Anabasis Alexandri

Anabasis Alexandri (Grekçe: Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις, Alexandrou Anábasis; Latince: Anabasis Alexandri) 2. yüzyılda, büyük ihtimalle Hadrianus döneminde, Nikomedia'lı Arrianus tarafından yazılmıştır.^[1] Anabasis (yedi kitap halinde günümüze ulaşmıştır) Büyük İskender'in seferlerinin, özellikle MÖ 336 ile 323 yılları arasında Ahameniş İmparatorluğu'nu fethinin tarihidir.^[2]

Anabasis, İskender'in Pers İmparatorluğu'nu fethinin günümüze ulaşan en kapsamlı anlatımıdır. Esasen bir askeri tarihtir ve Arrianus'un modeli olan Ksenofon'un Anabasis eserinin içeriğini yansıtır; eser, İskender'in MÖ 336'da Makedonya tahtına çıkışıyla başlar ve Plütark'ın İskender'in Hayatı'nın aksine İskender'in erken yaşamı hakkında hiçbir şey söylemez. Arrianus ayrıca, İskender'in hükümdarlığı döneminde Yunanca konuşan dünyanın eksiksiz bir tarihini sunmayı da amaçlamaz.

Tarihsel arka plan

Hem alışılmadık başlığı "Anabasis" (kelimenin tam anlamıyla "denizden iç kesimlere doğru bir yolculuk") hem de eserin yedi kitaptan oluşan yapısı, Arrianus'un Grekçe tarihçisi Ksenofon'un (yapı, üslup ve içerik açısından) taklit ettiğini yansıtır. Ksenofon'un yedi kitaptan oluşan Anabasis'i, MÖ 401'de Genç Kiros'un "iç kesimlere doğru" yaptığı seferi anlatır.

Arrianus'un Anabasis'i, İskender'in seferlerine dair elimizdeki en kapsamlı anlatımdır. Arrianus, kendi Anabasis'ini İskender'in seferlerinden yaklaşık 400 yıl sonra yazmıştır. Bu nedenle, yazılarında birincil kaynak olarak seferlere katılan birçok kişiye güvenir. Kendi yazılarının başlıca kaynakları ise Batlamyus ve Aristobulus'tur.^[3]^[4]

Arrianus, İskender'in seferinin Ptolemaios ve Aristobulus tarafından yazılmış kayıp dönemin tarihlerine ve sonraki kitapları için Nearhos'a güvenir.^[5] Arrianus'un tarihini yazarkenki temel amaçlarından biri, kendi döneminde geçerli olan ve öncelikli olarak tarihçi Kleitarchus'un kayıp yazılarıyla ilişkilendirilen, İskender'in hükümdarlığının standart "Vulgate" anlatısını düzeltmek gibi görünmektedirr.^[6]

Batlamyus orduda bir generaldi ve daha sonra kendi başına bir kral olarak Mısır'da Batlamyus hanedanını kuracaktı. Batlamyus'un yazılarının, sefer içindeki kendi rolünü abarttığı düşünülüyor. Ayrıca, İskender'in ölümünün ardından rakiplerinin başarılarını ayrıntılı olarak anlatmayı da ihmal etmedi. Batlamyus ayrıca, İskender'le olan yakınlığını, üvey kardeş oldukları imasıyla yeniden yapılandırdı; ancak bunun doğru olmadığını biliyoruz. Bu, muhtemelen statüsünü yükseltecek ve onu monarşik konumuna taşıyacaktı.^[7]

Aristobulus'un bir askeri mühendis veya ordunun savaşmayan başka bir üyesi olduğu düşünülüyor. Yazıları görünüşe göre İskender'e karşı daha olumludur. Farklı kaynaklarla karşılaştırıldığında, Kral'a karşı her zaman en nazik kişi olduğu görülüyor.^[7]

İçerik

Anabasis, Makedonyalı Büyük İskender'in (MÖ 336-323) saltanatının genel bir kronolojik anlatımını sunarken, özellikle askeri konulara odaklanmaktadır. Arrianus'un kaynaklarına ilişkin kısa bir önsözün ardından, yedi kitap Büyük İskender'in hükümdarlığını anlatmaktadır.^[3]

