Apateizm
| Makale serilerinden |
| Tanrı |
|---|
| Makale serilerinden |
| Dinsizlik |
|---|
Apateizm (apati ve teizm kelimelerinin birleşimi), tanrıumursamazlık; herhangi bir ilaha olan inanca veya inançsızlığa karşı ilgisizliktir[1].Bir inancın, iddia veya inanç sisteminin varlığından ziyade bir tavır olarak nitelendirilir.[2][3] Apateizm tanrı varlığına veya yokluğuna yönelik bir tutumu tanımladığından hem teizmde, hem ateizmde görülebilir. Apateistler aynı zamanda tekil veya çoğul tanrı inancına dair herhangi bir yargıya katılıp katılmamakla ilgilenmemektedirler. Diğer bir deyişle bir apateist, tanrı(lar)ın varlığı ile ilgili soru sormanın anlamsız ve hayatıyla ilgisiz olduğu görüşündedir.
Apatetik agnostisizm veya pragmatik agnostisizm, herhangi bir tartışmanın tanrı(lar)ın varlığını destekleyen veya desteklemeyen kanıtlar sunamayacağını ve bir tanrının var olması durumunda insanların kaderi ile ilişkisi olmadığını, dolayısıyla varlık veya yokluğunun insan hayatı üzerinde etkisi olmayacağını savunur.[Not 1]
Tanrı varlığının/yokluğu hakkında kesin bir bilgi edinilebilmesi ihtimalinde dahi apateistlerin bu tutumu değişmez.[Not 2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçmişten bu yana, pragmatik ateizm bazı kişiler tarafından ahlaksızlık, bilinçli cahillik veya sorumsuzluk olarak görülmüş, apateist olduğu çıkarımında bulunulan insanların "tanrı, etik değerler, sosyal sorumluluklar yokmuş gibi davrandıkları, görevlerinden kaytararak hedonizmi benimsedikleri" iddia edilmiştir. Fransız Katolik filozof Étienne Borne'a göre "pratik ateizm Tanrı'nın varlığının reddi değil, tümüyle tanrısız yaşamak demektir; ahlak yasalarının mutlak geçerliliğinin reddi değil, bu yasalara isyan eden kötü ahlaktır". [Not 3]
XXI. yüzyılda apateizme daha olumlu bakmaya başlanmıştır. Gazeteci Jonathan Rauch bu konuda "Apateizm büyük bir sivil ilerleme olduğu için kutlanmalıdır. Tanrı adına sergilenmiş birçok vahşetten oluşan din hafife alınmıştır, sosyal güçlerin en bölücüsü ve en havaisi olarak varlığını sürdürmektedir. Bu yüzden apateizmin tembellik olduğu önyargısında bulunulmamalıdır. Tam aksine, dînî zihniyeti disipline etmeye çalışan kararlı bir kültürel çabanın ürünüdür ve genelde spiritüel tutkusunda uzmanlaşma yönündeki kararlı bir kişisel çabayı da içerir. Bu bir sapkınlık değil, bir kazanımdır" demiştir.[Not 4]
Yaygın apateistik argümanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir apateist bu yöndeki kararını bu perspektiflerden birine dayanarak doğrulayabilir veya birden fazlasının kombinasyonuyla inanca olan bakış açısını yaratabilir.
Dini motivasyonun olmaması[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu apateistik argüman, ahlakın toplum içinde var olduğunu ve insan yaşamının bir parçası olmak için din ile bağlantısının olması gerekmediğini savunur. Apateistler dinin dünyadaki çoğu insan için "konfor" sağladığının farkındadırlar; ancak ahlak değerlerinin yeterliliği için dine ihtiyaç duymaz, ancak onsuz yaşayabilirler. Bu durum "ahlaki apateizm" olarak da bilinir. Bu görüş The Atheist Experience'ın yardımcı sunucusu Jeff Dee tarafından sıklıkla dile getirilir.
