Altın köstebek

Altın köstebek
	Altın köstebek
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Alt şube:	Vertebrata;
İnfa şube:	Gnathostomata;
Sınıf:	Mammalia;
Üst takım:	Afrotheria;
Takım:	Afrosoricida ; (Tenreksiler);
Familya:	Chrysochloridae ; (Altın köstebekgiller); Gray, 1825
Alt familyalar
	Chrysochlorinae; Amblysominae;

Altın köstebek (Chrysochloridae), orta ve güney Afrika'da yaşayan bir memeli familyasıdır. Dış görünüşleri ve yeraltında sürdürdükleri yaşam şekli ile köstebekgillere benzeselerde onlarla akrabalıkları yoktur. Bu 20 türden oluşan familya eski sınıflandırmalarda hatalı olarak böcekçiller (Lipotyphla) takımına eklenmiş, ancak yeni yapılan molekülergenetik araştırmalar sonucu tenrekgiller familyası ile birlikte tenreksiler (Afrosoricida) adında ayrı bir takıma konulmuştur.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Familyanın mensublarını yeraltında kazarak yaşama uygun bir vücut şekline sahiptir. Ön ayaklarında dört tırnağı vardır. Beşinci tırnak ise tırnaktan çok kazma aleti haline gelmiştir.

Arka ayaklarında beş adet kısa ve sivri tırnak bulunur. Türlerin ölçüleri 8 – 24 cm uzunluk ve 15 - 500 gram ağırlık arası değişir. Görünür bir kuyruğu olmasa da iskelet yapısında kuyruk eklemleri bulunmaktadır. Altın köstebek olarak adlandırılmalarına rağmen renkleri hep altın rengi değildir ve metalik kırmızımsı, sarı (altın), yeşilimsi ve kahverengi arası değişir.

Yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Altın köstebekler sadece Afrika kıtasında Sahra Çölü güneyinde, ağırlıklı olarak Güney Afrika'da yaşar. Türlerin yarısı sadece Güney Afrika Cumhuriyeti sınırları içinde bulunur.

Çoğu türler ormanlık bölgelerde, step ikliminde ve kurak bölgelerde yaşar. Çöl altın köstebeğe ise çölde ve kurak bölgelerde raslanır.

Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Altın köstebeğin yaşam şekli hakkında genel olarak az bilinir. Bunun sebebi yeraltında sürdürdüğü yaşam şekli ve nadir raslandığından dolayı zor izlenebilinmesidir.

Altın köstebekler sırf yeraltında yaşar. Köstebekgillerden farklı olarak kollarını çevirerek değil, tırnaklarıyla kazarak ilerlerler. Kazma aleti şeklini almış tırnaklarını adeta kazma olarak kullanır, arka ayakları ile de toprağı geriye iterler. Bu şekilde örneğin Hottentot altın köstebeği günde 4 ila 12 metre arası ilerler. Tünelleri daima 2 katlıdır. Sabit olmayan üst katda sadece yiyecek arar, alt katta ise uyur ve yavrularını büyütürler.

Çoğu yeraltı hayvanları gibi altın köstebeklerinde herhangi bir gece-gündüz ritimleri yoktur. Dev altın köstebek dışında familyanın bütün türleri yalnız yaşar ve başka bir soydaşı ile karşılaştığında onunla şiddetlice dövüşür.

Beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Besin arama neredeyse sırf yeraltında gerçekleşir. Familyanın sadece birkaç türü, özellikle yağmur öncesi yeryüzünde de yiyecek arayabilir. Altın köstebekler özellikle böcek, larva ve solucan gibi küçük omurgasız hayvanlardan beslenir. Sadece birkaç tür kertenkele gibi küçük omurgalıları da yer.

Tükenme tehlikesi[değiştir | kaynağı değiştir]

IUCN familyanın birçok türünü tükenme tehlikesi altında olan türlerin listesine eklemiştir. Bunun nedenleri yaşam alanlarının ziraat amaçlı veya yerleşim yeri oluşumu için bozulması, kedi ve köpekler tarafından avlanmasıdır.

21 türden 10'u tehlike altında olarak listelenmiştir.^[1].

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Altın köstebekler, diğer köstebekler ile büyük benzerliklerinden dolayı uzun zaman böcekçillere (Insectivora) sayılmış ancak yeni molekülergenetik araştırmalar sonrası bunlardan ayrı sınıflandırılmıştır. Altın köstebeklerin köstebekgiller veya sivri fareler ile yakın akrabalıkları yoktur ve benzerlikleri sırf yaşam şekillerinin benzerliklerinden kaynaklanmış ve gelişmiştir ve hatta altın köstebekler Afrotheria üst takımının mensubu olarak filler ile akrabalıkları, köstebekgillerden çok daha yakındır.^[2]

Altın köstebekler 2 alt familyaya 7 cinse ve 21 türe bölünür. 2 Alt familyanın birbirinden farkı kulak yapısından kaynaklanmaktadır.

Alt familya Chrysochlorinae
- Cins Carpitalpa
  - Arend altın köstebeği (Carpitalpa arendsi)
- Cins Chlorotalpa
  - Duthie altın köstebeği (Chlorotalpa duthieae)
  - Sclater altın köstebeği (Chlorotalpa sclateri)
- Cins Chrysochloris
  - Kap altın köstebeği (Chrysochloris asiatica)
  - Visagie altın köstebeği (Chrysochloris visagiei)
  - Stuhlmann altın köstebeği (Chrysochloris stuhlmanni)
- Cins Chrysospalax
  - Büyük altın köstebek (Chrysospalax trevelyani)
  - Kaba saçlı altın köstebek (Chrysospalax villosus)
- Cins Cryptochloris
  - De Winton altın köstebeği (Cryptochloris wintoni)
  - Van Zyl altın köstebeği (Cryptochloris zyli)
- Cins Eremitalpa
  - Grant altın köstebeği (Eremitalpa granti)
Alt familya Amblysominae
- Cins Amblysomus
  - Fynbos altın köstebeği (Amblysomus corriae)
  - Hotanto altın köstebeği (Amblysomus hottentotus)
  - Marley altın köstebeği (Amblysomus marleyi)
  - Gürbüz altın köstebek (Amblysomus robustus)
  - Highveld altın köstebeği (Amblysomus septentrionalis)
- Cins Calcochloris
  - Kongo altın köstebeği (Calcochloris leucorhinus)
  - Sarı altın köstebek (Calcochloris obtusirostris)
  - Somali altın köstebeği (Calcochloris tytonis)
- Cins Neamblysomus
  - Juliana altın köstebeği (Neamblysomus julianae)
  - Gunning altın köstebeği (Neamblysomus gunningi)

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9.
Gerhard Storch: Lipotyphla, Insektenfresser. : Wilfried Westheide, Reinhard Rieger (Hrsg.): Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg – Berlin 2004, 712 Seiten, ISBN 3-8274-0307-3.
Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder (Hrsg.): Mammal Species of the World. 3. basım. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2005, ISBN 0-8018-8221-4.