Kitap 1: İskender'in saltanatının ilk yıllarını (MÖ 336-334) ele alır ve İskender'in MÖ 335'te Teb'i yağmalaması ve MÖ 334 yazında Granikos Muharebesi'nin önemli açıklamalarını içerir. Ayrıca Milet'in kuşatılması ve ele geçirilmesi ile Halikarnas'ın kuşatılması ve yıkılması da ayrıntılı olarak anlatılır.^[3]

2. Kitap: Büyük bir kısmı, üç büyük askerî harekâttan oluşur: İssos Harekâtı ve Muharebesi (MÖ 333) ve Sur ve Gazze kuşatmaları (MÖ 332). Bu kitap ayrıca, Pers Kralı Darius'un yenilgisini ve İskender'in Darius'un ölümünden sonra ailesine nasıl davrandığını da anlatıyor. Gordion Düğümü davası da bu kitapta anlatılmaktadır.

3. Kitap: İskender'in Mısır'daki yolculuğunun anlatımıyla başlar ve Siwah'taki Zeus-Ammon kehanet merkezine yaptığı ziyareti (MÖ 332/331 kışı) içerir. Ardından Gaugamela Muharebesi ve III. Darius'un yenilgisini (MÖ 331) anlatır. Kitabın ikinci yarısında İskender'in Darius'u kuzey İran'dan takip etmesi, taht iddiacısı Bessus'un isyanı ve Filotas ile Parmenion'un ölümleri (MÖ 331-329) anlatılır.

Kitap 4: MÖ 329-327 yılları arasında Bessus, Spitamenes ve Oxyartes'e karşı yapılan uzun Soğdya seferini ve Pencap'taki seferlerin (MÖ 327-326) ilk aşamalarını anlatarak başlıyor; kronolojik sıradan önemli bir sapmayla 4.7-14. bölümlerde Arrianus, İskender'in itibarsızlaştırılmasına yönelik en kötü şöhretli hikâyelerin çoğunu tek bir özür niteliğindeki konudan sapmada topluyor (Kleitus'un öldürülmesi, proskinesis olayı, uşakların komploları ve Kallisthenes'in ölümü).

Kitap 5 : Büyük İskender'in MÖ 326'daki Hindistan seferinin anlatımını, İskender'in Nysa'ya varışını, Hidaspes nehrinde Porus ile yaptığı savaşı ve Hyphasis'te Hindistan'a daha fazla girmeme kararını içerir.

6. Kitap : İndus Nehri'nden Hint Okyanusu'na uzanan yolculuk (MÖ 326-325) anlatılır. Bu yolculukta, Makedonların yolda (özellikle Malli kasabasında) yerel halka uyguladığı giderek artan şiddet ve Gedrosya Çölü'nün geçişi (MÖ 325-324) de anlatılır. Bu kitapta ayrıca, İskender'in yaşadığı endişe verici bir yaralanma ve askerlerinin yaşadığı acı da ayrıntılı olarak anlatılır. Daha sonra iyileşme süreci anlatılır.^[3]

7. Kitap : İskender'in son yılındaki olayları anlatır. Bunlar arasında Susa düğünleri, Opis isyanı, İskender'in ölümüne dair çok sayıda kehanet ve alametler, İfestion'un ölümü ve İskender'in kendi ölümü (MÖ 324-323) yer alır. Kitabın en sonunda, İskender'in nasıl öldüğü ve bunun zehirlenerek mi yoksa başka bir şeyle mi gerçekleştiğine dair spekülasyonlar yer alır.

