Adıyaman'ın ilçeleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Adıyaman ilinin ilçeleri sayfasından yönlendirildi)
Adıyaman il haritası

Adıyaman ilinde bulunan ilçeler şunlardır:

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Samsat[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluş tarihi çok eskilere dayanan Samsat’a Sümerler zamanında “Semizata” dendiği rivayet edilmektedir. Mısırların ise yine Samsat’a “Şamşuata” (?) veya “Şemşiata” (?) dediği rivayet edilmektedir. Ancak kentin adını Kommagene krallarından I. Antiochos Epiphanes’in dedesi olan Kral Samos’tan almış olduğu düşünülmektedir. Bu ismin manasının ne olduğu bilinmemekle birlikte antik çağlardan itibaren Samsat ismi muhtemelen Kral Samos’tan dolayı “Samasota”, “Samusat”, “Şimsat” “Simisat” adıyla adlandırılmıştır . Samsat adının Süryanice ve İbranice isminin “Simsat” (Şimsat) olduğu ve bu ismin “Güneş” “Güneş Diyarı” manalarına geldiği söylenmekle birlikte bunun yanlış olduğu kanatindeyiz. Çünkü Orta Çağın ilk dönemlerinde IV. asrın başlarında Ermeniler Hristiyanlığı kabul etmeden önce ateşperest idiler. Hristiyanlığın ilk dönemlerinde bu eski dinlerini muhafaza etmiş olan Ermenilere “Arevebaşt” (yani güneşe tapınan) veya “Arevorti” (güneşin oğlu) deniliyordu. Bunların XIV. Asıra kadar yoğun olarak yaşadıkları en önemli merkez Samsat’tı. Bu yüzden güneş diyarı değil de güneşe tapanların memleketi olarak bilinmelidir. İslam fetihleriyle birlikte “Samosata” ismi Arap şivesine uydurularak artık “Sümeysat” olarak adlandırılacaktır. Osmanlıların son dönemlerinden itibaren günümüze kadar olan dönemde ise “Sümeysat” adı değişerek günümüzdeki kullanılan “Samsat” halini almıştır.

Kâhta[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilge Umar bu ismin Süryanice'den geldiğini belirtmektedir. Bu yörede bir zamanlar önemli miktarda Süryani yaşamış olduğundan onun bu düşüncesini paylaşmaktayız. Süryani Mihael’de bu isim “Gaktai” olarak geçmektedir. Abu’l Faraç’ta ise Kâhta ismi “Kahti” olarak geçmektedir. Honigman ise bu isimlerden başka “Kjakta” kelimesini eserindeki haritada göstermiştir. Ermeniler bu yeri “Gakhta” olarak Arap tarihçileri ise “Kâhta” olarak adlandırmışlardır. Kürtçe Gexte denildiği gibi ayrıca Kolik de denmektedir. John Freely ise kentin Kâhta’nın ismini almadan önce MÖ 3. yüzyılın ortalarında Kommagene Kralı Arsemes tarafından kente verilen “Arsemia” isminden başka bu şehir içinde “Nymhaeum Kenti” olduğunu dolayısı ile böyle bir isminin de olduğunu söylemektedir. Bu isim şehrin yanından geçen Nymphaios (Kâhta) Çayı’n dan gelmiş olmalıdır. Nympha Yunan Mitolojisinde su ve orman perilerine verilen isimdi. O halde bu kentin ismi “su perisi kenti” veya “orman perisi” kenti olmalıdır.

Gerger[değiştir | kaynağı değiştir]

Gerger ilçesi ve Gerger kalesi çok eski olmakla birlikte, kale birlikte büyük ihtimalle Kommagene Krallığı döneminde yapılmış veya tamir görmüştür. Çünkü kalenin duvarlarında bu dönemden kalma bir yazıt vardır. Gerger ismi büyük olasılıkla Ermenice "büyük taş yapı veya heykel" anlamına gelen Gargar sözcüğünden gelmiştir. Bir başka rivayete göre Gerger adının kaynağı Kerkük'den Adıyaman'a iskan edilmis bir Karakeçili Türkmen aşiretidir. Gergerler dünya çapında yayılmış eski bir sülaledir. Gerger soyadı bazılarına göre Kerkük'de bulundukları bölgenin adidir. Urfa'ya yerleşmiş aşiret mensuplarının soyadları Gerger, Gergerli ya da Gergerlioğlu olmakla beraber bu adın kaynağının Kerkük'teki Gerger mi, yoksa bugünkü Gerger ilçesi mi olduğu açık değildir.

