Aşağıkayı, Tosya
| Aşağıkayı | |
|---|---|
 | |
 Kastamonu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Kastamonu |
| İlçe | Tosya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| • Toplam | 645 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0366 |
| Posta kodu | 37300 |
Resmî site [1] | |
Aşağıkayı, Kastamonu ilinin Tosya ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Aşağıkayı Köyü yaklaşık 400 yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu savı, Pınarönü'ndeki Karasu’yun pöyresinin bağlı olduğu taşta yazılı olan hicri 1222 tarihi pekiştirmektedir. (Bu tarih Aşağıkayı Köyü’nün kuruluşuna ait tek yazılı kaynak ve tek resmi belgedir.) 1222:33=37,03 1222-37=1185 1185+622=1807 miladi yıl 2007-1807=200 yıl. Kaynak: Fikret Kalem Yapılan bu hesaba göre, Pınarönü’ndeki çeşmenin alınlığı olan taşın 200 yıl önce yazıldığı kesinlik kazanıyor. Köylü, bu çeşmeyi yapmadan önce iki yüzyıl da önceki yerlerde (Kayı Harapları ve Kiremit Deresi’n-de) yaşadıysa, Aşağıkayı Köyü yaklaşık 400 yıllık bir geçmişe sahip-tir.
Kayı Boyu Etimolojisi: Kayı ya da ingilizce yazılıyla Kai Kayınpeder kayınbrader kelimelrinde olduğu gibi akrabalık yakınlık hısımlık ifade etmek için kullanılır.Kayı kelime anlamı olarak kuvvet ve kudret sahibi demektir. Çoğulu Kayılar veya Kaylar olarak kullanılmaktadır. Osmanlıca K-Y-L-R olarak yazıldığından bazan orijinal teleffuzunu bilmeyenler Kayalar diye de yazıbilmektedir. Akraba Kelimeler: Kay Kayı Kayın Geçmişi Babası Gün Han ve dedesi Oğuz Han olan Kayı Han'ın bu boyun ilk atası olduğu düşünülmektedir Yaşadığı Yerler, Tarihçesi ve Kayı Köyleri ve Şehirleri : Hindistan: Babür devleti ve Kayı boyu İran Irak Suriye Urfa: Karacadağ da ikamet etmişlerdir.Süleyman Şah(Ertuğrul Gazi nin Babası Fırat nehrini geçerken boğulmuştur. Konya Ankara: Kayı köyleri Kastamonu: Aşagı Kayı Köyü ve Yukarı Kayı Köyü Çorum Osmancık'ta Osmangazi doğmuştur. Adını burdan alır. Amasya Sinop Bilecik Bursa Edirne Selanik - Kaza-i Cuma Cuma kazası(Namı diğer Kayılar Kazası) diye tahrir defterlerinde ve fermanlarda geçer. Aşağı Kayılarve Yukarı Kayılar diye ikiye ayrılırlar.
Kayı kavmi: sungur (Reşidüddin’in listesinde şahin olarak geçer), yani şahinlerin en büyüğü olan akdoğan.Kayı Boyu Oğuzların Bozok kolundan bir boydur. Osmanoğlu Hanedanı’nın da bu boydan olduğu savlanır. Kayı kelime anlamı olarak kuvvet ve kudret sahibi demektir. Kayı boyunun damgası, iki ok ve bir yaydan oluşur. Babası Gün Han ve dedesi Oğuz Han olan Kayı Han’ın bu boyun ilk atası olduğu düşünülmektedir. Tarih boyunca Kayı Boyunun yerleştiği bölgeler; Hindistan: Babür devleti, İran, Irak, Suriye, Urfa: Karacadağ da ikamet etmişlerdir. Süleyman Şah(Ertuğrul Gazi nin Babası Fırat nehrini geçerken boğulmuştur., Konya, Ankara: Kayı köyleri, Kastamonu: Aşagı Kayı Köyü ve Yukarı Kayı Köyü, Çorum Osmancık’ta Osmangazi doğmuştur. Adını burdan alır., Amasya, Sinop, Bilecik, Bursa, Edirne, Selanik - Kaza-i Cuma Cuma kazası(Namı diğer Kayılar Kazası) diye tahrir defterlerinde ve fermanlarda geçer. Aşağı Kayılarve Yukarı Kayılar diye ikiye ayrılırlar, Çanakkale: Kayalar Köyü Ayvacık ilçesine bağlı, Çankırı, Samsun ilinin Çarşamba ilçesine bağlı Yeniköse köyü; Erdoğmuş yerel lehçe ile Erdemuş Uzun
