Cinsiyet Gelişim Endeksi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Cinsiyet Gelişim Endeksi (CGE)(GDI), cinsiyet eşitliğini ölçmek için tasarlanmış bir endekstir.

GDI, Gender Empowerment Measure (GEM) ile birlikte 1995 yılında Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından yazılan İnsani Gelişme Raporunda tanıtıldı. Bu ölçümlerin amacı, İnsani Gelişme Endeksi'ne (İGE) toplumsal cinsiyete duyarlı bir boyut eklemekti. Sonuç olarak oluşturdukları ilk ölçüm GDI idi. GDI, "İGE'nin üç bileşenindeki mevcut cinsiyet farklarının insani gelişme etkisini açıklayan, dağılıma duyarlı bir ölçü" olarak tanımlanır (Klasen 243). Dağılım duyarlılığı, GDI'nin yalnızca belirli bir ülkedeki huzur ve refahın ortalama veya genel seviyesini dikkate almadığı, aynı zamanda bu huzur ve refahın toplum içindeki farklı gruplar arasında nasıl dağıldığına da odaklandığı anlamına gelir. İGE ve GDI (ayrıca GEM), gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) ve gayri safi milli hasıla (GSMH) gibi daha geleneksel genel gelire dayalı kalkınma ölçütlerine rakip olacak şekilde oluşturuldu.[1]

Tanım ve hesaplama[değiştir | kaynağı değiştir]

GDI genellikle "İGE'nin toplumsal cinsiyete duyarlı bir uzantısı" olarak kabul edilir (Klasen 245). Yaşam beklentisi, eğitim ve gelirlerdeki cinsiyet farklarını ele alıyor. Yaşam beklentisi, yetişkin okuryazarlığı, okula kayıt ve kişi başına düşen gelirin logaritmik dönüşümlerini içeren İnsani Gelişme Endeksinin (İGE) herhangi bir kategorisindeki cinsiyet farkları için bir gelişme puanı cezası oluşturan bir "eşitsizlikten kaçınma" cezası kullanır. . Yaşam beklentisi açısından GDI, kadınların erkeklerden ortalama beş yıl daha uzun yaşayacağını varsayar. Ek olarak, gelir açısından, GDI gelir boşluklarını gerçek kazanılan gelir açısından dikkate alır. GDI, İGE puanından bağımsız olarak kullanılamaz ve bu nedenle tek başına cinsiyet eşitsizliğinin bir göstergesi olarak kullanılamaz. Yalnızca İGE ile GDI arasındaki boşluk gerçekten doğru bir şekilde değerlendirilebilir; GDI tek başına cinsiyet eşitsizliğinin bağımsız bir ölçüsü değildir.[2]

Cinsiyet Gelişim Endeksi (2018)[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinsiyet Gelişim Endeksi'nin 1 ila 5. grubundaki ülkeleri gösteren dünya haritası (2019'da yayınlanan 2018 verilerine dayanmaktadır). Grup 1'deki ülkeler cinsiyet eşitliğine en yakın ülkelerken, Grup 5'tekiler en uzaktadır (yani, en büyük cinsiyet eşitsizliğine sahiptir).
  Grup 1
  Grup 2
  Grup 3
  Grup 4
  Grup 5
  Veri yok

Aşağıda, 2018'de toplanan ve 2019'da yayınlanan verilere dayanan Cinsiyet Gelişim Endeksi'ne göre ülkelerin bir listesi bulunmaktadır.[3] Ülkeler, İGE değerlerinde cinsiyet eşitliğinden mutlak sapmaya göre 1'den (cinsiyet eşitliğine en yakın) beş gruba ayrılmıştır. 5'e (cinsiyet eşitliğinden en uzak). Bu, gruplandırmanın, kadınları tercih edenlerin yanı sıra erkekleri destekleyen cinsiyet farklarını eşit şekilde dikkate aldığı anlamına gelir.