Besni[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin adı antik çağda “Ostacuscum” du ve bu kent Kommagene krallığının beş önemli kentinden biri idi. Besni, Abu’l Farac’da “Bet Hesne”, Süryani Mihael’de ise “Beit Hesna” olarak ismlendirilmiştir. Her iki şekil de Süryanice olup "Hesna yurdu" anlamındadır. Kentin adı Urfalı Mateos’ta “Behesni”, İslami kaynaklarda ise “Bihisni” olarak geçmektedir. Honigmann “Bahasna” şeklinde kaydetmiştir.

Çakırhöyük (Keysun)[değiştir | kaynağı değiştir]

Çakırhöyük ismi Keysun isminin sonradan cumhuriyet döneminde değiştirilen şeklidir. Ama tarih boyunca bu yer “Kişum”, “Kaysum”, ”Cesum”, “Kaeasun”, “Kesun”, “Keasun” olarak adlandırılmıştır . Süryani Mihael ve Mateos’da “Keysun”, “Kaysun” Grigor’un Urfalı Mateos’un zeylinde ise “Gison” olarak geçer ve “Güzel” manasında olduğu açıklanmaktadır. Keysun ismi tarihçiler tarafından genellikle Maraş-Göksun ile karıştırılmaktadır. Süryanice “Kayşum”, Arapça “Kaysum”, Rumca “Kaesoun”, veya “Kessounion”'dur. Burası Gaziantep ile Besni arasındadır.

Gölbaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü İnekli köyünün eski ismi ve bir zamanlar önemli bir ilk çağ kenti olan “Adata” idi . Honigmann’da “al-Hadas”, “Hadata”, olarak vermiştir.[1]

Kaymakamlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hâlen görevde olan Vali ve ilçe kaymakamları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Adıyaman İli Görevdeki Vali ve Kaymakamlar[2]
İl-İlçe Vali-Kaymakam
Adı Sınıfı[3] Adı Doğum yeri-yılı Atanma Öğrenimi Önceki Görevi
Vali 4 Dr. Osman Varol 1976-İzmir Haziran 2023/312 Ankara SBF/9 Eylül-

Nottingham (YL)/Southampton (Dr)

Ağrı Valisi
Besni 3 Cağlar PARTAL 1987-Söke Ağustos 2022/392 Gazi Ü.-İİBF-U.İlişkiler Taşköprü Kaym.
Çelikhan 6 Ali Cemal ALTINÖZ 1990-Reyhanlı Ağustos 2023/388 İstanbul Ü.-SBF Gümüşhacıköy Kay.
Gerger 6 Ömer SAYGILI 1988-Kırıkkale Ağustos 2022/392 Kırıkkale-İİBF-SB ve Kamu Y. Kavak Kaymakamı
Gölbaşı 3 Tarık Buğra SEYHAN 1992-Samsun Ağustos 2023/388 Gazi Ü.-İİBF-Kamu Yönetimi Almus Kaymakamı
Kahta 3 Selami KORKUTATA 1986-Bingöl 20.Ağu.21 Uludağ Ü.-İİBF-Kamu Y. Halfeti Kaymakamı
Samsat 6 Süleyman BAKAN Ağustos 2022/392 Seben Kaymakamı
Sincik 6 Yunus Emre BOZKURTOĞLU 1990-Malatya Ağustos 2023/388 Pamukkale Ü.-İİBF-Siy.B ve Kamu Y. Bayat Kaymakamı
Tut 6 Ali İhsan SELİMOĞLU 1993-İstanbul Ağustos 2023/388 Boğaziçi Ü.Siy.Bil.ve U.İlişkiler Toprakkale Kaym.

Belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediye Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