Indifferentism[değiştir | kaynağı değiştir]
Indifferentism (lit. kayıtsızlık, ilgisizlik) bütün dinlerin aynı değerde olduğu görüşüdür. İngilizcede bu sözcüğün bu bağlamdaki kullanımı Kant tarafından Saf Aklın Eleştirisi adlı eserinde popülerleştirilmiştir.[Not 5] Kant'a göre bu görüş, herhangi bir felsefi pozisyonu kabul etmenin mantıksızlığını savunan skeptisizmin uç bir noktasıdır.[Not 6] Katolik Kilisesi'ne göre ise bu gibi bir mutlak "indifferentism" herhangi bir görüşü kabullenme isteği ile sonuçlanır.[kaynak belirtilmeli] Bu genelde ahlak göreliliği ile ilişkilendirilir.
Katolik Ansiklopedi indifferentism'i bütün ateistik, materyalistik, panteistik ve agnostik felsefelerle ve dini çoğulculuk felsefesine atfetmiştir, tıpkı Rousseau'nun benimsediği gibi.
Filozof Daniel Dennett, yaygın inançlara mensup insanların çoğunun sadece sosyal katılım gösterdiği ve felsefi açıdan apateistik olduklarını varsaymaktadır.[4]
Kanıt yokluğu[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha bilimsel bir açıdan bakan ve koşulsuz inançlılığı eleştiren bu argüman, her şeye gücü yeten tanrı(lar)ın, gerçekten insanların kendisine inanmasını istiyor olsalardı, insanların yorumlamasına bırakmayacağı işaretler göndererek insanlık hakkındaki planlarını (veya planlarının olmadığını) açıklayabileceklerini öne sürer. Onlar insanların kendilerine inanıp inanmamaları umurunda değil gibi göründükleri için, apateistler de iyi bir sebep bulmadıkları -ve muhtemelen öyle bir olay gerçekleşmediği sürece- onlara inanıp inanmamayı umursamayacaklarını söylemektedirler.
Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]
XVIII. yüzyıl Fransız filozofu Denis Diderot ateist olarak addedildiğinde tanrının var veya yok olmasının umurunda olmadığını söylemiştir. Voltaire'e cevap olarak "Baldıranotunu maydanoz ile karıştırmamak önemlidir, bir tanrıya inanmak veya inanmamak hiç de değil" yazmıştır.[Not 7]
Jonathan Rauch apateizmi "kişinin kendi inançlarını çok önemsememesi, başkalarınınkileri hiç önemsememesi" olarak tanımlamıştır.[Not 8]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ John Tyrrell (1996). "Commentary on the Articles of Faith"; 07.08.2001 tarihinde orijinali nden arşivlendi. ""To believe in the existence of a god is an act of faith. To believe in the nonexistence of a god is likewise an act of faith. There is no verifiable evidence that there is a Supreme Being nor is there verifiable evidence there is not a Supreme Being. Faith is not knowledge. We can only state with assurance that we do not know."
- ^ Robinson, B.A. (29 Ocak 2012) "Apatheism: 'Does God exist? I don't know & I don't really care" 12 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ontario Danışmanları, Dini Tölerans üzerine
- ^ Borne, Étienne (1961). Ateizm. New York: Hawthorn Books. ISBN 0-415-04727-7].
- ^ Rauch, Jonathan, Let It Be: Three Cheers for Apatheism 21 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., <a title="The Atlantic Monthly" class="mw-redirect" href="https://en.wikipedia.org/wiki/The_Atlantic_Monthly 9 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."></a>The Atlantic Monthly, Mayıs 2003
- ^ Rees, D.A. (1954) [1] 26 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."Kant, Bayle and Indifferentism," The Philosophical Review, 63 (4)
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:1isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Herrick, Jim (1985). Against the Faith. London: Glover & Blair. s. 75. ISBN 0-906681-09-X].
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:0isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ J., Nash, Robert (2001). Religious pluralism in the academy : opening the dialogue. P. Lang. OCLC 650006229.
- ^ M. A., Princeton University; B. A., University of Pennsylvania. "Do You Not Care Whether God Exists?". Learn Religions (İngilizce). 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021.
- ^ "Apatheism: Should we care whether God exists? | Nooga.com". web.archive.org. 5 Ağustos 2017. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021.
- ^ Fox, J. (1910) "Religious Indifferentism," 11 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Catholic Encyclopedia.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Apatheism, Allognosticism, and the American Religious Landscape 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Apatheism defined on Atheism.about.com 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ABC New Radio: wordwatch, Apatheism 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Apathetic Agnostics 27 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.