Beyaz Rus partizanlar
| Belarus partizanları | |
|---|---|
 1944 yılında Belarus partizanlar | |
| Etkin | 29 Haziran 1941-22 Haziran 1944 |
| Dağılması | Partizanların hepsi Kızıl Ordu'ya girdi |
| Ülke | Belarus |
| Bağlılık | Sovyetler Birliği Komünist Partisi |
| Tipi | Gerilla |
| Görevi | Belarus'u işgalden kurtarmak |
| Büyüklük | 300.000 |
| Savaşları | II. Dünya Savaşı |
| Komutanlar | |
| Ünlü komutanları | Panteleymon Ponomarenko |
Bölge çok sık ormanlar ve bataklıklar içeren coğrafi yapısı ve Batı ile iletişimi sağlayan stratejik yapısı nedeniyle önemlidir. Belarusu komünistler Barbarossa Harekâtının ilk günlerinden hemen sonra direniş örgütlemeye başlamışlardır. Partizanların iddialarına göre işgal sırasında yapılan eylemler sonucunda 500.000 Alman ve işbirlikçi öldürülmüştür. Belarus'un Nazi işgali altında olduğu dönemde partizanların komutanlığını Panteleymon Ponomarenko yapmıştır.
Oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]
1941 yılı Ağustos ayında Belarus'ta 231 partizan grubu faaliyet gösteriyordu. Etrafında direniş örgütlemek üzere 1941 yılı sonuna kadar 437 partizan bölgeye gönderilmiştir. Toplamda partizan sayısının 7 bin 200 olduğu[1] belirtilmektedir. Ancak Alman işgali ilerleyip cephe Belarus'tan uzaklaşınca partizan birliklerinin durumu daha da güçleşecektir. Bu durumdaki partizanlara 1942 yılının Mart ayına kadar geniş ölçekli destek gelmeyecektir. En önemli eksik telsiz ve iletişim araçlarının eksikliğidir. İşgalin ilk dönemlerinde partizanlar yerel halkın desteğine de tam sahip değildir. Partizanlar özellikle çok soğuk geçen 1941-42 kışında yalnız kalmış, ciddi erzak, ilaç ve silah sıkıntısı çekmiş, birbiriyle eşgüdüm içinde olmayan saldırılar gerçekleştirmiştir.
1941 yılı yaz aylarında başlayan ve devam eden partizan karşıtı Alman askerî harekâtları başarılı olmuş Belarus'ta partizan eylemleri gözle görülür oranda düşmüştür.1942 yılı başlarına gelindiğinde çoğu partizan birliği yeraltına çekilmiş ve saldırmaktan çok yerel halk arasında örgütlenmeyle ilgilenir durumdaydı.
Vitsyebsk koridoru[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyet partizan hareketinin gelişmesinde Vityebsk koridorunun[2] açılmasının çok büyük önemi olmuştur. 1942 yılının Şubat ayında Sovyet topraklarıyla Alman işgali altındaki bölge arasında bir koridor açılır. Smolensk Oblastındaki Velizh – Usvyaty bölgesinde cephenin bir anda ilerlemesiyle Sovyet Orduları daha önce temasın imkânsız olduğu bölgelerle temasa geçer. Buradaki partizan kuvvetleri bu sayede yoğun destek alacak ve cephe gerisinde Alman birliklerine ciddi kayıplar verdirecektir.
1941 yılının son bahar aylarında savaşın ilk döneminde esir edilen bazı Sovyet askerlerinin salıverilmesi de bu askerlerin partizan saflarına katılmasına ve direnişin kuvvetlenmesine yolaçar.
1942 yılının bahar aylarına gelindiğinde savaşın ilk yılının deneyimiyle hareket eden partizanlar küçük grupların birleşmesiyle ilk birliklerini kurmaya başlar. Birlikler büyüyünce eşgüdüm, sayısal avantaj ve örgütlenme hızlanacak yeni iaşe yolları oluşturulacaktır. Ayrıca partizan saldırıları şiddetlenecek ve özellikle demiryolları youn bir şekilde sabote edilerek Alman iaşe hattı sıkıntıya sokulacaktır.
1942 yılıyla beraber Belaruslu partizanlara karşı işgalci Alman yönetimi yerel işbirlikçiler sayesinde harekâtlara başlayacak ve anti-partizan birlikler kurmaya çalışacaktır. Buna rağmen gelişen Belarus’taki partizan kuvvetler 1942 yılının Kasım ayında 47 bin sayısına ulaşacaktır.
1943-1944[değiştir | kaynağı değiştir]
.svg)
Batı Belarus’da Belarus partizan kuvvetleri 1943 yılında 9 alay, 10 birlik ve 15 özel harekât birimi takviyesi ile yaklaşık 10-12 bin kişilik destek alarak örgütlenir. Silahlı birliklerin sayısının artmasının yanı sıra Sovyetler Birliği Komünist Partisi de yeraltı faaliyetlerini sıklaştırır ve işgale karşı yoğun propaganda faaliyeti yapar.
Almanlarla işbirliği yapanlar için gönüllü olarak teslim olmaları durumunda vadedilen af sayesinde partizan kuvvetlerine katılım hızla artar. Alman Ordusu bünyesinde kurulmuş olan 29. SS Waffen Grenadier Tümeninden partizan tarafına firarlar gerçekleşir.[3] Bu dönemde toplam partizan sayısı 150 bini aşmıştır. Daha sonra bu 300 bini geçecektir.
