Amerika Birleşik Devletleri'nde millî marş protestoları

Amerika Birleşik Devletleri'nde millî marş protestoları
Colin Kaepernick (2013 yılında)
Tarih 14 Ağustos 2016 - günümüz Yer Çeşitli spor müsabaka yerleri Sebep Irkçılık, polis şiddeti ve ABD Başkanı Trump'ın politikaları Hedef Irkçılık ve polis şiddetine karşı farkındalık yaratmak Yöntem Barışçıl protesto

Amerika Birleşik Devletleri'nde millî marş protestoları, 2016 yılında ABD'de yaşanan polis şiddeti, ırkçılık ve ölümlü olayları protesto etmek için spor karşılaşmaları öncesinde çalınan ABD ulusal marşının protesto edilmesi eylemidir. National Football League bünyesindeki San Francisco 49ers takımında oyun kurucu olarak görev yapan Colin Kaepernick tarafından marşın çalınması sırasında önce oturarak sonra da diz çökerek başlatılmıştır. Yapılan eylem ABD Başkanı Donald Trump tarafından ağır eleştirilere maruz kalınca hem NFL hem de diğer spor branşlarında hızla yayılmıştır. Kaepernick ise adı konulmamış bir şekilde kara listeye alınmış, spor yapmasının olanakları elinden alınmıştır.

Arka planı

ABD'de spor karşılaşmalarından önce millî marş çalınması gelenek olagelmiştir. Kanunlara göre marş çalınırken ortamda bulunanların ayağa kalkıp sağ ellerini kalplerine götürmeleri esastır. NFL oyuncularının 2009 yılına kadar millî marş çalınırken sahada olma zorunlulukları bulunmuyordu. 2016 yılında NFL tarafından yapılan açıklamada oyuncuların millî marş çalınması sırasında ayağa kalkmaları önerilir ancak dayatılmamaktadır, oyun kurallarında da marş çalınırken "ayağa kalkılır" denilmektedir.

Marşın önemine dair ABD halkında farklı görüşler hâkimdir. Bazıları marşa gösterilen hürmetin görev yaparken hayatını kaybetmiş askeri ve emniyet personelinin anısına saygı olduğunu düşünürken, bir diğer görüş ise genel olarak ABD'nin temsil ettiği değerlere olan saygı ifadesi olduğu yönündedir.

Özellikle 2016 yılı Temmuz ayında ABD'nin çeşitli kentlerinde yaşanan polis şiddeti olaylarda patlama yaşanır. Özellikle Alton Sterling ve Philando Castile örneklerinde olduğu gibi siyahilerin beyaz polis memurları tarafından ortada hiç sebep yokken öldürülmesi kitlesel tepkilere yol açmıştır. Olayları takip eden günlerde eski bir asker olan siyahi Micah Xavier Johnson Dallas'ta polis memurlarına silahlı saldırıda bulunmuş, 5 polisi öldürmüş, 11 tanesini de yaraladıktan sonra öldürülmüştür.

Bu olayların ardından Colin Kaepernick ve takım arkadaşı Eric Reid polis şiddetine ve sürmekte olan ırkçı yaklaşımları protesto etmek için millî marş çalınırken diz çökme eylemi başlatırlar.

Protestolar

15 Ekim 2017 tarihindeki Washington Redskins maçı öncesinde millî marş sırasında diz çökerek protesto eylemi yapan San Francisco 49ers oyuncuları. Protestoların önde gelen isimlerinden Eric Reid, diz çökenlerin sağdan dördüncüsüdür.

2016

Kaepernick maçlar öncesinde başlattığı millî marş protestosunu 2016 sezonu öncesinde oynanan hazırlık maçlarında başlatmıştır. Yaptığı eylemler ancak iki hafta sonra medyanın dikkatini çekmiş ve ülkenin gündemine girmiştir. Eylemlerinden sonra eski asker olan Amerikan futbolu oyuncusu Nate Boyer ile de görüştükten sonra ABD Ordusunda görev yapan askerlere saygısızlık etmemek için marş çalınırken oturmayı değil diz çökmeyi tercih eder. 1 Eylül 2016 günkü sezon öncesi son hazırlık maçında kendisine takım arkadaşı Eric Reid katılır. Seattle Seahawks oyuncusu Jeremy Lane de protestoya dahil olur.