İsinler(Molla İsinler); Kuzlu (oğuzlu karyesi diye tapu tahrir defterlerinde geçer.)veya Anadoluda nüfus kayıtlarında kuzlu küy - Kozlu köy diye geçer .Meşhur Cem Kozlu buralıdır; Çalcılar; Hasan Köyü; Karapınar Köyü Bakınız: Karapınar muharebesi; Çalcılar; Köseler; Ağustos; KaraferyeBakınız:Karafere Muharebesi; Sele; İn ObasıYerel ağızda “İnebosu” olarak anılır. Köyün üst başında bir kaç tane mağara bulunmakta ve bunlar eskiden beri kutsal yerler olarak taninmakta. Topçular ve Cuma tekkesi arasinda Sarikaya eteklerinde kurulmustur. Yeni adi Akrini’dir ve Sakarya Karasu kökenli ortodoks Lazlar yasamaktadir. Mübadelede, In Obasi halki Cerelli ve diger yakin köylerden az sayida aileyle birlikte Manisa, Samsun-Havza, Sivas-Divriği, Elazig’in yakin köyleri ve Nigde civarina yerlestirilmislerdir. Parçalanmiş olan aileler daha sonra Havza (Seyhkoyun ve Hacidede köyleri)ve Manisa (Merkez Yeniköy)de toplanmislardir. In Obasi köyde bulunan Öksüz Baba türbesi ve vakfiyla beraber kutsal inleriyle taninirdi.;Cerelli Cerelli köyü simdiki adi Haravgi olan eski Cuma yakininda bir köydür. Halkindan bir kismi In Obasi köylüleriyle akrabaliklari nedeniyle 1924 mübadelesinde Anadolu’da ayni yerlere yerlesmislerdir. Cerelli köyünde, tipki Cuma gibi, su anda oturum bulunmamaktadir. Sarigöl altinda bulunan kömürün islenmesi amaciyla kurulan 4 büyük termik santralinin yarattigi hava kirliligi Kaylar ovasinin bir kismini yasanmaz duruma getirmistir. Bu nedenle Cuma (Haravgi) kazasi ve ona bagli bazi köyler su anda bosaltilmis bulunmaktadir.; Topçular; Baraklı; Çerkesköy; Çeşme Aydos; Gülünç; KölemezKölemez,koyun sütünden yapılan bir süt mamülü olup koyun sütü koyulaştığı zaman kaymak kıvamında yapılan ve yörüklere mahsus bir süt yiyeceğidir.Ortakçıların sürü sahiplerine sürülerin sütten kesilmelerinin son demlerinde verilen nefis yiyeceğin adıdır. Kölemezliler urfa karacadağ dan gelen kayı aşireti olmaları ve bir kısmının eyyübilerle bağlantılı olması nedeniyle(çocuklarında eyüp ve halit isimlerinin babadan oğula intikalinde de görülmektedir.) ve Eyyübiler in kölemenlerle bağlantılı olduğundan kölemezliler kölemenlilerle bağlantılı olabilir.; Uçana; Nalbantköy; İğneli; Kurtlar; Debre; Sulpa; Durutlar; Oyvodina; Muralar; Kırımşa; Arabina; Komana; Kaynak; Eleviç; Soroviç; Noyrat Gölü; Sotur; Orhan; Kruşar; Sarıkulak; Bulgar; Milas; Yeniköy; Tarman; Dustan(Farsi, Dostlar demek); Kalburcular; Demirciler; yayla; Dedeler; kale obası; bağçeli obası; Ahmetli; Köçek Ahmetli; Çamurlu; Kuranekeş*Akpınar; Kadirli; Tatarcılar; Kırçova; Komana; Türbe; Celalli; Haydarlı; Cuma Tekkesi; Hacılar; Gaziler; Moğol; Karaağaç; Çakırlar; Sarı musalar; Rahmanlı; İsar; İbişli; Menteşeli; İbişli; Hacı Morti; Aksaklı; Baraklı; Ayna Obası; Topçular; Veranlık; Üsküpler; Köseler; Yüz Obası; Yunuslu; Menteşeli; Kırımşa; Habillu; Muhinler; Koçana; Katransa; Terepişte; Frankoça; arkadohor; urupan; Çalışan; Öküz Obası; Ahmet Obası; Adil obası; Filan Obası; Karlı Dağ; Karaferye; Karaahmet; İsmailler; Cevadlı; Sofular; Işıklar; aşağıkayıkoyü Türkiyenin birçok ilinde bulunmakla beraber en büyük kayıköyü kastamonu tosya ilçesindedir.aşağıkayı köyü olarak bilen köyün deniz seviyesinden yüksekliği 1100 metre olup kastamonunun en büyük 3. köyüdür ve yerleşim alanı 1.000.000 metrekere civarındadır.Kayı hanın orta asya dan göç etmesiyle başlayan kayı boyunun bir uzantısı olup,yaklaşık olarak 400 yıldır bu bölgede yerleşimini sürdür
Kültür
Tarhana aşı,bulgur aşı, keşkek, pilav ,hamurlu ekmek(bazlama)dini bayramlarda sabahları sütlü çorba, yine dini bayram sabahları bayram namazına başlamadan önce köy meydanındaki karasudan bayram suyu doldurulması gelenektir.