Eleştiri

Arrianus'un Anabasis'i, geleneksel olarak İskender'in seferleri için en güvenilir mevcut anlatı kaynağı olarak kabul edilmiştir. Ancak 1970'lerden bu yana, büyük ölçüde Arrianus'un hagiografi ve savunma eğilimine dikkat çeken A. B. Bosworth'un çalışmaları sayesinde, Arrianus'a dair daha eleştirel bir bakış açısı yaygınlaşmıştır. Ayrıca, Arrianus'un (diğer antik kaynaklarla karşılaştırıldığında) düpedüz yanıltıcı olduğu gösterilebilen birkaç pasajda mevcuttur. A. B. Bosworth, Arrianus'un birincil kaynak toplama ve değerlendirme konusunda deneyimsiz olduğunu iddia etmiştirr. Arrianus'un yetenekli bir yazar olduğunu, ancak İskender hakkındaki çalışmasının, kullandığı içerik seçimi zayıfsa iyi bir tarih yazımı olarak görülemeyeceğini yazmıştır.^[8]^[9]

Arrianus'un İskender'i idealize ettiği ve ondan sıklıkla aziz veya tanrı olarak bahsettiği bilinmektedir.^[3] Ancak bu, Arrianus'un yazılarının kullanılamaz olduğu anlamına gelmez. Arrianus'un eseri, İskender'in seferlerinin en kapsamlı tarih yazımıdır. Batlamyus ve Aristobulus'un eserlerinin kaybolduğu göz önüne alındığında, Arrianus'un kendi fikirlerini ondan önce önce yazılmışlardan ayırmak zordur.^[7]

Modern baskılar

Arrianus'un çevrimiçi olarak mevcut olan tek tam İngilizce çevirisi, 1884'te yayınlanan E. J. Chinnock tarafından yapılmış oldukça eski bir çeviridir.^[3] Perseus Dijital Kütüphanesi tarafından kullanılan orijinal Yunanca metin, 1907'de Leipzig'de yayınlanan standart A. G. Roos Teubner baskısıdır.^[10]

Muhtemelen en yaygın kullanılan akademik İngilizce çeviri, karşılıklı Yunanca metinle birlikte iki cilt halinde Loeb Klasik Kütüphanesi baskısıdır.^[11] Eser ilk olarak 1929'da ortaya çıktı ve daha sonra 1976'da P. A. Brunt tarafından yeni bir giriş ve eklerle revize edildi.

Aubrey de Sélincourt'un İngilizce çevirisi 1958'de Penguin Classics'te yayınlanmıştır. Bu baskı 1971'de J. R. Hamilton tarafından gözden geçirilmiş ve notlar eklenmiştir.^[12]

Robert B. Strassler tarafından düzenlenen Landmark Ancient Histories, Bard College Klasikler Profesörü James Romm tarafından 2010 yılında düzenlenen ve Pamela Mensch tarafından çevrilen The Landmark Arrian: The Campaigns of Alexander'ı da içerir. Landmark baskısı, her iki sayfada bir kapsamlı kenar notları ve haritalar içerir.^[13]

Martin Hammond'un yeni çevirisi, John Atkinson'ın giriş ve notlarıyla birlikte 2013 yılında Oxford Dünya Klasikleri serisinde yer almıştır.^[14]

Kaynakça

^ Stadter, Philip (1980). Arrian of Nicomedia. Chapel Hill, N.C.: University of North Carolina. ss. 60-114.
^ Arrian (2013). Alexander the Great: The Anabasis and the Indica. Martin Hammond; John Atkinson tarafından çevrildi. Oxford University Press. ss. xi-xiv. ISBN 978-0-19-958724-7.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Arrian. The Anabasis of Alexander.
^ Time in Ancient Greek Literature: Studies in Ancient Greek Narrative, Volume 2. Brill. 2007. doi:10.1163/j.ctv29sftrn. ISBN 978-90-04-16506-9.
^ Bosworth, A. B. (1980). A Historical Commentary on Arrian's History of Alexander. 1. Oxford: Oxford University Press. ss. 1-38.
^ Bosworth, A. B. (1988). From Arrian to Alexander. Oxford: Oxford University Press. ss. 1-37.
^ ^a ^b ^c Pownall, Frances (2024), Ogden, Daniel (Ed.), "Ptolemy and Aristobulus", The Cambridge Companion to Alexander the Great, Cambridge Companions to the Ancient World, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 379-391, ISBN 978-1-108-84099-613 Haziran 2025
^ Bosworth, A.B. (1996). Alexander and the East: The Tragedy of Triumph. Oxford: Oxford University Press. ss. 31-65. ISBN 978-0198149910.
^ Bosworth, A. B. (1 Ocak 1976). "Errors in Arrian". The Classical Quarterly. 26 (1). ss. 117-139. doi:10.1017/S0009838800033905. JSTOR 638409.
^ Arrian. A.G. Roos – Anabasis Tufts University and Leipzig University [Retrieved 2015-05-07]
^ P. A. Brunt, Arrian – Anabasis of Alexander, Volume I Loeb Classical Library 236 [Retrieved 2015-05-07]
^ Arrian (1971). The Campaigns of Alexander. Aubrey de Sélincourt tarafından çevrildi. Revised, with a new introduction and notes by James R. Hamilton. Harmondsworth: Penguin Books.
^ Strassler, R.B. – the Landmark Ancient Histories 24 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Arrian, M Hammond, J Atkinson – Alexander the Great: The Anabasis and the Indica Oxford University Press, 2013 0199587248 [Retrieved 7 Mayıs 2015]

Konuyla ilgili yayınlar

Arrian, Life of Alexander the Great, translated by Aubrey de Sélincourt, Harmondsworth, Penguin Books, 1958 and numerous subsequent reprints.
Arrian, The Campaigns of Alexander, translated by P.A. Brunt, with Greek and English text, edited by Jeffrey Henderson, The Loeb Classical Library, Harvard University Press. Books I–IV: 0-674-99260-1 Books V–VII and Indica: 0-674-99297-0

Dış bağlantılar

Vikikaynak'ta The Anabasis of Alexander

ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Vikikaynak'ta Αλεξάνδρου Ανάβασις

ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Arrian, Anabasis Alexandri, (section 1.13–16) (pp. 18–19), Battle of the Granicus, from the Loeb edition.
Arrian, Anabasis Alexandri, (section 4.18.4–19.6) 4 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sogdian Rock, translated by Aubrey de Sélincourt

[1] Stadter, Philip (1980). Arrian of Nicomedia. Chapel Hill, N.C.: University of North Carolina. ss. 60-114.

[Hammond2013xii-2] Arrian (2013). Alexander the Great: The Anabasis and the Indica. Martin Hammond; John Atkinson tarafından çevrildi. Oxford University Press. ss. xi-xiv. ISBN 978-0-19-958724-7.

[:0-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Arrian. The Anabasis of Alexander.

[4] Time in Ancient Greek Literature: Studies in Ancient Greek Narrative, Volume 2. Brill. 2007. doi:10.1163/j.ctv29sftrn. ISBN 978-90-04-16506-9.

[5] Bosworth, A. B. (1980). A Historical Commentary on Arrian's History of Alexander. 1. Oxford: Oxford University Press. ss. 1-38.

[6] Bosworth, A. B. (1988). From Arrian to Alexander. Oxford: Oxford University Press. ss. 1-37.

[:1-7] Pownall, Frances (2024), Ogden, Daniel (Ed.), "Ptolemy and Aristobulus", The Cambridge Companion to Alexander the Great, Cambridge Companions to the Ancient World, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 379-391, ISBN 978-1-108-84099-613 Haziran 2025

[8] Bosworth, A.B. (1996). Alexander and the East: The Tragedy of Triumph. Oxford: Oxford University Press. ss. 31-65. ISBN 978-0198149910.

[9] Bosworth, A. B. (1 Ocak 1976). "Errors in Arrian". The Classical Quarterly. 26 (1). ss. 117-139. doi:10.1017/S0009838800033905. JSTOR 638409.

[10] Arrian. A.G. Roos – Anabasis Tufts University and Leipzig University [Retrieved 2015-05-07]

[11] P. A. Brunt, Arrian – Anabasis of Alexander, Volume I Loeb Classical Library 236 [Retrieved 2015-05-07]

[12] Arrian (1971). The Campaigns of Alexander. Aubrey de Sélincourt tarafından çevrildi. Revised, with a new introduction and notes by James R. Hamilton. Harmondsworth: Penguin Books.

[13] Strassler, R.B. – the Landmark Ancient Histories 24 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[14] Arrian, M Hammond, J Atkinson – Alexander the Great: The Anabasis and the Indica Oxford University Press, 2013 0199587248 [Retrieved 7 Mayıs 2015]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]