Angela D. Friederici

Angela Friederici (1952'de Almanya, Köln'de doğdu) Almanya, Leipzig'deki Max Planck İnsan Bilişi ve Beyin Bilimleri Enstitüsü'nde yönetici ve aynı zamanda nöropsikoloji ve dilbilim alanlarında dünyaca tanınmış bir uzman. 400'den fazla akademik makalenin ve kitap bölümünün yazarı olmakla birlikte, dilbilim, nörobilim, dil ve psikoloji gibi alanlarda 15 kitabın editörlüğünü de yapmış bulunuyor.

Hayatının İlk Dönemi ve Kariyeri

1970-1976 yılları arasında Angle Friederici Bonn Üniversitesi (Almanya) ve Lozan Üniversitesi'nde (İsviçre) dilbilim okudu ve 1976 yılında dilbilim alanında doktorasını tamamladı. 1975'te, Bonn Üniversitesi'nde psikoloji okumaya başladı ve 1980 yılında da buradan mezun oldu. 1986 yılında Giessen Üniversitesi'nde habilitasyonunu tamamladı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde doktora sonrası araştırmacı olarak, Paris Descartes Üniversitesi ve Max Planck Psikodilbilim Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olarak bir süre çalıştıktan sonra Angela Friederici, 1989 yılında Berlin Özgür Üniversitesi'nde bilişsel psikoloji profesörü oldu. 1994 yılında ise Max Planck Bilişsel Nörobilim Enstitüsü, Leipzig'in kurucu yöneticisi ve bilim kurulu üyesi oldu. Bu enstitünün ismi 2004 yılında Max Planck İnsan Bilişi ve Beyin Bilimleri Enstitüsü olarak değişti.

Friederici ayrıca 1995'ten beri Leipzig Üniversitesi'nde bilişsel psikoloji alanında, 1997'den beri Potsdam Üniversitesi'nde dilbilim alanında ve 2004'ten beri de Humboldt Üniversitesi, Charité'de tıp alanında onursal öğretim üyeliği sahibidir. Friederici'nin araştırmaları insan beyninin nasıl dil işlediği sorusuna eğiliyor ve hem anadili, hem ikinci dili hem de dil kullanımını konu ediniyor. Erken Sol Anterior Negativite'yi (Early Left Anterior Negativity, ELAN) ilk kez duyuran araştırmacıdır. Bu sentaktik bozukluklara verilen bir EEG tepkisidir.

2016 yılında yayınlanan kitabı Language in the Brain (Beyindeki Dil) Noam Chomsky tarafından da önerilmiştir. Bu kitapta Friederici hem genel olarak beyinde dilin nasıl işlendiğine ve gelişimsel olarak ortaya çıktığına eğildiği gibi FOXP2 geni üzerine güncel düşüncelerini de dile getirir. Örneğin sayfa 222'de, Friederici "FOXP2 ilk kez dil ve konuşma problemleri yaşayan bir ailede tespit edildiği için bu genin dilde ve konuşma süreçlerinde önemli bir rol oynadığı iddia edilmişti; oysa dille alakalı olmaktan çok konuşma süreçleriyle ilintiliydi. Ayrıca bu görüş başka birkaç gerekçeyle daha eleştirildi. Örneğin FOXP2'nun insan olmayan primatlarda, farelerde, kuşlarda ve balıklarda, yani konuşamayan hayvanlarda da bulunması böyle bir gerekçedir."

Ödüller

• Alfred Krupp von Bohlen und Halbach Vakfı'nın Alfred Krupp Genç Biliminsanları Ödülü, 1990
• Alman Araştırma Vakfı'nın Gottfried Wilhelm Leibniz Ödülü, 1997
• Mainz Üniversitesi'nin yetenekli profesörler ödülü (Johannes Gutenberg-Stiftungsprofessur) 2010
• Brunswick Bilimsel Topluluğu'ndan Carl Friedrich Gauss Madalyası (2011)
• Alman Psikoloji Derneği Wilhelm Wundt Madalyası (2018)
• Saksonya Serbest Eyaleti Liyakat Nişanı (2018)
• Amerika Dilbilim Derneği'nin Seçilmiş Onursal Üyesi (2019)

Brain and Cognition, Brain and Language, Cognitive Neuroscience, Cognitive Science Quarterly, Gehirn & Geist, Journal of Cognitive Neuroscience, Journal of Memory and Language, Journal of Psycholinguistic Research, Neurolinguistik, Physiological Reviews, Psychonomic Bulletin & Review, Studies in Theoretical Psycholinguistics, The Mental Lexicon, Trends in Cognitive Sciences gibi dergilerin yayın veya bilimsel danışma kurullarının üyesidir.

Bazı Çalışmaları

• Steinhauer, K. (1999). "Brain potentials indicate immediate use of prosodic cues in natural speech processing". Nature Neuroscience. 2 (2): 191-196. doi:10.1038/5757. PMID 10195205. 
• Maess, B. (2001). "Musical syntax is processed in Broca's area: An MEG study". Nature Neuroscience. 4 (5): 540-545. doi:10.1038/87502. PMID 11319564. 
• Friederici, A.D. (2002). "Towards a neural basis of auditory sentence processing". Trends in Cognitive Sciences. 6 (2): 78-84. doi:10.1016/s1364-6613(00)01839-8. PMID 15866191. 
• Friederici, A.D. (2002). "Brain signatures of artificial language processing: Evidence challenging the critical period hypothesis". PNAS. 99 (1): 529-534. doi:10.1073/pnas.012611199. PMC 117594 $2. PMID 11773629. 
• Opitz, B. (2004). "Brain correlates of language learning: The neuronal dissociation of rule-based versus similarity-based learning". The Journal of Neuroscience. 24 (39): 8436-8440. doi:10.1523/jneurosci.2220-04.2004. PMC 6729909 $2. PMID 15456816. 
• Friederici, A.D. (2006). "The brain differentiates human and non-human grammars: Functional localization and structural connectivity". PNAS. 103 (7): 2458-2463. doi:10.1073/pnas.0509389103. PMC 1413709 $2. PMID 16461904. 
• Friederici, A.D. (2006). "Processing linguistic complexity and grammaticality in the left frontal cortex". Cerebral Cortex. 16 (12): 1709-1717. doi:10.1093/cercor/bhj106. PMID 16400163. 
• Friederici, A.D. (2007). "Role of the corpus callosum in speech comprehension: Interfacing syntax and prosody". Neuron. 53 (1): 135-145. doi:10.1016/j.neuron.2006.11.020. PMID 17196536. 
• Makuuchi, M. (2009). "Segregating the core computational faculty of human language from working memory". PNAS. 106 (20): 8362-8367. doi:10.1073/pnas.0810928106. PMC 2688876 $2. PMID 19416819. 
• Friederici, A.D. (2010). "Disentangling syntax and intelligibility in auditory language comprehension". Human Brain Mapping. 31 (3): 448-457. doi:10.1002/hbm.20878. PMC 6870868 $2. PMID 19718654.