2018

rank

Country Gender Development Index Group Human Development Index

(women)

Human Development Index

(men)

1  Kuveyt 0.999271313598908 1 0.802241545091312 0.802826553883562
2  Kazakistan 0.998616111258415 1 0.814121946939387 0.815250162460792
3  Trinidad ve Tobago 1.00211774602851 1 0.797989701033099 0.796303332812547
4  Slovenya 1.00257442927832 1 0.901787072451453 0.899471446823739
5  Vietnam 1.00272297523169 1 0.693389879484458 0.691506923259876
6  Burundi 1.00324890931813 1 0.421654103634997 0.420288624008154
7  Dominik Cumhuriyeti 1.00339001174288 1 0.744042111285307 0.741528321567516
8  Filipinler 1.00369597615498 1 0.712223593546365 0.709600925446362
9  Tayland 0.995480861692473 1 0.762715746885023 0.766178212194142
10  Panama 1.00461251995559 1 0.793862458409325 0.790217564125534
11  Ukrayna 0.995122669191676 1 0.745224174704749 0.748876694076404
12  Brezilya 0.995109362655928 1 0.757109191363106 0.760830135636948
13  Moldova 1.00705674095832 1 0.713558080174709 0.70855797012558
14  Bulgaristan 0.992621622836447 1 0.811903568014688 0.817938627706547
15  Slovakya 0.992371676979385 1 0.852080306845641 0.858630215484618
16  Polonya 1.00854973881397 1 0.874194924380356 0.86678414632122
17  ABD 0.99144743381844 1 0.914844606387427 0.922736370262227
18  Namibya 1.0094706476123 1 0.647427874518634 0.641353838321097
19  Norveç 0.990437581014824 1 0.94564679665501 0.954776772187986
20  Finlandiya 0.989817373600636 1 0.919751993696064 0.929213830982077
21  Barbados 1.01032361432783 1 0.816388101546477 0.808046144788592
22  Belarus 1.010339927488 1 0.819686875325532 0.811298111679611
23  Botsvana 0.989531869461814 1 0.723041706146159 0.730690671478228
24  Kanada 0.989058149729888 1 0.915888363975847 0.926020744307072
25  Hırvatistan 0.98859213038971 1 0.832316431348996 0.841920955835336
26  Singapur 0.98814794506132 1 0.929356109430028 0.940503002687878
27  Arjantin 0.987919014775328 1 0.817640023795134 0.827638714880978
28  Venezuela 1.01272311153934 1 0.728475070383083 0.719323043073244
29  Brunei 0.986891147195856 1 0.836720430865344 0.847834569438376
30  Nikaragua 1.01321583363332 1 0.654849103183038 0.646307609342023
31  Kolombiya 0.986296673191879 1 0.754714364824177 0.765200152588724
32  Romanya 0.986261546538915 1 0.809420161886165 0.820695245319724
33  Jamaika 0.986030910048998 1 0.718965693897112 0.729151273626285
34  Rusya 1.01499805083001 1 0.828317933961805 0.816078349396287
35  Fransa 0.98439750467821 1 0.883037148032378 0.897033102822659
36  Estonya 1.01574985871536 1 0.885869263158098 0.872133287105225
37  Güney Afrika 0.984153359434317 1 0.698296318804934 0.709540146473014
38  Portekiz 0.984006569463407 1 0.842559344988258 0.856253780345916
39  Uruguay 1.01607193850868 1 0.809691228698831 0.79688376187934
40  Macaristan 0.983855072217788 1 0.836374771060734 0.850099567180554
41  Yeşil Burun Adaları 0.98384439453558 1 0.644164225448235 0.654741978534431
