Bahamut

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Balık (Bahamut) sırtında dev boğayı (Kuyuta) taşır ve yeşil sümbül levhanın üzerinde yeri taşıyan bir melek durur.

Bahamut, (/bəˈhɑːmuːt/ bə-HAH-moot), Zekeriya el-Kazvini'ye göre, dünyanın yapısını destekleyen, derinlerde yatan bir canavardır.

Bu anlayışta yeryüzü, bazen Kuyutha'(/Kuyuthan)/Kiyuban/Kibuthan (büyük olasılıkla İbranice לִוְיָתָן " Leviathan "ın kötü bir kopyası) olarak isimlendirilen, kozmik bir canavar (öküz) tarafından desteklenen değerli taş levha üzerinde duran bir melek tarafından taşınır. Bahamut bu boğayı sırtında taşır ve kendi dengesi için suda asılı kalır.

İlk kaynaklarda adı Lutīyā olup, Balhūt ve Bahamūt takma ad olarak verilmiştir.

İmla ve karakter[değiştir | kaynağı değiştir]

Bahamût, el-Kazvininin (ö. 1283),[a] [1] Bahamoot, Edward Lane'in yazımıdır.[2] Yakut el-Hamavi' (ö. 1229) [b] [3] ve İbnü'l-Vardi'nin (ö. 1348) eserlerinde Belhût kullanılır. [c] [5]

Adının İncil'deki Behemoth'tan türediği düşünülmektedir. Bununla birlikte, orijinal İncildeki Behemoth'un balıkla hiçbir ilgisi bulunmuyor.[6]

Behemot'un balığa dönüşmesinin İslam öncesi dönemde gerçekleştiği düşünülüyor.[7] Bir senaryoya göre İncil'deki bir çift canavardan behemoth balığa ve suda yaşayan leviathan ise boğaya atanmıştı.

Lane'in özeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Bahamut, Lane tarafından yazılan kozmografi üzerine özel bir İslami eserin özeti'ne göre, dünyayı destekleyen katmanlardan biri olarak hareket eden dev bir balıktır.[2] O kadar uçsuz bucaksız ki "Balığın burun deliklerinden birine yerleştirilen dünya denizleri, çöle atılan hardal tohumu gibi olur." [2] Balığın üzerinde Kujata adında bir boğa, boğanın üzerinde "yakut" bir kaya, kayanın üzerinde ise dünyayı omuzlayacak bir melek durur. Bahamut'un altında devasa serpantin Felek bulunur.[8]

Lane bunu "yukarıda alıntılanan yazarlardan birinin eseri" olarak ifade eder, İslami kaynağı belirsizdir.[d] [9]

Arapça kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Benzer içeriğe sahip bir dizi İslami kozmografik inceleme vardır.

Arapça kaynaklarda geçen hūt (حوت) kelimesi çevirilerde göre balık veya balina olarak karşımıza çıkabilmektedir [1] Ayrıca, meleğin ayaklarının altındaki levhayı tanımlayan ياقوت belirsiz bir anlama sahiptir [10] ve "yakut" veya çeşitli başka şekillerde çevrilebilir.

Kozmografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazvini (ö. 1283) grubu[değiştir | kaynağı değiştir]

El-Damiri (ö. 1405) Vehb ibn Münebbih'in yetkisiyle Lane'in kaynaklarından biri, muhtemelen ana özetinin kaynağıydı. [e] "Bahmût", Lane'in özetiyle belirli temel ayrıntılara kadar uyuşuyor. [f] Bununla birlikte, boyut benzetmesinde "hardal" yerine "bir yığın kum" kullanılmasında tutarsızlık görünüyor.[11]

Kazvini'nin kozmografisi The Wonders of Creation, bu noktalarda tam tersine Lane ile aynı fikirdedir. [g] [13] [14] Bununla birlikte, balığın altında ne olduğuna dair Lane'in tanımıyla biraz çelişir: su, hava, sonra karanlık bir bölge ve boğanın uzantıları. [h] [i] Kazvini kozmografisinin çeşitli farklı el yazmalarında var olduğu biliniyor.[15]

