Aram Ter-Ghevondyan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aram Ter-Ghevondyan
Doğum24 Temmuz 1928(1928-07-24)
Kahire, Mısır
Ölüm10 Şubat 1988 (59 yaşında)
MeslekErmeni ve Şarkiyat Araştırmaları

Aram Ter-Ghevondyan (Ermenice: Արամ Նահապետի Տեր-Ղևոնդյան; Rusça: Aрaм Наaпетович Теp-Гeвoндян, ayrıca sıklıkla Batı kaynaklarında Ter-Ghewondyan ya da Ter-Łewondyan olarak da yazılmıştır;[1] 24 Temmuz 1928 – 10 Şubat 1988), en önde gelen Ermeni tarihçi ve tarihi kaynakların araştırmaları, Orta Çağ Ermenistan'ın İslam dünyası ile ilişkileri ve Şarkiyat araştırmaları konusunda uzmanlaşmış bir bilim adamıdır.[2] Çığır açıcı çalışması, Bagratuni Ermenistan'da Arap Emirlikleri, Ermenistan'ın Bagratuni Krallığı üzerine yapılmış en önemli araştırmadır. 1981 yılından ölümüne kadar, Ter-Ghevondyan, Ermeni Bilimler Akademisi'nde Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü başkanlığına ek ayrıca Halep Üniversitesi'nden fahri doktora unvanını taşımış ve Roma Tiberian Akademisi'nde ortak üyeliği yapmıştır.[3]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı Devleti döneminde yaşanan Ermeni Kırımı sırasında Maraş'tan göç etmiş Ermeni bir ailenin çocuğu olarak Kahire'de doğmuştur.[4] 1940'larda, ailesi Sovyet Ermenista'a göç etmiş, orada hemen Erivan Devlet Üniversitesi'ne kabul edilmiştir.[3] 1954 yılında Üniversite'nin Şarkiyat dillerinin filoloji bölümünden mezun olmuştur. Daha yüksek eğitimi izlemek için, Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi Şarkiyat Araştırmaları bölümüne kabul edildi. Orada ünlü Ermeni bilim adamları Hrachia Acharian ile Joseph Orbeli ile bir araya geldi. Orbeli'nin ona sağladığı rehberlik ve danışmanlığa özellikle düşkündü, çalışmalarını tamamladıktan sonra her seferinde tekrar etmiştir ki: "Bir kez daha, şans bana güldü, danışmanım Akademisyen Hovsep [Joseph] Orbeli [ile]."[3] Tezi, Dokuz ile onbir yüzyıllar arasında Dvin Emirliği, savundu ve 1958 yılında kandidat nauk olarak kabul edildi.[5]

Akademik kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilim adama olarak akıcı Arapça konuşurken, Ter-Ghevondyan Orta Çağ Arap Halifeliklerine ve Emirliklerine derin ilgi duyuyordu. 1958 ile 1981 yılları arasında, filoloji, histografya ve tarihi kaynakların araştırmaları konularına özel ilgi ile Ermenistan Bilimler Akademisi'nin (EBA) Tarih Enstitüsü'nde çalışmıştır. Onun ilk en önemli çalışması Ermenistan'ın Bagratuni Krallığı'nın İslam dünyası ile ilişkileri üzerine yapılmış Bagratuni Ermenistan'da Arap Emirlikleri (Ermenice: Արաբական Ամիրայությունները Բագրատունյաց Հայաստանում) isimli çalışmasıdır ve 1965 yılında basılmıştır. Kitap büyük ilgi görmüş ve Amerikalı Bizantolog Nina Garsoïan tarafından Ermeniceden İngilizceye çevrilmiştir,[6] sonra Aleksan Keshishyan tarafından Arapçaya çevrilmiştir.[4] Ter-Ghevondyan doktora çalışması Orta Çağ sırasında Ermeniler ile Araplar arasındaki siyasal ve kültürel bağlar odaklıydı ve çalışmasını bir kez daha savundu ve 1977 yılında doktor nauk unvanı aldı.[2] Erenistan ve Arap Halifeliği isimli çalışması aynı yıl EBA tarafından basıldı.[7]