42  Kıbrıs Cumhuriyeti 0.983090727880394 1 0.864740933228215 0.879614575444782
43  Çekya 0.983021479607738 1 0.881578351276749 0.896804769340881
44  Belize 0.982811514946144 1 0.712983445231243 0.725452881237674
45  İsveç 0.981817713523961 1 0.927549412691099 0.944726704269694
46  İspanya 0.98068365758681 1 0.881897607495364 0.899268179573288
47  Danimarka 0.980461996197969 1 0.920118047343707 0.938453556498605
48  Ekvador 0.979876022499264 1 0.747701339556282 0.763057083128946
49  Gürcistan 0.978843828928938 1 0.774556381501532 0.791297200442139
50  Kosta Rika 0.977136852016496 1 0.781504112645575 0.799789825788274
51  Japonya 0.976487130681848 1 0.901210670433948 0.92291095511383
52  Sırbistan 0.976372480770375 1 0.789117394155053 0.808213473542829
53  Avustralya 0.975113503181452 1 0.925664958786577 0.949289447604262
54  İrlanda 0.974930720274505 2 0.928842297989999 0.9527264642235
55  Saint Lucia 0.974776845288729 2 0.734104181262105 0.753099732323518
56  Lesotho 1.02554956311433 2 0.522151801801454 0.50914341011059
57  Mauritius 0.973598560971563 2 0.781958849986583 0.803163522762666
58  Guyana 0.973439493655793 2 0.655984723050024 0.673883407572098
59  Ermenistan 0.972097105538784 2 0.745713315885668 0.767118132166803
60  Litvanya 1.02801557456846 2 0.880350319739633 0.856358932216745
61  Belçika 0.971637285832976 2 0.904498199776896 0.93090108105668
62  Surinam 0.971619589838185 2 0.710079630808469 0.730820619751736
63  İsrail 0.971565636624078 2 0.89085212219952 0.916924280375936
64  Malezya 0.971535181068249 2 0.791500865872141 0.814690894674394
65  Arnavutluk 0.971302380112087 2 0.778864159321813 0.801876094684266
66  Honduras 0.970407383075693 2 0.611426703399936 0.630072188303048
67  Lüksemburg 0.970263947573514 2 0.893206480322808 0.920580922909261
68  Letonya 1.03040141727652 2 0.86528356437401 0.839753856959034
69  Moğolistan 1.03051247212425 2 0.745684609993285 0.723605613871095
70  El Salvador 0.969303900072772 2 0.65414310778579 0.67485863591045
71  Almanya 0.968046731183915 2 0.922788125514936 0.953247499102003
72  Paraguay 0.968014313475195 2 0.710081665159304 0.733544592548527
73  İtalya 0.967274986133354 2 0.865859235918938 0.895153134663575
74  Birleşik Krallık 0.96671693364499 2 0.903526469774669 0.934633953672392
75  Hollanda 0.966586563190941 2 0.915682504422063 0.94733626484437
76  İzlanda 0.966035360302579 2 0.921422694662473 0.953818806771077
77  Karadağ 0.965505839872185 2 0.800863981950797 0.829476062057601
78  Birleşik Arap Emirlikleri 0.965148016786254 2 0.831679159131191 0.861711514364929
79  Malta 0.964573668396 2 0.867003905508653 0.898846748481537
80  Yeni Zelanda 0.963450079812055 2 0.901877659315533 0.936091737613916
81   İsviçre 0.963384994370094 2 0.924302891740428 0.959432518818482
82  Hong Kong 0.96331458591632 2 0.91883629861405 0.953827868951074
83  Avusturya 0.962992625875126 2 0.894949094941461 0.929341586731435