Her iki kozmografi de hikâyeyi Vehb ibni Münebbih, [14] [16] tarafından konuşulan ifadeler olarak sunar. Damiri versiyonunun, sadece Kazvini'nin kenar boşluklarına basılmış redaksiyonları olduğu düşünülmektedir.[17]

Yakut grubu[değiştir | kaynağı değiştir]

İbnü'l-Vardi (ö. 1348)'nin (Harīdat al-Aca'ibi) Lane tarafından kullanılan başka bir kaynaktır. Kozmografi bölümü, Yakut el-Hamavi'nin (ö. 1229) Mu'cemu'l-Buldan'ına benzer bir anlatım ve düzenlemeler içeren bir kopya olarak kabul edilir.[18]

Hem İbnü'l-Vardi [5][19] hem de Yakut'ta verilen büyük balığın adı "Balhût"tur. [3] [j] [21]

Yakut [3] ve el-Vardi, boğa ile balık arasında bir kum tabakası olduğunu söylerler.[22] [9] Ayrıca balığın altında ne olduğunu biraz farklı tarif ederler.[23] [7]

Bu metinler, kozmik balık ve boğayı doğa olaylarıyla, yani gelgitlerin artması ve çekilmesi, deniz seviyesinin korunması ve depremlerle ilişkilendirir. Sadece boğa ile ilgili olan rivayet, nefesinin gelgitlerin büyümesine ve çekilmesine neden olduğu yönündedir. Balık ve boğa, yeryüzünden denize akan suyu içtikleri için, deniz seviyesinin yükselmesine karşı koyarlar. Ancak hayvanlar, kıyamet korkusu ile tedirgin olduklarında,[24] tıkanacaklardır (İbn el-Vardi, Yakut). [3]

Peygamberlerin hayatları[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük balık ve boğa ile ilgili biri Sa'lebi'nin Tefsir al-Salebi'si, diğeri Muhammed el-Kisāʾīnin Kısas al-Enbīyāsı iki eser daha vardır.[25] Sa'lebi'nin metninde balinanın birkaç isme sahip olduğu bir elucidation şöyledir: "Tanrı, adı Lutīyā olan büyük bir balina/balık (nūn) yarattı, künyasi Balhūt, takma adı Bahamūt"tur. [26] [7]

Depremler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca Yakut, İblis'in Balhūt balinasını neredeyse depreme sebep olacak şekilde dürttüğünü, ancak Tanrı'nın balinanın gözlerine sivrisinekler göndererek dikkatini dağıttığını da aktarır. Ya da alternatif olarak, Tanrı, dev balığı büyüleyen kılıca benzer bir balık göndermişti.[3] Bu açıklama Yahudi-Müslüman geleneğinin Arap yazarlara en erken bilgi kaynağı olarak kabul edilen bir mühtedi olan Ka'b al-Ahbār'ın (ö. 650'ler) [26] bir anekdotu olarak Kıṣas al-Enbīyāʾ adlı eserinde de bulunur, ancak bu versiyonda Tanrı burnundan girip beynine ulaşan bir yaratık göndererek balinayı teslim olmaya zorlar.[24] [k]

Ancak ortaçağ Araplarında daha tanıdık inançlar depremi boğa veya Kaf Dağı ile ilişkilendirir. [7] [9]

Jorge Luis Borges, Bahamut ile efsanevi Japon balığı "Jinshin-Uwo" arasında paralellikler kurmuştur.[29]

Borges[değiştir | kaynağı değiştir]

Jorge Luis Borges'in The Book of Imaginary Beings (1957) adlı çalışmasına göre Bahamut, Behemoth'tan "değiştirilmiş ve büyütülmüş" bir yaratıktır. [30] [31] [32]