1981 yılında Ter-Ghevondyan'ın çabalarıyla, Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü EBA bünyesinde kuruldu ve temel kaynaklar üzerine çalışmalar için ilk başkanı olarak atanmıştır.[2] Çalışmalarına devam etti ve EBA'nın Ermenistan ve Ermeniler ile ilgili tarihi kaynakları asıl dillerinden Ermeniceye çevrilmesi için başlattığı dizinin parçası olarak aynı yıl 13. yüzyıl Vakanüvisi İbni el-Asır'ın çalışmasından bölümlerin çevrilmesini tamamladı.[2] Ermeni tarihçiler Ghevond (Tarih) ve Agathangelos (Ermenistan Tarihi) üzerine sırasıyla 1982 ve 1983 yıllarında eski Ermeniceden modern Ermeniceye çeviriler yapmış ve giriş ile açıklamalar yazmıştır. 1983 yılında Erivan Devlet Üniversitesi'nde profesör olmuş ve "Arap filolojisine giriş" ve "Arap dünyasını antik ve ortaçağ tarihi" dersleri vermiştir.[4]

Şubat 1988 tarihinde ölümünde, Ter-Ghevondyan'ın birçok çalışması henüz basılmamıştı. Monografisi 6 ile 8. yüzyıllarda Ermenistan, ölümünden sonra 1996 yılında basıldı. 100'ün üzerinde makalenin yazarı ve 1974–1987 yılları arası Sovyet Ermeni Ansiklopedisi Arap konulu maddelerin düzenli katılımcısıydı ve Ermeni İnsanların Tarihi (vol. ii, 1984; vol. iii, 1976) çalışmasının ikinci ve üçüncü ciltlerindeki çok sayıda bölümün yazarıdır.[4]

Basılmış çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • (Ermenice) Արաբական Ամիրայությունները Բագրատունյաց Հայաստանում. Yerevan, Armenian SSR: Armenian Academy of Sciences, 1965.
  • (Fransızca) "Chronologie de la ville de Dvin (Duin) aux 9e et 11e siècles." Revue des Études Arméniennes. N.S. 2, 1965
  • (Fransızca) "Le Prince d’Arménie à l’époque de la domination arabe." Revue des Études Arméniennes. Tome III, 1966.
  • (Fransızca) "La survivance de la division administrative Kust-i-Kapkoh sous le califat." Revue des Études Arméniennes. N.S. 5, 1968.
  • (Ermenice) "Սասունի 749-752 թթ. անհայտ ապստամբությունը Խալիֆայության դեմ." ("The Obscure Rebellion of Sasun in 749-752 Against the Caliphate"). Patma-Banasirakan Handes. № 3, 1971.
  • (Rusça) Армения и apaбcкий Халифат. Yerevan, Armenian SSR: Armenian Academy of Sciences, 1977.
  • (Fransızca) L'Armenie et la conquete arabe," in Armenian Studies/Études Arméniennes in Memoriaum Haig Berbérian. Dickran Kouymjian (ed.) Lisbon: Calouste Gulbenkian Foundation, 1986.
  • (Ermenice) Հոդվածների Ժողովածու (Collection of Articles). With introduction by Vahan Ter-Ghevondyan. Yerevan: Yerevan State University Press, 2003.
  • "The Armenian Rebellion of 703 Against the Caliphate" in The Legacy of Jihad: Islamic Holy War and the Fate of Non-Muslims. Andrew G Bostom (ed.) New York: Prometheus Book, 2005.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ The rendering of his name in this manner follows the transliteration system established in the Hübschmann-Meillet system.
  2. ^ a b c d (Ermenice) Anon. «Տեր-Ղևոնդյան, Արամ Նահապետի» (Ter-Ghevondyan, Aram Nahapeti). Soviet Armenian Encyclopedia. vol. xi. Yerevan, Armenian SSR: Armenian Academy of Sciences, 1985, p. 674.
  3. ^ a b c (Ermenice) Papazyan, Hakob D. "Լրատու: Արամ Տեր-Ղևոնդյան" ("News: Aram Ter-Ghevondyan"). Patma-Banasirakan Handes. № 1 (120), 1988, pp. 243-245.
  4. ^ a b c d "ՄԵԾԱՆՈՒՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ ՎԱՍՏԱԿԸ". Aravot (Ermenice). 5 Şubat 2005. 31 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2009. .
  5. ^ (Fransızca) Mahé, Jean-Pierre and Nina G. Garsoïan. "In memoriam Aram Ter-Łewondyan: Travaux et publications 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Revue des Études Arméniennes. Vol. 21, 1988-1989, p. 15.
  6. ^ Ter-Ghewondyan, Aram. The Arab Emirates in Bagratid Armenia. Trans. Nina G. Garsoïan. Lisbon: Calouste Gulbenkian Foundation, 1976.
  7. ^ (Rusça) Теp-Гeвoндян, Aрaм Н. Армения и apaбcкий Халифат. Yerevan, Armenian SSR: Armenian Academy of Sciences, 1977.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aram_Ter-Ghevondyan&oldid=32499654" sayfasından alınmıştır