84  Yunanistan 0.96272210220035 2 0.854140900297802 0.887214387563783
85  Esvatini 0.962280698092814 2 0.594969468404531 0.618290972253447
86  Şili 0.961896022109213 2 0.827637034592205 0.860422556668226
87  Çin 0.960737178700119 2 0.7411723134053 0.771462091649362
88  Kırgızistan 0.959354156976191 2 0.655758696158308 0.683541830084114
89  Meksika 0.957251775460597 2 0.747167434728433 0.780533871947035
90  Katar 1.04338023447896 2 0.87328373892252 0.836975543588494
91  Myanmar 0.953281245175706 2 0.566167394183869 0.593914332259327
92  Peru 0.951068629111926 2 0.73835574021778 0.776343281249042
93  Zambiya 0.949346763894446 3 0.575199531528163 0.60588981118823
94  Küba 0.94847909440168 3 0.752740766990656 0.793629265456294
95  Kuzey Makedonya 0.946858477421388 3 0.736774749145141 0.778125524261687
96  Madagaskar 0.946436637249011 3 0.504225253132795 0.532761764800671
97  Tonga 0.944301733548051 3 0.691914784976437 0.732726373779583
98  Guatemala 0.943001743676744 3 0.628457412659945 0.666443531917134
99  Ruanda 0.942983702163843 3 0.519691032216798 0.551113482687214
100  Umman 0.942644918586126 3 0.792879654368817 0.841122291899752
World average 0.941430799701876 0.706980962068851 0.750964343096414
101  Azerbaycan 0.94043401604125 3 0.728006586417231 0.774117666948894
102  Maldivler 0.938974186367784 3 0.689217295551526 0.734010908454909
103  Özbekistan 0.938530667537194 3 0.685437015702195 0.730329907599989
104  Sri Lanka 0.937501402709405 3 0.749425007262443 0.799385478354042
105  Endonezya 0.937278216882204 3 0.681319036769408 0.726912270548411
106  Bahreyn 0.936580181665306 3 0.799753662146286 0.853908376242029
107  Bolivya 0.936071128421922 3 0.677681643411889 0.723963834408994
108  Tanzanya 0.93556520183438 3 0.509116716427692 0.54418090308346
109  Güney Kore 0.933514804909621 3 0.869859990274136 0.931811671008637
110  Kenya 0.93334124890745 3 0.553446092043308 0.592972926773739
111  Libya 0.930834633256552 3 0.670350699455828 0.720160891640427
112  Kongo Cumhuriyeti 0.930508381323755 3 0.590608226344738 0.63471564383389
113  Malavi 0.929979500928547 3 0.466256425669024 0.501362046371437
114  Laos 0.929388949637999 3 0.580896379268115 0.625030434775856
115  Zimbabve 0.924865126473049 4 0.540217146902477 0.584103704896499
116  Türkiye 0.923845887665176 4 0.770530112179602 0.834046156904971
117  Bosna-Hersek 0.92376150833791 4 0.735305564655512 0.795990694587958
118  Kamboçya 0.919132552991075 4 0.556669111249323 0.605646170879042
119  Gabon 0.917044836281997 4 0.668897563298245 0.72940551741197
120  Gana 0.912066262295093 4 0.567120060412223 0.621796994206474
121  Angola 0.901852522177659 4 0.545524138209497 0.60489284533157
122  Mozambik 0.901399241057088 4 0.42171001631638 0.467839329243092
123  São Tomé ve Príncipe 0.899721720272795 5 0.571432940029916 0.635121868411333
124  Doğu Timor 0.899338643290567 5 0.589475390655512 0.655454310846352