Kurtarılmış alanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Alman işgali altındaki topraklarda kurtarılmış bölgeler ilan edilecek hatta partizanlar için hayvancılık ve tarım yapılan kolhozlar kurulacaktır. Partizanlar arasındaki vasıflı işçilerden ayakkabıcıların, terzilerin, marangozların, deri işçilerinin ve demircilerin olduğu çeşitli atölyeler kurmuştur.
Yahudi partizanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Bielski partizanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Bielski partizanların adı Belarus'taki Yahudi partizanların lideri olan Tuvia Bielski'den geliyordu. Mevcutları Yaklaşık 700 Yahudi kadardı. Bielski partizanlar genel olarak birçok partizan grubu gibi göçebe yaşam tarzına sahiptiler. Ancak bu durum Ağustos 1943’te sona erdi. Almanlar iç dirençleri yok etmek için cadı avı başlattı. Harekâta 20.000 Alman katıldı. Sadece bu önlemler değil aynı zamanda Belarus'taki Yahudiler'in lideri için 100.000 Reich Markı ödül koydular. Zaten partizanlar göçebe yaşadıkları için büyük bir tehtit altındayken şimdi ise hiç şansları yoktu. Bu nedenle Bielski grubu kalıcı bir üsse taşınmaya karar verdi. Aralık 1943’te Belaruslu partizanlar tarafından korunan ve Almanlar tarafından girilemeyen Naliboki Ormanı’na taşındı.
Bielski grubu, toplama kamplarından insanlar kurtarmışlarıdır. Belarus polis yardımcıları yetkililerine olduğu gibi Yahudileri öldürdüklerinden şüphelenilen yerel çiftçilere de saldırılar düzenlemişlerdir. Yahudiler, Alman trenlerini vurarak devre dışı bırakmış, demiryolu raylarını havaya uçurmuş ve köprüleri yok etmiştir. Bielski partizanları, Alman nöbetçilerine ve tesislerine karşı yapılan operasyonlarda Belarus partizanlarıyla birleşerek birçok Alman ve Belarus işbirlikçiyi öldürmüştür. Yapılan açıklamalarda toplam 381 Alman askeri öldürüldüğü iddia edimiştir.
Polonya[değiştir | kaynağı değiştir]
Armia Krajowa[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu dönemde yine Alman işgali altındaki Polonya’da faaliyet gösteren ve sürgündeki Władysław Sikorski hükûmetine bağlı Armia Krajowa ile Sovyet partizanları arasında temas sağlanacak, işbirliği yapılacaktır. Hatta Almanlar, Doğu Prsuya'da Armia Krajowa'ya ait yeraltı sığnanığını bastığı sırada orada toplam 200 partizan mevcuttu. 138 partizan burada hayatını kaybedecekti.
Ancak Sovyetler Birliği ile Sikorski hükûmetinin arası 1943 yılında açılır. Çünkü Katyn Katliamı ortaya çıkmıştı. Bu yüzden işbirliği kesilir.
Armia Krajowa, bunu bahane ederkek Naziler ile işbirliğine girdi. Polonyalıların Nazilerle işbirliği yapması üzerine Stavka 1943 yılında Polonyalı direnişçileri düşman ilan edecektir.
Armia Krajowa ise Belarus partizanları arasındaki düşmanlıkta bu zamanda arttı. Ocak – Şubat 1944 döneminde Vilnius ve Navahrudak bölgesindeki Aleksandr Krzyżanowski komutasındaki Armia Krajowa birlikleri Alman birlikleriyle birlikte Belarus partizanlarına saldırır. Bölge Alman ve Armia Krajowa saldırıları sonucu partizanlardan temizlenecektir.
Armia Ludowa[değiştir | kaynağı değiştir]
Belaruslu partizanlar, Armia Ludowa ile birlikte 14 Mayıs 1944 yılında Rablow'a saldırdı. Çatışma Waffen-SS'e bağlı Viking tümeni ile gerçekleşti. Viking tümeni'ne bağlı 2.000 askeri Alman ordusu'na ait tanklar destekledi. Ayrıca zırhlı arabalar ve Luftwaffe'de Viking tümeni'ni destekledi. Armia Ludowa'ya ait 600, Belaruslu partizanlara ait 200 militan bu saldırıda görev aldı. Sonuç olarak 40 gerilla öldürüldü. 40 ila 50 gerilla ise yaralandı. Almanlar'da ise bu kayıp daha büyüktü. Öldürülen Alman sayısı 100 ila 300 arasındadır.
Bazı çatışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Vasily Korzh Saldırısı (Bahar 1941 – 23 Mart 1942): Belarus’daki Minsk ve Pinsk Oblastlarında 1000 km uzunluğundaki hat boyunca partizan saldırıları.
Polotsk-Leppel Muharebesi (Nisan 1944): Belaruslu partizanlar ile Alman birlikleri arasında gerçekleşmiştir.
Borisovsk-Begoml Muharebesi (22 Nisan – 15 Mayıs 1944): Belaruslu partizanlar ile Alman birlikleri arasında gerçekleşmiştir.
Bagration Harekâtı (22 Haziran – 19 Ağustos 1944): Belaruslu partizanlar Bagration Harekâtında yer almıştır. Harekâta 300 bin partizan dahil olmuş ve başarı kazanmıştır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ (Tüm Belarus halkı Alman-faşist işgalcilere karşı savaşıyor) Всенародная борьба в Белоруссии против немецко-фашистских захватчиков. s.112 (Kaynak:Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 5. Беларусь у 1917—1945. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. — 613 с.; іл. ISBN 985-469-149-7 s.491
- ^ Beyaz Rusça: Віцебскія вароты
- ^ Toplamda bu dönemde Sovyet karşıtı silahlı yapılanmalardan 7 bin askeri personel saf değiştirerek Sovyet saflarına geçer.