31 Mart 2024 Yerel seçimleri sonucu seçilerek göreve başlayan ilçe belediye başkanlıklarının bilgileri aşağıdadır.[4]

Mart 2024 Seçimlerine göre Adıyaman Belediye Başkanları
İlçe Adı Partisi Oy oranı Doğum Öğrenimi
Adıyaman M Abdurrahman Tutdere CHP 49,74 1976-Adıyaman Erzincan Ünv.-Hukuk
Besni Reşit Alkan AK PARTİ 38,82 1972-besni Anadolu Ü.-H.İlişkiler
Çelikhan Mahmut Şahin DEVA 33,65
Gerger Erkan Aksoy AK PARTİ 55,16 1987-Gerger Gerger Lisesi
Gölbaşı İskender Yıldırım CHP 40,31 1978-Gölbaşı Gölbaşı Lisesi
Kahta Memet Can Hallaç AK PARTİ 35,73 1965-Kahta Gazinatep Ü.-İnş.Müh./İng.(YL)
Samsat Halil Fırat AK PARTİ 70,83 1980-Samsat Anadolu-Yerel Yönetimler
Sincik Mehmet Korkut AK PARTİ 57,33 1977-Sincik Anadolu-Uluslararası İlişkiler
Tut Ercan Öncebe AK PARTİ 50,28 1965-Tut İşletme Lisans
Mart 2024 Seçimlerine göre Adıyaman Belde Başkanları
Belde İlçe Adı Partisi Oy oranı Doğum Öğrenimi
Yaylakonak Adıyaman M Abuzer Aydın CHP 58,88
Kömür Adıyaman M Hasari Talaş CHP 34,44
Çakırhüyük Besni Miktat Çetin MHP 50,49 1960-Çakırhüyük Ortaokul
Kesmetepe (1) Besni İbrahim Karademir AK PARTİ 58,74
Köseceli Besni Veysel Korkmaz CHP 50,82
Suvarlı Besni Haydar Sert DEVA 41,49
Şambayat Besni Nejdet Arıcı CHP 45,08
Pınarbaşı Çelikhan Hüseyin Uzun DEM 53,46
Balkar Gölbaşı Orhan Orhan AK PARTİ 55,22 1965-Balkar İlkokul
Belören Gölbaşı Mahmut Turan AK PARTİ 66,11 1968-Gölbaşı Gölbaşı İmam-Hatip Lisesi
Harmanlı Gölbaşı Ali Azık AK PARTİ 40,90
Bölükyayla Kahta Mehmet Turan AK PARTİ 52,06
Akıncılar Kahta İsmet Çetinkaya AK PARTİ 74,30 1950-Akıncılar Lise
İnlice Sincik Abuzer Yakan MHP 54,81

Belediye Meclisleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Adıyaman İl Genel Meclisi üye sayısı 30'dur. Adıyaman Belediyesi meclisi üye sayısı ise 37'dir. İlçe belediyelerinin toplam üye sayısı 263'tür.

Belediye Meclis üyelerinin sayıları ilçenin son nüfus sayımına göre 9 ile 55 üye olarak belirlenir.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

Adıyaman Belediye Meclisleri ve İl Genel Meclisi Üye Sayıları
İlçe/Belde Belediye meclisleri üye sayıları (31 Mart 2019 ) İl Genel Meclisi üye sayıları
İlçe Belde Üye S. SAADET CHP AK PARTİ DP MHP İYİ Parti HDP Üye S. SAADET CHP AK PARTİ
Adıyaman Merkez 37 9 28 7 0 0 7
Yaylakonak 9 7 2
Kömür 9 4 2 3
Besni 15 3 3 9 5 0 1 4
Çakırhüyük 9 5 4
Kesmetepe 9 6* 1 2
Köseceli 9 3 2 4
Suvarlı 9 4 5
Şambayat 9 6 3
Çelikhan 9 2 5 2 2 0 0 2
Pınarbaşı 9 6 3
Gerger 9 3 6 2 0 0 2
Gölbaşı 15 9 5 1 3 0 1 2
Balkar 9 1 8
Belören 9 3 6
Harmanlı 9 5 4
Kahta 25 10 15 5 1 0 4
Bölükyayla 9 4 5
Akıncılar 9 9
Samsat 9 3 6 2 0 0 2
Sincik 9 1 7 1 2 0 0 2
İnlice 9 5 4
Tut 9 4 5 2 0 0 2
Adıyaman ili 263 35 49 143 2 17 5 6 30 1 2 27

*2 Haziran 2019 tarihinde Yüksek Seçim Kurulunun kararıyla tekrarlanan seçimi kazanan Kesmetepe Beldesi DSP´li Belediye Başkanı Ali Yılmaz ve 2 belediye meclis üyesi aldıkları kararla CHP´ye geçtiler.[5]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[6])

Adıyaman İli Nüfusu: 604.978'dir. Bu nüfusun %73,81'i şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 7.337 km2'dir. İlde km2'ye 82 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 157’dir.)

2023 depremleri sonrası ilk ADNKS'de yıllık il nüfusunun 30.191 kişi (% 4,99) azaldığı belirlenmiştir. Nüfusu en fazla azalan ilçe, 31.301 kişi (-% 10,43) ile Merkez ilçe olmuştur.