Asıl gelenek düğünlerde ön plana çıkar.Düğünler genelde üç gün sürer.Salı,çarşamba,perşembe.Ya da;Cuma ,cumartesi ,pazar.Gelinler al duvakla çıkarılır.Eskiden bürgülü kadınlar arasında duallarla gelin baba evinden çıkarılır. Bu çıkış anında gelinin oğlan kardeşi veya en yakın akraba erkek kapı kilitler ve gelinin çıkmasına izin vermez . Damat babası bu delikanlıya gönünü edecek bir armağan vererek kapıyı açtırır ve gelinin baba evine vedası gerçekleşir.Yine bu esnada ''gelin çıkma havası'' davul zurna eşliğinde garçaklaşir.Düğünlerde davul zurna esastır. Halaylar ağırlama,ekincik,üçayak ve atlama havalarıdır. Halay elele tutuşarak çekilir ve dinlenma aralarında maniler söylenir.
''Portakalın irisi
Geçti güzel sürüsü
Sürüsünden fayda yok
Yaktı beni birisi.''
'Kekliğim cık cık diyo
Yumurtam güccük diyo
Kızın gönlü var emme
Anası güccük diyo
Bunlar sadece iki manidir. Yine gelin ve gelin alayı önünde kama-bıçak oyunu oynanarak (erkekler tarafından) gelin koca evine kadar götürülür . Kama-bıçak oyunu oynayan gençler ellerindeki kama ya da bıçağı damat evindeki kapı ya da bir ahşapa çakarak oğlan babasından bahşişlerini alırlar.Gelin alayı damat evine gelince gelin içeri girmez. Toplumdan büyük birisi yüksek sesle güveyi babası-anasına ''ne veriyorsun?'' damat ana-baba genelde '' Bir tosun (damadı kastederek) birde tarla,bahçe altın, daha çok inek ya da düve verilir.'' Tam bu arada oğlan anası ile babası güreştirilir. toplum damat babasını mutlaka yendirir. Güreşin galibi yeni kaynanadır.
Dualarla ve davul zurna eşliğinde gelin damat evine girer. Bu esnada gelin evin kapısına bir çivi çakar. Bu evden çıkmasın anlamındadır. Kapıya yağ sürer .Bu kimseyle tartışmasın yağ gibi kaysın anlamındadır. İçeride su dolu bir tasa teptirilir. Bu da bolluk bereket anlamındadır.Geline yağda yumurta yedirilir. Bu da çabuk yumurlasın (doğursun) anlamındadır.
Gelin alayı oğlan evinin önündeyken evin bir penceresi veya balkonundan bu gelenlere şeker atılarak gelenler bir çeşit ödüllendirilir.
Coğrafya
Kastamonu iline 95 km, Tosya ilçesine 24 km uzaklıktadır.
İklim
Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 645 |
| 1997 | 609 |
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Altyapı bilgileri
Köyde ilkokulu vardır. Köyün hem içme suyu şebekesi hem kanalizasyon şebekesi vardır. . Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon avea Türkcel vardır.