Borges, Binbir Gece Masalları'nın 496. gecesi hikâyesinde ( Burton baskısı) Bahamut'u İsa'nın tanık olduğu isimsiz dev balığın kimliği olarak yerleştirmiştir. [l] [32] Bu dev balık bir boğayı, boğayı kayayı ve kaya bir meleği,[33] tam olarak dünyanın geleneksel Fars-Arap ortaçağ modelinde olduğu gibi destekler.[32] [m] [33] Borges, Bahamut tanımını Edward Lane'in Arabian Society in the Middle Ages'inden almıştır.[34]

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Dungeons & Dragons masa üstü rol yapma oyununda Bahamut, adaletin ejderha tanrısıdır ve bir ejderha için kullanılan ismin ilk örneğidir.
  • Rage of Bahamut koleksiyon kart oyunu ve anime uyarlamasında Bahamut, dünyayı yok etme yeteneğine sahip eski bir ejderhadır. Animede, Bahamut'un serbest bırakılmasını önlemek veya ona yardım etmek, hikâyedeki grupların çoğunun hedefidir. Bu Bahamut daha sonra Granblue Fantasy ve Dragalia Lost'ta görünür.
  • Final Fantasy video oyunu serisinde Bahamut, sihirdarları için savaşmak üzere savaşa getirilebilecek canavarlar olan en belirgin çağrılardan biridir. Adının oyunun son zindanı Sky Fortress Bahamut için kullanıldığı Final Fantasy II ve Final Fantasy XII hariç, serinin hemen hemen tüm taksitlerinde görünür.
  • New York merkezli müzik grubu Hazmat Modine'nin Bahamut albümünde üçüncü şarkı olarak "Bahamut" adlı bir şarkı yer alıyor.
  • "Hungry Shark Evolution adlı oyunda 17. köpek balığına "Behemot" adı verilmiştir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Atlas (mitoloji), Yunan mitolojisinden kaba bir analog
  • Bahamut, Dungeons & Dragons'dan bir ejderha tanrısı
  • Arap mitolojisinde bir başka büyük balık olan Dandan
  • Felek
  • Gaokerena, efsanevi beyaz haoma ağacı, analog efsanevi yaratıklar tarafından korunuyor
  • Makara veya Kar Mahi, Hint-İran kültür alanından bir analog

Not listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ The Wonders of Creation
  2. ^ Mu'jam al-Buldan
  3. ^ Ibn al-Wardi, The Pearl of Wonders(Kharīdat al-ʿajā'ib wa-farīdat al-ghāraʾib). "Belhut" in a Latin translation.[4]
  4. ^ The source he notes at the end of the summary is al-Damiri ("Ed-Demeeree"), but this source does not completely match Lane's summary in details, at least when using Perron's translation of al-Damiri for comparison.
  5. ^ At least this is the source ("Ed-Demeeree, on the authority of Wahb Ibn-Munebbih, quoted by El-Isḥáḳee, 1, 1.") which he cites at the apparent end of the description from one work; after which he begins "Another opinion is..." and moves to a different source.
  6. ^ The bull having 4,000 eyes, nose, ears, mouths, tongue, and legs.
  7. ^ On the "mustard seed" analogy and proximity of the bull's name: "mustard seed" (German "Almanca: Senfkorn") in Ethé's translation. Bull's names are "Kīyūbān (Şablon:Lang-ar) or Kibūthān" (Şablon:Lang-ar) in Wüstenfeld's edition,[12] but also written "Kuyūthā" (كيوثاء ) in some version.
  8. ^ The bull has 40,000 eyes, etc.
  9. ^ Although these differences are strictly based on the edition of Qazwini published in Germany (Wüstenfeld ed.)
  10. ^ Although in some printed editions of Ibn al-Wardi, it occurs as "bahmūt" (equivalent to "Bahamūt").
  11. ^ The account is also given by Ibn al-Wardi,[27] by al-Suyūṭī (d. 1505) and the al-Jazzār (d. after 1576).[28]
  12. ^ This is one of the tales in "The Adventures of Bulukiya".
  13. ^ Except the night's tale adds that in the further depths lives a serpent called Falak.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Chalyan-Daffner (2013), p. 216 and note 198.
  2. ^ a b c Lane-Poole, Stanley, (Ed.) (1883). Arabian society in the Middle ages: studies from the Thousand and one nights. Londra: Chatto & Windus. ss. 106-107.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ a b c d e Jwaideh (1987).
  4. ^ Ibn al-Wardi (1835), ss. 36–37.
  5. ^ a b Chalyan-Daffner (2013), p. 216, note 198.
  6. ^ Chalyan-Daffner (2013), pp. 237–238 and note 271, citing Heinen, Islamic Cosmology, p. 235 for the statement "in none of these ancient texts is Behemoth a fish"
  7. ^ a b c d Chalyan-Daffner (2013).
  8. ^ Encyclopedia of Beasts and Monsters in Myth, Legend and Folklore. McFarland. 2016. s. 51. ISBN 9780786495054.  Bilinmeyen parametre |yazarurl= görmezden gelindi (yardım)
  9. ^ a b c Lane (1883).
  10. ^ The Garden and the Fire: Heaven and Hell in Islamic Culture. Columbia University Press. 2013. s. 71. ISBN 9780231140850.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  11. ^ Le Nâċérî: La perfection des deux arts ou traité complet d'hippologie et d'hippiatrie arabes, 3, Perron, Nicolas (trans.), Bouchard-Huzard, 1860, s. 481  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım): Note 14 to p. 457 by Perron (Fransızca)
  12. ^ Chalyan-Daffner (2013), p. 214, note 195 transcribes "Kīyūbān/Kibūthān" from Wüstenfeld ed., I, p. 148
  13. ^ Wüstenfeld (1849).
  14. ^ a b Ethé (1868).
  15. ^ Streck (1936), "al-Ḳazwīnī", Encyclopedia of Islām, p. 841.
  16. ^ Chalyan-Daffner (2013), p. 216 and note 199.
  17. ^ Streck (1936), "al-Ḳazwīnī", Encyclopedia of Islām, p. 844.
  18. ^ Jwaideh (1987), p. 19, note 4.
  19. ^ "Belhut" in the Latin translation of Kharīdat Ibn al-Wardi (1835)
  20. ^ Jwaideh (1987), s. 19.
  21. ^ Jwaideh (1987), p. 34, note 4, where it states that in Ibn al-Wardi, Kharīdat, p. 14 the spelling is given as "bahmūt". The Kharīdat here is that of the Cairo edition of AH1324/AD1906.[20]
  22. ^ Chalyan-Daffner (2013): Ibn al-Wardī, Kharīdat al-ʿajāʾib, p. 16.
  23. ^ Lane (1883), p. 107, note 3.
  24. ^ a b Chalyan-Daffner (2013)
  25. ^ Jwaideh (1987), note 1.
  26. ^ a b Brinner (2002).
  27. ^ Chalyan-Daffner (2013), ss. 217.
  28. ^ Chalyan-Daffner (2013), ss. 219–220.
  29. ^ Namazu-e and Their Themes, E. J. Brill, 1964, ss. 4, 262(index)  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  30. ^ Borges & Guerrero 1978.
  31. ^ Borges & Guerrero 1969.
  32. ^ a b c Borges & Guerrero 2005
  33. ^ a b "Four hundred and ninety-sixth night", A Plain and Literal Translation of the Arabian Nights: Now Intituled The Book of the Thousand Nights and a Night, 5, Burton Club, 1885, ss. 323-325  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım).
  34. ^ Borges & Guerrero (2005) and Hurley's note to it, p. 221, saying that the passage "The earth was, it is said..." is from Lane, Arabian Society.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahamut&oldid=31796451" sayfasından alınmıştır