125  Liberya 0.898619930984625 5 0.437938141035413 0.487345234548226
126  Tunus 0.898516211947261 5 0.68930089658175 0.767154657218593
127    Nepal 0.897374748629354 5 0.548886325033576 0.611657867431575
128  Bangladeş 0.895463713494037 5 0.574538067712771 0.64160954715961
129  Bhutan 0.893345815434905 5 0.580503137357053 0.649807865361129
130  Lübnan 0.890577064263023 5 0.678454800871403 0.761814814344947
131  Haiti 0.890365827551326 5 0.477397671690552 0.536181485090781
132  Komorlar 0.888069540927266 5 0.504017390629825 0.567542706288025
133  Benin 0.883486835760026 5 0.485715005319931 0.549770506656267
134  Sierra Leone 0.882483208929897 5 0.410599830153055 0.465277782056556
135  Suudi Arabistan 0.879136805709795 5 0.784333088515893 0.892162725325372
136  Mısır 0.878316588012583 5 0.64266778257163 0.731704024884503
137  Burkina Faso 0.874690316250611 5 0.403149171515835 0.460905035789063
138  İran 0.873999741121421 5 0.726849370286313 0.831635681440477
139  Senegal 0.87347139391351 5 0.475960252557682 0.544906514253643
140  Filistin 0.871346924588787 5 0.623519218495938 0.71558090227976
141  Kamerun 0.86892158600649 5 0.522007757584777 0.600753584663367
142  Ürdün 0.868301159101109 5 0.654288917853024 0.753527633811249
143  Nijerya 0.867675972564795 5 0.491676192340555 0.566658761896094
144  Cezayir 0.864588565403417 5 0.684971930096163 0.792251895879002
145  Uganda 0.86268775649487 5 0.48376445336274 0.56076425070444
146  Moritanya 0.852934961025278 5 0.479113168207732 0.561722980181056
147  Kongo DC 0.844045244422387 5 0.418857464866842 0.496250014599019
148  Etiyopya 0.843899175273984 5 0.42770052294657 0.506814718485429
149  Güney Sudan 0.838915228792041 5 0.368735499184939 0.439538449809623
150  Sudan 0.836500123073206 5 0.456500034277483 0.545726200972158
151  Fas 0.832807050749792 5 0.602993983556629 0.724050046182658
152  Gambiya 0.832110339375305 5 0.415697194375194 0.499569798264101
153  Hindistan 0.828659271423645 5 0.573650381208353 0.692263275136976
154  Togo 0.817890855118709 5 0.458991965749326 0.561189751513615
155  Mali 0.807099598839839 5 0.380140424771307 0.470995680480746
156  Gine 0.80606657004618 5 0.41342656240414 0.512893820147453
157  Tacikistan 0.798555909314393 5 0.561341006774011 0.702945154154523
158  Fildişi Sahili 0.796251100904936 5 0.445376820642565 0.559342172508641
159  Orta Afrika Cumhuriyeti 0.795444752528615 5 0.335149259100481 0.421335684263534
160  Suriye 0.79532319946114 5 0.457372222910504 0.57507718022106
161  Irak 0.789324230426714 5 0.587352897134761 0.744121204561571
162  Çad 0.774452360811538 5 0.347398235861034 0.448572763723
163  Pakistan 0.746878273640409 5 0.464284284133844 0.621633136911112
164  Afganistan 0.722861973965333 5 0.410756365978411 0.568236234263597
165  Yemen 0.457536126892644 5 0.244873082377673 0.5351994476168
166  Nijer 0.298179843688684 5 0.129771161871938 0.435211046684383

Tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

1995'te oluşturulmasından bu yana, Cinsiyet Gelişim Endeksinin (GDI) farklı ülkeler arasında yeterli karşılaştırmalar yapma ve cinsiyete duyarlı kalkınmayı teşvik etme konusundaki güvenilirliği ve kullanışlılığı hakkında birçok tartışma ortaya çıktı. GDI, yalnızca İnsani Gelişme Endeksi puanlarıyla birlikte kullanılabileceğinden, aslında bu şekilde yorumlanması amaçlanmadığında, genellikle yanlışlıkla cinsiyet eşitsizliklerinin bağımsız bir ölçüsü olarak yorumlandığı için özellikle eleştirilir. Ek olarak, GDI'yi hesaplamak için gerekli olan veriler çoğu ülkede her zaman hazır bulunmayabilir ve bu da ölçünün tekdüze ve uluslararası olarak hesaplanmasını çok zorlaştırır. Ayrıca, bir ölçümde bu kadar çok farklı gelişimsel etkinin birleşiminin karışık sonuçlara yol açabileceği ve belki de GDI'nin (ve GEM'in) aslında ortaya koyduğundan daha fazlasını sakladığına dair endişeler var.

Yaşam beklentisi ayarlamasını çevreleyen tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha spesifik olarak, GDI'nın yaşam beklentisi bileşeni hakkında pek çok tartışma olmuştur. Daha önce belirtildiği gibi, GDI yaşam beklentisi bölümü, kadınların erkeklerden normalde beş yıl daha uzun yaşayacağını varsaymak için ayarlanmıştır. Bu hüküm tartışıldı ve GDI'nin gerçekten gerçek eşitliği teşvik etmek isteseydi, biyolojik bir avantaj olarak kabul edilip edilmemesine rağmen, kadınlar ve erkekler için aynı yaşam beklentisini elde etmeye çalışacağı iddia edildi. Bununla birlikte, bu, politika sonuçları açısından paradoksal görünebilir, çünkü teorik olarak, bu ancak erkeklere ayrıcalıklı muamele sağlayarak, kadınlara karşı etkili bir şekilde ayrımcılık yaparak başarılabilir. Yine de BM, kadınlara ve kız çocuklarına yalnızca sağlık sorunları için değil, aynı zamanda eğitim veya iş fırsatları için de ayrıcalıklı muamele sağlayan bir dizi strateji ve plan sunmaktadır. Ayrıca, GDI'nin cinsiyete dayalı kürtajı hesaba katmadığı, yani bir ülkeye cinsiyet eşitsizliği nedeniyle verilen cezanın, nüfusun daha azını etkilediği için daha az olduğu iddia edildi (bkz. Sen, Missing Women).

Gelir uçurumlarını çevreleyen tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

GDI'yi çevreleyen bir başka tartışma alanı da gelir uçurumları alanıdır. GDI, gelir boşluklarını gerçek kazanılan gelir açısından ele alır. Bunun sorunlu olduğu söyleniyor çünkü genellikle erkekler kadınlardan daha fazla para kazanıyor olabilir ama gelirleri paylaşılıyor. Ek olarak, GDI, bakım işinin yanı sıra kayıt dışı sektörde yapılan diğer işlerin (temizlik, yemek pişirme, ev işleri ve çocuk bakımı gibi) değerini dikkate almadığı için eleştirilmiştir. GDI'ye yönelik bir başka eleştiri de, cinsiyeti yalnızca eşitsizlik faktörü olarak dikkate almasıdır; bununla birlikte, çok önemli olabilecek sınıf, bölge veya ırk arasındaki eşitsizliği dikkate almaz. GDI'nin gelir açığı kısmına yönelik bir başka eleştiri de, büyük ölçüde gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) ve gayri safi milli hasılaya (GSMH) bağımlı olmasıdır. Çoğu ülke için, kazanılan gelir farkı, cinsiyete ilişkin cezanın %90'ından fazlasını oluşturmaktadır.

Önerilen alternatifler[değiştir | kaynağı değiştir]

Halis Akder tarafından 1994 yılında önerildiği gibi, Cinsiyet Gelişim Endeksi'ne (GDI) alternatif olarak erkek ve kadın İnsani Gelişme Endeksi'nin (İGE) ayrı ayrı hesaplanması olabilir. Önerilen başka bir alternatif de, GDI ile olduğu gibi İGE ile karşılaştırılmak yerine, doğrudan cinsiyet eşitsizliğinin bir ölçüsü olarak yorumlanabilecek Cinsiyet Uçurumu Ölçüsüdür. İnsani gelişmedeki kadın-erkek farklarının ortalamasını alır ve kazanılan gelir yerine işgücüne katılımda cinsiyet farkını kullanır. 2010 İnsani Gelişme Raporu'nda, GDI'nın bazı eksikliklerini gidermek için GDI'ya bir başka alternatif, yani Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (CEE) önerildi. Bu yeni deneysel önlem üç boyut içerir: Üreme Sağlığı, Güçlendirme ve İşgücü Piyasasına Katılım.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Endeksler[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Klasen S. UNDP's Gender-Related Measures: Some Conceptual Problems and Possible Solutions. Journal of Human Development [serial online]. July 2006;7(2):243-274. Available from: EconLit with Full Text, Ipswich, MA. Accessed September 26, 2011.
  2. ^ Klasen, Stephan1; Schuler, Dana. Reforming the Gender-Related Development Index and the Gender Empowerment Measure: Implementing Some Specific Proposals. Feminist Economics. January 2011 (1) 1 - 30
  3. ^ Nations, United. "Gender Development Index (GDI)". United Nations Development Programme - Human Development Reports. 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019.