Yenisey

Aynı adlı yerleşim birimi için Yenisey (belde) sayfasına bakınız.

Yenisey Nehri
Nehrin Tuva Cumhuriyeti'nin Kızıl şehri civarında bulunan Piy-Hem ve Kaa-Hem kolları
Konum
Ülke(ler)	Arktik Okyanusu,
Genel bilgiler
Kaynak	Moğolistan
Uzunluk	5,539 km
Havza alanı	2.580.000 km²
Debi	19,600 m³/s

Yenisey akarsuyunun havzası ve Baykal gölü

Yenisey Nehri (Rusça: Енисе́й, Yeniséy; Moğolca: Енисей мөрөн, Yenisey mörön; Buryatça: Горлог мүрэн, Gorlog müren; Tuvaca: Улуг-Хем, Uluğ-Hem; Hakasça: Ким суг, Kim sug) Arktik Okyanusu'na boşalan en büyük nehir sistemidir. Angora ve Selenga kolları ile birlikte dünyanın en uzun beşinci akarsuyu olma özelliğini taşır. Moğolistan'ın dağlarından doğarak, Sibirya'nın çok büyük bir alanını sulayarak Kuzey buz denizi tarafındaki Kara Denizi'ne sularını boşaltır. Nehir Türkler açısından tarihî önem de teşkil eder, birçok Türk ve Moğol devleti bu nehrin kenarlarında kurulmuştur. Türk soylu Tuva Cumhuriyetinin başkenti Kızıl şehri Yenisey akarsuyu kenarında kuruludur.

Etimoloji

Yenisey kelimesinin Türki veya Tunguz dilleri kökenli olduğu düşünülmektedir. Bir teori Yenisey kelimesinin Eski Kırgız Türkçesinde bulunan "ene-say" kelimesinden türediğini ve "ene" kısmının ana, esas veya temel manasına gelirken "say" ekinin de nehir yatağı, vadi manalarına geldiğini savunmaktadır. Bir başka teori ise nehrin isminin Tunguz dil ailesine ait Evenki dilinde bulunan ve "büyük su" manasına gelen "Ionəssi" kökünden türetilmiş olabileceğini savunur. Tuvalar da akarsuya benzer biçimde "büyük akarsu" anlamına gelen Ulug-hem demektedirler.

Literatürde geçtiği yerler

Orhun Yazıtlarından Bilge Kağan Yazıtında Yenisey akarsuyu veya onun kollarından birinin adı Kem (𐰚𐰢) akarsuyu olarak geçmektedir. Türk Dünyası'nın en ünlü yazarı Cengiz Aytmatovun eserlerinde Yenisey sıkça geçer. Beyaz Gemi adlı romanında bilhassa Yenisey dolayındaki Eski Türk kabilelerinden bahseder.

Ulaşım

Yenisey akarsuyu üzerinde gemiler yolcu taşımaktadırlar. Tuva Cumhuriyetinde başkent Kızıl şehrinden tabiat turizmi için Toju'ya Yenisey akarsuyu üzerinden gemilerle gidilmektedir.

Ayrıca bakınız

• Yenisey Yazıtları
• Talas-Yenisey Yazıtları
• Dünyanın en uzun nehirleri

Yenisey havzası foto-galeri

• 
  Uydudan Yenisey akarsuyu Ob akarsuyu ile birlikte, Kuzey Buz Denizi'ndeki Kara deniz'e dökülürken
• 
  Yenisey'in büyük kolları Piy-Hem ve Kaa-Hem akarsularının birleşişi
• 
  Sayan-Şüşen barajı tarafında biyosferik park
• 
  Krasnoyarsk'ta bulunan ve nehirden geçen Vinogradovsky köprüsü
• 
  Yenisey havzası
• 
  Minusinsk ve Abakan arası Brat köprüsü
• 
  Asya'nın Ortası yeni obeliski, Tuva

Dış bağlantılar

• Yenisey akarsuyu havzası harita ve bilgileri
• Bratsk Barajı ve Angara akarsuyu fotoğrafları 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sayano-Shushenskaya Barajı
• Krasnoyarsk Barajı28 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yenisey Doğa Fotoğrafları (Krasnoyarsk bölgesi)