Ayrıştırıcı (biyoloji)
Ayrıştırıcılar, biyolojik bozulma yaratan organizmalardır. Canlılar dünyasında biyotik bileşen grubunda incelenirler.[1]
Bitkisel veya hayvansal köklü ölü organik maddeleri ayrıştıran ayrıştırıcılar, bu ölü organik maddeleri tekrardan üreticilerin kullanabileceği inorganik maddeler haline getirebilirler. Birçok ayrıştırıcı türü mikroskobiktir ve ayrışmanın önemli bir bölümü, bu türden bakterilerle sağlanır. Ne var ki mantarlar gibi bazı ayrıştırıcılar çıplak gözle de görülebilir.[2]
Besin zincirinin son halkasını oluşturan ayrıştırıcılar, ekosistemde mikroorganizmalar, protozoonlar, bakteriler ve mantarlar olarak bilinir. Bu organizmalar yaşamsal faaliyeti çürük artıklardan beslenerek devam ettirmeyi başarabilen canlılardır. Ayrıştırıcılar, besin zincirinde hem üreticileri hem tüketicileri tüketebilirler.
Ayrıştırıcıların ekosisteme olan katkısı heterotrofik olmasıdır, yani ölü maddeleri yemesidir. Tüketilen ölü maddelerin enerjisi tükenmiş olsa bile içindeki kimyasallar hala diğer canlıların ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzeydedir ve ayrıştırıcılar sayesinde bunlar besin ağına geri döndürülür.
Ayrıştırıcılar çok çeşitlidir ve her biri ayrı bir görevle ekosisteme katkı sağlar. Genel anlamda bakıldığında iki çeşit ayrıştırıcıdan söz edilebilir; çürükçüller ve çöpçüler.
Ölmüş olan organizmanın kalıntılarına ilk olarak çöpçüler ulaşır.[2] Doğrudan bu ölü organizmayı tüketir. Birçok avcı hayvan, ekosistemde çöpçü olarak görev alır.
Ayrıştırıcıların gerçekleştirdiği ayrışma olayının aşamaları şu şekildedir:[2]
- Taze aşama, organizma öldüğünde başlar. Kokuşma ve çürüme başlar.
- Şişme aşaması, çürüme sebebiyle bazı gazların dışarı atıldığı süreçtir.
- Aktif çürümede organizma kütle kaybeder. Dokular sıvılaşmaya ve parçalanmaya başlar.
- İleri çürümede kalıntılar çok fazla kütle kaybetmiştir. Ayrışacak çok az madde kalır.
- Kuru kalıntı, organizmanın kuru deri, kıkırdak ve kemikten ibaret kaldığı aşamadır. Kalıntıların etrafında bitkiler büyümeye başlar.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ekosistemler" (PDF). 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
- ^ a b c "Ekosistemlerde Ayrıştırıcıların Görevi Nedir". 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.