Ağoğlan kapısı (Şuşa)
| Ağoğlan kapısı | |
|---|---|
| Şuşa Kalesi parçası | |
| Şuşa, Azerbaycan | |
 Şuşa kalesinin surlarının Şuşa hapishanesie yakın kısmı ve Ağoglan kapısı (sağda, arkada) | |
| Koordinatlar | 39°46′00″K 46°45′20″D / 39.76667°K 46.75556°D |
| Yapı bilgisi | |
| İdare | Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri |
| Yapı tarihçesi | |
| İnşa | XVIII yüzyıl |
| Muharebe/savaşlar | Şuşa'nın işgali Şuşa Muharebesi (2020) |
Ağoglan Kapısı, Muhtar Kapısı[1] ve ya Şuşakend Kapısı[2], Şuşa Kalesi'nin üç ana kapısından biridir ve kalenin doğu tarafında yer alır ve şehrin aşağı kısmına ulaşımı sağlar. Kalenin diğer iki kapısı ise Gence ve Revan kapılarıdır.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Şuşa Kalesi'nin üç ana kapısı vardı: Gence, Revan ve Ağoğlan kapıları. Her üç kapının da adı tarihi kaynaklarda sıkça geçtiği gibi, 19. yüzyılda çizilen Şuşa'nın tüm genel planlarında da adı geçmektedir.[3] Örneğin, 1871'de yayınlanan "Kafkasya" gazetesinin 25. sayısında şöyle yazıyor: "Abix'in barometrik ölçümlerine göre, Ağoglan ve Yelizavetpol kapılarının bulunduğu şehrin kuzeydoğu kısmı 3886 fit yükseklikte, "Şuşa Kayası" olarak adlandırılan ve Revan Kapısı'nın bulunduğu güneybatı kısmı 4705 fit yüksekliktedir".[4]
XIX yüzyılın 60'lı yıllarında bile, "Иллюстрация" gazetesinde yayınlanan makalenin kanıtladığı gibi, bu kapılar Şuşa'nın sosyal yaşamında önemli bir rol oynadı. O makalede verilen bilgilere göre Ağoğlan ve Revan kapıları üstlerin geçişi ve yüklerin taşınması için, Gence kapısı ise arabaların geçişi için yapılmıştı.[5] Bazı kaynaklarda kale surlarının dördüncü bir duvarının varlığından söz edilse de yeri ve adı tespit edilememiştir.[6]
Penahali Han döneminde yaptırılan kalenin kapısından çıkan yol Şuşa şehrini Şuşakend ve Muhtar köylerine bağlayarak Ağoğlan manastırı'na kadar uzanıyordu. 19. yüzyılın tüm Rusça kaynaklarında Şuşa'nın güney kapısı Ağoğlan kapısı olarak geçmektedir.[2] 1846 tarihli "Kafkasya takvimi"ne eklenen yol haritasına göre Şuşa Kalesi bu kapıdan çıkan köyler arası yol ile Ağoğlan manastırı'na bağlanmıştır.[7] Bu kapının kaynaklarda geçen bir diğer adı da Tophane kapısıdır.
Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
E. Avalov, Rus Devlet Askeri Tarih Arşivi'nde saklanan çizime göre, kalenin kuzey ve batı kapılarından farklı olarak doğuda bulunan Ağoğlan kapısının savaş kuleleriyle tahkim edilmediğini ve oldukça sade bir görünüme sahip olduğunu belirtiyor. Giriş sivri kemer şeklinde inşa edilmiştir[2].
19. yüzyılda Şuşa hapishanesi, kalenin aşağı tarafında, doğu kapısının yanına inşa edilmiştir. Hapishanenin inşası sırasında kale duvarlarının bir kısmı ve savunma kuleleri hapishane duvarı olarak kullanılmıştır[2]. Bu sırada kapı da değiştirilmiş ve cezaevi girişi olarak yeniden şekillendirilmiştir.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Nersesov (Qarabaği), Mirzə Yusif (2006). Tarixi-Safi (PDF) (Qarabağnamələr. II kitab bas.). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. s. 35. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022.
- ^ a b c d e Авалов 1977, s. 35
- ^ Авалов, Э. В. "О некоторых особенностях архитектуры оборонительных сооружений Шуши". Изв. АН Азерб. ССР сер. Лит. Яз. и Иск.
- ^ "Кавказ, Тифлис" (№ 25). 1871.
- ^ Очерки Закавказья. «Иллюстрация» (т. VII bas.). СПб.-М. 1861. s. 257.
- ^ Nersesov (Qarabaği), Mirzə Yusif (2006). Tarixi-Safi (PDF) (Qarabağnamələr. II kitab bas.). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. s. 35. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022.
- ^ Карта к дорожнику Кавказского края. (1845). Кавказский календар на 1846 год. Тифлис.