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 9 ilçe, 23 belediye, bu belediyelerde 174 mahalle, ayrıca 453 köy bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Adıyaman ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[7]
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[8]

 km2'ye

düşen kişi

Besni 77.180 76.415 -765 -1,00 6 37 67 27.713 48.702 63,73 1235 62
Çelikhan 14.858 14.856 -2 -0,01 2 17 20 2.971 11.885 80,00 444 33
Gerger 15.711 15.679 -32 -0,20 1 4 45 12.572 3.107 19,82 668 23
Gölbaşı 50.324 47.876 -2.448 -4,99 4 17 30 11.062 36.814 76,89 800 60
Kahta 128.961 132.303 3.342 2,56 3 25 102 36.610 95.693 72,33 1274 104
Merkez 316.140 284.839 -31.301 -10,43 3 49 135 49.204 235.635 82,73 1814 157
Samsat 6.673 6.898 225 3,32 1 4 16 3.139 3.759 54,49 319 22
Sincik 15.947 16.477 530 3,27 2 14 24 9.058 7.419 45,03 495 33
Tut 9.375 9.635 260 2,74 1 7 14 6.092 3.543 36,77 290 33
Adıyaman 635.169 604.978 -30.191 -4,99 23 174 453 158.421 446.557 73,81 7339 82

Yıllara göre ilçe nüfusları[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe 1965[9] 1970[10] 1975[11] 1980[12] 1985[13] 1990[14] 2000[15] 2007[16] 2008[17] 2009[18] 2010[19] 2011[20] 2012[21] 2013[22] 2014[23] 2015[24] 2016[24] 2017[24] 2018[24] 2019[24] 2020[24]
İl merkezi 73.679 86.481 100.570 115.262 139.017 175.647 249.530 254.505 256.247 259.497 262.349 270.117 273.820 279.037 283.556 290.382 296.316 301.589 304.615 308.915 310.644
Besni 58.742 63.072 72.428 72.963 84.348 88.531 108.667 80.468 80.651 80.681 81.304 79.443 78.462 77.404 75.910 75.041 75.255 75.499 77.301 76.674 77.732
Çelikhan 14.335 16.187 17.040 18.391 20.752 21.391 20.271 15.547 15.540 15.396 15.426 15.205 15.126 15.387 15.381 15.213 15.178 15.326 16.065 15.470 15.530
Gerger 26.723 29.395 30.820 30.380 32.618 32.587 27.208 25.811 25.769 25.440 24.622 23.826 22.526 21.458 20.368 19.561 18.785 18.244 19.035 17.552 17.234
Gölbaşı 26.300 33.889 41.477 45.546 49.890 55.358 52.988 47.284 47.599 48.069 47.906 47.560 48.601 47.406 47.593 48.027 49.077 49.059 49.255 49.253 50.204
Kâhta 59.590 66.350 75.582 75.079 92.757 94.928 114.994 115.658 116.049 116.749 117.655 117.378 117.794 117.865 117.964 118.646 120.378 120.859 122.774 123.861 126.636
Samsat 7.919 8.137 8.975 9.974 11.346 11.451 12.541 10.356 10.599 10.253 9.872 9.519 9.037 9.180 8.534 8.190 7.992 7.530 7.893 7.980 7.803
Sincik veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 19.524 21.828 21.335 21.131 20.888 20.418 19.789 19.045 18.750 18.107 17.592 17.476 17.034 17.414 16.855 16.734
Tut veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 13.714 15.784 11.798 11.482 11.502 11.383 11.094 10.850 10.697 10.422 10.122 10.027 9.936 10.161 9.905 9.942
Toplam 267.288 303.511 346.892 367.595 430.728 513.131 623.811 582.762 585.067 588.475 590.935 593.931 595.261 597.184 597.835 602.774 610.484 615.076 624.513 626.465 632.459

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[25] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[26] Rakım mt. Merkeze Uzaklık km[27] Ulaşan Yollar[27]
Adıyaman Merkez 1.814 701 -04,
Besni Cumh.önce 1.235 902 44 -12,
Çelikhan 1954 Malatya merkez 444 1.388 57 Adıyaman=> , -10=>44-51
Gerger 1954 Pütürge 668 750 100 -05=>
Gölbaşı 1958 Besni 800 902 63 -04, -11
Kahta Cumh.önce 1.274 724 35 -05=>
Samsat 1960 Merkez 319 593 47 -05=>
Sincik 1990 Kâhta 495 1.373 69 -05=>
Tut 1990 Besni 290 929 59 -04=>
ADIYAMAN  1954 MALATYA 7.337

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Murat Gökhan Dalyan, Başlangıcından 1570 yılına Kadar Adıyman Tarihi, Ankara 2007.
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
  25. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  26. ^ Milli Savunma Bakanlığı-Harita Genel Komutanlığı
  27. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü