. Creef (1991). "http://jan.ucc.nau.edu/~cns3/SlobodchikoffSemantics1991.pdf 25 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Animal Behaviour, 42, 713-719.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çayır köpeği videoları3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İtalyan çayır köpeği topluluğu7 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çayır köpeği hakkında, ingilizce
"Dramatik çayır köpeği" videosu 23 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[s271-1] Mondadori, Arnoldo Ed. Great Book of the Animal Kingdom. Arch Cape Press, NY 1988 p271

[2] "Arşivlenmiş kopya". 1 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2007.

[3] Nebraska Game and Park Commission: the Prairie Dog 19 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[4] Slobodchikoff, C. N., Judith Kiriazis, C. Fischer, and E. Creef (1991). "http://jan.ucc.nau.edu/~cns3/SlobodchikoffSemantics1991.pdf 25 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Animal Behaviour, 42, 713-719.

[1]

[2]

[3]

[4]