Abdüllatif Suphi Paşa

Abdüllatif Suphi Paşa (Sami Pașazade Subhi Paşa olarak da anılır) (d. 11 Kasım 1818, Tripolis, Mora, - ö. 17 Ocak 1886, İstanbul). Osmanlı devlet adamı. Yazar,

Osmanlı Devleti’nin ilk Maarif Nazırı (Eğitim Bakanı) Abdurrahman Sami Paşa’nın oğlu, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver’in babasıdır. Kendisi de Osmanlı Devleti’nde çeşitli devlet görevlerinin yanı sıra II. Abdülhamit devrinde Maarif Nazırlığı yapmıştır. İlk Türk romanının yazarı Samipaşazade Sezai’nin kardeşidir.

Devlet adamlığının yanı sıra nümismatik ve ve tarihle ilgilenen Abdüllatif Suphi Paşa, ilk Türk nümismatıdır.

Yaşamı

1818’de o zamanlar Osmanlı toprağı olan Mora’da dünyaya geldi. Babası, ilk Osmanli maarif naziri ve Mora’daki Cerrahi Tekkesi’nin şeyhi "Abdurrahman Sami Paşa" idi. Aile, Yunan İsyanı sırasında bir süre isyancıların elinde esir kalmış; aile reisi dedesi Nezih Bey öldürülmüştü. Rum ileri gelenlerin devreye girmesi ile babasının Mısır’a gitmesine izin verilince Abdüllatif Suphi de babasıyla birlikte Mora’dan ayrılabilmişti Öğrenimini Mısır’da tamamladıktan sonra önce babasının yanında maiyet memurluğu; sonra Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın özel kaleminde kâtiplik yaptı.

Mısır’da hidivliğe I. Abbas’ın geçmesi üzerine 1849’da babasıyla birlikte Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbul’a gitti, Osmanlı’nın hizmetine girdi. Ailesiyle Horhor’da bugün Tıp Tarih Enstitüsü olarak kullanılan konakta yaşadı.

1849'da Meclis-i Maarifi Umumiye’de ve 1854'de Meclis-i Valayi Ahkâmı Adliye üyeliklerinde bulundu. 1861 yılında Evkaf-ı Hûmayun Nazırı, 1867’de Maarif Nazırı oldu. Maarif Nazırlığı sırasında kız çocuklar için okullar açılmasına özel önem verdi, bu okullarda okutulacak müfredatı hazırladı

Sonra Şûrayı Devlet başkanlığı (1868), vezir rütbesiyle Suriye valiliği (1871), ikinci kez Şûrayı Devlet başkanlığı (1873) yaptı.

II. Abdülhamit döneminde evkaf, maarif, maliye, ticaret nazırlıklarında bulundu. Ticaret Lisesi ve Sanay-i Nefise Mektebi kurulmasinda öncülük yaptı. Arkeolojik eserlerist. Aya Irini Kilisesi'nden Çinili Köşk'e naklettirdi ve Muzey-i HUmayun'un orta binalarinin temelini attrdı.

1879’da babasının ölümü üzerine Moreviler diye bilinen ailesinin reisliğini üstlendi.

17 Ocak 1886 yılında İstanbul’da hayatını yitirdi. II. Mahmut Türbesi'ne babasının yanına gömüldü.

Abdüllatif Suphi Paşa'nın mezarı

Arapça, Farsça, Fransızca, Rumca bilen Abdüllatif Suphi Paşa, devlet adamlığının yanı sıra bir yandan da nümismatik ve tarihle ilgilendi, değerli bir para koleksiyonu vardı. Kendisi, ilk Türk nümismatik kabul edilir.

İbn-i Haldun'un tarihinin bir bölümünü “Miftah-ül-îber” (İbretler Anahtarı) adıyla Türkçe’ye çevirdi (1860). Buna “Tekmilet-ül-İber” (İbretlerin Eki) adıyla açıklama yazarak yayımladı (1862). “Hakayık-ül-Kelâm fi Tarih-i Ehl-i Zeman” (Çağımızın Tarihine Dair Söylenen Gerçekler) adlı İslam tarihi kitabının yalnızca ilk cildini yayımlayabildi (1880).

15 evlilik yapan palan 25 çocuğu dünyaya geldi. Çocuklarından en tanınanları şair ve yazar Ayetullah Bey ve Türkiye Cumhuriyetinde Milli Eğitim Bakanlığı da yapan en küçük oğlu, ünlü Türkçü siyasetçi Hamdullah Suphi Bey’dir; bestekâr Suphi Ziya Bey’in dedesidir.

Dış bağlantılar

• Özer, Murat, (2006) "Hu Sesleri Geliyor Eski Konaktan", Chronicle Dergisi, Sayı 4, (2006) “Hu” Sesleri Geliyor Eski Konaktan | Chronicle Dergisi.
• Okay, Cüneyd "Subhi Paşa (Sami Paşazade)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.2 s.549, İstanbul:Yapi Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-18710
• Tevetoğlu, F. "Subhi Paşa" (1945-1980), Turk Ansiklopedisi, C.29 s.455, Ankara.