2016 sezonunun başlamasıyla ilk haftada 11 NFL oyuncusu protestoya katılır. Kaepernick'in Nevada Üniversitesinden arkadaşı Denver Broncos oyuncusu Brandon Marshall eylemlere dahil olur. 11 Eylül günü Kansas City Chiefs takımından Marcus Peters ve New England Patriots'dan Devin McCourty ve Martellus Bennett marş sırasında yumruğunu kaldırdı. Miami Dolphins'den Jelani Jenkins, Arian Foster, Kenny Stills ve Michael Thomas marş sırasında diz çökerek protesto eylemine katıldı.

Kasım ayında yapılan 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump'ın kazanması da protestoları artırıcı etkide bulunur. Tampa Bay Buccaneers oyuncusu Mike Evans "ülkede bazı şeylerin kötü gittiğini" söyleyerek eylemlere destek verir.

2017

2017 Mart ayında Colin Kaepernick'in San Francisco 49ers ile sözleşmesi feshedilir. Bu durum Kaepernick tarafından kendi teknik kabiliyet veya performansından çok siyasal tutumundan dolayı olduğu iddia edilmiştir.

Sezonun başlamasıyla beraber yeni ABD Başkanı Trump yaptığı saldırgan ve hakaret dolu açıklamayla konuyu uzlaşmaz bir tonda yeniden gündeme getirmiştir:

“	“Birisi bayrağımıza saygısızlık ettiği zaman NFL patronlarının şöyle demesini istemez miydiniz: "Şu o. çocuğunu derhal alın sahadan. Alın! Kovuldu. Kovuldu!"	„
—Donald Trump

Üçüncü hafta karşılaşmalarının çoğu Trump'ın bu açıklamalarından sadece bir iki gün sonra oynandığı için açıklamalara karşı yoğun tepki vardı, tüm karşılaşmalarda 200'ün üzerinde oyuncu marş protestosuna katıldı. Çok sayıda koç, takım sahibi patron ve oyuncu Trump'a karşı açıklamalarda bulundu. NFL'in yurtdışındaki maçları kapsamında Londra Wembley Stadyumu'nda yapılan Baltimore Ravens-Jacksonville Jaguars maçında neredeyse tüm oyuncular diz çökerek protestolara destek vermiştir. Oyuncular maç sırasında çalınan İngiltere millî marşında ise ayağa kalkmış ve kolkola girmiştir.

New York Giants maçına çıkan Philadelphia Eagles oyuncuları marş çalınırken sıkılı yumruklarını kaldırarak protesto ederken Giants oyuncuları da kolkola girmiştir. Çok sayıda Miami Dolphins oyuncusu siyasal görüşlerinden dolayı işinden atılmış olan Kaepernick'e destek veren "#IMWITHKAP" yazılı tişörtlerle ısınmaya çıkmıştır. Oakland Raiders ve Washington Redskins takımları da maçlarından önce büyük çoğunlukla protestoya katılmıştır. Denver Broncos ve Buffalo Bills de benzer çoğunluk eylemine imza atmıştır. Dallas Cowboys takımı ve başkanı Jerry Jones dahil olmak üzere tüm teknik ekip marş sırasında diz çökmüştür. New Orleans Saints ise marştan önce protesto için diz öküp marş sırasında saygı duruşuna katılmıştır.

Indianapolis Colts ve Cleveland Browns oyuncuları da birlikte diz çökme eylemi yapmış, bu eylem İndianalı taraftarlar tarafından protesto edilmiştir. Sonra 8. Hafta Seattle'daki maçta Houston Texans oyuncuları protesto eylemi gerçekleştirince takımın patronu ve Trump destekçisi olan Bob McNair kapalı bir toplantıda oyuncu eylemlerini eleştirerek "mahkûmlar cezaevini yönetiyor" benzetmesi yapmış, sonrasında da özür dilemiştir.

2018

2018 Sezonunun başlamasından önce Komisyon Başkanı Roger Goodell başkanlığında yapılan takım sahipleri toplantısında oyuncuların millî marş sırasında ayakta durmalarına yönelik karar oyçokluğuyla alınır, buna göre oyuncunun marş çalınırken soyunma odasında kalma hakkı da tanınmıştır. Ancak sahada protesto eylemi yapan oyuncular disiplin kuruluna sevk edilecektir. Yeni karar göre takımlar da oyuncularıyla yüzünden ceza alabileceklerdi.

NFLPA Sendikasının onayı alınmadan çıkartılan karar sonucunda Super Bowl şampiyonu Philadelphia Eagles takımı 5 Haziran günü için planan Beyaz Saray ziyaretini iptal edeceklerini duyurmuş, Trump ise görüşmeyi iptal etmiştir. Trump benzer bir boykota 2017 NBA Şampiyonu Golden State Warriors takımı tarafından maruz bırakılmıştır.

19 Temmuz 'da açıklama yapmak zorunda kalan NFL Yönetimi marş protesto eylemlerine yönelik kuralların henüz geçerli olmadığını ifade etmek zorunda kalmış, kurallar hiç uygulanmadan sümen altı edilmiştir.

2019

2019 Sezonunda aşağıdaki sporcular protestolarına devam etmiştir:

• Eric Reid (Carolina Panthers)
• Kenny Stills (Houston Texans)
• Albert Wilson (Miami Dolphins)

NFL dışı protestolar

19 Eylül 2017 tarihinde oynanan maç öncesinde ABD Kadın Millî Futbol Takım kaptanı Megan Rapinoe (sağdan üçüncü) millî marş sırasında elini kalbine götürmeyen tek sporcudur

Futbol

• ABD'deki kadın futbol federasyonu National Women's Soccer League'de mücadele eden Seattle Reign FC ve Amerika Birleşik Devletleri kadın millî futbol takımı oyuncusu Megan Rapinoe 5 Eylül 2016 tarihinde çıktığı maç öncesindeki millî marş sırasında diz çökerek Kaepernick'in eylemine destek vermiştir. Federasyonun millî marşlarda ayakta durulmasına yönelik kararının ardından Rapinoe ayakta durmuş ancak elini geleneksel olduğu gibi kalbine götürmemiştir.
• Futbol alanında ABD dışında da protesto eylemleri olmuştur. Bünyesinde çok sayıda ABD'li oyuncu bulunduran Hertha Berlin, Schalke 04 maçı öncesinde millî marş sırasında bu oyuncularla dayanışma için diz çökmüştür.

Kolej sporları

• 7 Eylül 2016 günü West Virginia University Institute of Technology kadınlar voleybol takımından üç oyuncu maçtan önce çalınan millî marş sırasında diz çökmüştür.
• 1 Ekim 2016 tarihinde East Carolina University Amerikan futbol takımının bandosundakiler çoğu diz çökme eylemine katılmıştır.
• 14 Ocak 2020: Üniversitelerde yılın öğretmenleri seçilen kişilerin NCAA Şampiyonluk maçı öncesinde ödüllendirilmesi töreni sonrasında okunan ABD milli marş sırasında Kelly Holstine (Minnesota'da yılın öğretmeni seçilmiştir) diz çökerek protesto eylemi gerçekleştirmiştir, etkinlik sırasında ABD Başkanı Donald Trump da stadyumdaydı.

Lise futbolu

• 2 Eylül 2016 günü Ohio eyaletindeki Brunswick Lisesindeki Amerikan futbol oyuncusu Rodney Axson Jr. adlı öğrenci, arkadaşlarının kendisini aşağılayıcı şekilde "zenci" diye çağırdıklarını duyunca maçtan önceki millî marş sırasında diz çökmüş ve protestosunun ardından ırkçı tehditler almıştır.
• 2017 Eylül ayında Louisiana Parkway Lise Müdürü Waylon Bates marş sırasında protesto eylemi yapan futbolcuları atacağı tehdidinde bulunmuştur.
• Victory & Praise Christian Academy Lisesi öğrencilerinden iki tanesi diz çöktükleri gerekçesiyle takımdan atılmış, formaları çıkartılıp el konmuştur.

Beyzbol

• 23 Eylül 2017 tarihinde Major League Baseball ekiplerinden Oakland Athletics forması giyen Bruce Maxwell protestolara katılan ilk profesyonel beyzbol oyuncusu olur. Maxwell'in eylemi seyirciler ve takım arkadaşları tarafından desteklenir.

Basketbol

• 24 Eylül 2017'de Women's National Basketball Association ekiplerinden Los Angeles Sparks takımı millî marş okunurken soyunma odasında kalmayı tercih etmiştir.

Buz hokeyi

• 7 Ekim 2017 tarihinde National Hockey League ekiplerinden Tampa Bay Lightning oyuncusu Joshua Thomas Brown millî marş okunması sırasında yedek sırasında beklerken sıkılı yumruğunu kaldırmış, sonrasında yaptığı açıklamada etnik azınlıklara karşı uygulanan polis şiddetini ve ırkçılığı protesto ettiğini belirtmiştir, ayrıca bu eyleminden sonra ölüm tehditleri aldığını eklemiştir.

Panamerikan Oyunları

• 2019 yılında yapılan Panamerikan Oyunlarında ABD'yi eskrimde temsil eden altın madalyalı Race Imboden ve çekiç atma şampiyonu Gwen Berry millî marş sırasında sırasıyla diz çökmüş ve sıkılı yumruklarını kaldırmışlardır.

Tepkiler

Siyasetçiler

• ABD Başkanı Barack Obama, Kaepernick'in protesto ederek anayasal hakkını kullandığını söylemiştir. Oyuncunun samimiyetinden şüphe etmediğini belirten Obama, konuşulması gereken konulara dikkat çekmeyi başardığını eklemiştir.
• Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi hakimlerinden Ruth Bader Ginsburg eylemleri aptalca ve saygısızca olarak eleştirmiştir. Temyiz Mahkemesi daha sonra yaptığı açıklamada bu yorumların uygunsuz ve acımasız olduğunu belirtse de hakim yorumunu geri almamıştır.
• Temsilciler Meclisi üyeleri Sheila Jackson Lee ve Mark Pocan 25 ve 26 Eylül 2017 tarihlerinde meclis içinde diz çökme protestosu yapmıştır.
• ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, 8 Ekim 2017 tarihinde seyretmek için gittiği Indianapolis Colts ile San Francisco 49ers takımları arasındaki maçta protesto eylemi yapılınca stadyumu terk etmiştir.

Sponsor şirketler

NFL ana sponsorlarından Nike, Under Armour ve Ford, Trump'ın saldırgan yorumlarının ardından sporcuların ifade özgürlüklerinin bulunduğuna dikkat çekmiştir.

Özellikle Nike, Kaepernick'in özel durumunu bir reklam kampanyası olarak kullanmıştır. Kampanyanın sloganı "Bir şeye inanın, Bu sahip olduğunuz her şeyden vazgeçmek anlamına gelse de." (Believe in something. Even if it means sacrificing everything) olmuştur. Yaşananların bu yorumu aslında eylemlerin içinin boşaltılması ve sadece protesto edilen herhangi bir şeye indirgenmesine yol açmıştır.

Öte yandan sponsor oldukları sporcu Brandon Marshall da eylemlere katılınca Century Link ve Air Academy Federal Credit gibi kurumlar sponsorluk anlaşmalarını feshetmişlerdir. Pizza şirketi Papa John's yetkilisi John Schnatter protesto eylemleri nedeniyle siparişlerinde azalma olduğunu belirtmiş, bundan NFL yönetimini sorumlu tutmuştur.

Sanat dünyası

Sanatçı Stevie Wonder 23 Eylül 2017 tarihindeki Global Citizen Festival sırasında diz çökme eylemi yapmış ve "Bu gece Amerika için diz çöküyorum." demiştir. Benzer destek eylemlerinde bulunan sanatçılar arasında şu isimler sayılabilir:

• Eddie Vedder
• Pharrell Williams
• Dave Matthews
• John Legend
• Roger Waters
• Sonequa Martin-Green
• Akiva Goldsman
• Shonda Rhimes
• Gillian Anderson
• David Duchovny

Serpico ve Apocalypse Now gibi filmlerdeki başarılı performansıyla bilinen aktör Damian Leake ise şu yorumda bulunmuştur:

“	Hiç düşündünüz mü bir spor karşılaşmasında millî marşın yeri var mı diye? Başka bir şey söylemiyorum. Beni lise günlerimden bilenler bilir, 4 Nisan 1968 gününden beri milli marş çalınırken ayağa kalkmam, hala da kalkmıyorum.	„
—Damian Leake

Sosyal medya

Milli marş sırasında diz çökme şeklinde gerçekleştirilen protesto eylemi 1968'li yıllardaki sıkılı yumruk protestosu gibi direnişin genel simgesi haline geldi. Sosyal medyada #TakeAKnee veya #TakeTheKnee başlığı popüler hale geldi.

Güncel durum

2020 yılında yaşanan Ahmaud Arbery ve George Floyd cinayetlerinin ardından NFL oyuncularının yapmış olduğu protestolara destek artmıştır.

Özellikle Mayıs 2020'de George Floyd adlı Afrika kökenli ABD vatandaşının Derek Chauvin adlı polis tarafından şiddete maruz kalarak öldürülmesinin ardından Colin Kaepernick tarafından başlatılan protesto eylemlerinin haklılığı ortaya çıkmıştır. Bunun da ötesinde daha önce NFL yetkilileri tarafından ortaya atılan ve Kaepernick'in yeteneği olmadığından dolayı NFL bünyesindeki takımlardan teklif alamadığı tezi çürütülmüştür. George Floyd cinayetinin ardından açıklama yapan eski NFL yetkilisi Joe Lockhart, Kapernick'in NFL patronları tarafından sorun olarak görüldüğü için bilinçli şekilde kara listeye alınıp iş verilmediğini belirtmiştir.

NFL takımlarından New Orleans Saints'in oyunkurucusu Drew Brees, yaptığı açıklamada millî marş protestolarını eleştirmiştir. Daha sonrasında başta LeBron James olmak üzere çok çeşitli sporcular tarafından eleştirilmiştir. ABD Başkanı Donald Trump, Brees'e destek mesajı vermiştir. Brees sonradan yaptığı açıklamada geri adım atmıştır, Trump'ın konuya dahil oluş şeklini eleştirmiştir.

2017 yılında emekliye ayrılan eski New England Patriots oyuncusu Martellus Bennett yaptığı açıklamalarda NFL'de yapılan ırkçılık ve polis şiddetine karşı protestolara özellikl Tom Brady gibi beyaz oyunkurucuların destek vermesini söylemiş, NFL idaresini ise siyahi oyuncuların sırtından geçinen ırkçı bir yapı olduğunu belirtmiştir. Super Bowl LV sırasında NFL idaresi tarafından gösterilen ve Afrikalı Amerikalı sporculara yapılan destek ve ırkçılık karşıtı uygulamalar çok çeşitli kişi tarafından samimiyetsiz bulunmuş ve fiili olarak kara listeye alınan Colin Kaepernick'in durumu hatırlatılmıştır.

NFL yönetimi Kaepernick tarafından başlatılan protestonun içini boşaltmak için My Cause My Cleats adlı bir uygulama başlatmış, sporcuların toplumsal hayata dair ifade etmek istediklerini ayakkabılarına yazabileceğini belirtmiş, siyahi oyuncuların karşı karşıya kaldığı durum sayısız sorundan birisi haline indirgenmiştir.

2019-2022 Sezonlarında NFL takımlarından Miami Dolphins'i çalıştıran eski oyuncu ve baş antrenör Brian Flores yaptığı iş görüşmelerinde ırkçı önyargılarla davrandıklarını iddia ettiği NFL yönetimi, Miami Dolphins yönetimi, New York Giants yönetimi ve Denver Broncos yönetimi aleyhine dava açmıştır. Flores, halihazırda New England Patriots antrenörü olarak görev yapan Bill Belichick tarafından yanlışlıkla gönderilen mesaj sayesinde Giants yönetiminin kendisiyle yaptığı iş görüşmesinden günlerce önce Brian Daboll ile görüşüp anlaşmaya vardığını öğrenmiştir.

Ayrıca bakınız

• Colin Kaepernick
• The Star-Spangled Banner
• 1968 Meksika Olimpiyatları 200 metre madalya töreni protestosu
• 1992 Los Angeles olayları