Vali

Vali (Arapça: ولي), bir ili ya da federal devletlerde bir eyaleti devlet tüzel kişisini temsilen yöneten en üst düzey idari amirdir. Valiler, yürütme erkinin bir organı olup, devlet hiyerarşisinde devlet başkanının hemen ardından gelir. Belediye başkanı gibi kendi özerk tüzel kişiliği yoktur, onun yerine devlet tüzel kişisine bağlıdır. Bir vali, seçimle ya da atamayla göreve gelebilir. Valilerin yetki alanları ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Bazı valiler, bölgesel hükûmetin tümü üzerinde topyekün kontrole sahipken kimilerinin göreviyse tamamen semboliktir.

Türkiye Cumhuriyeti'nde vali

Atanma

Valiler, doğrudan cumhurbaşkanı tarafından, cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile atanırlar.

1. Vali, kanun, tüzük, yönetmelik ve hükûmet kararlarının neşir ve ilanını ve uygulanmasını sağlamak ve bakanlıkların talimat ve emirlerini yürütmekle görevlidir. Bu işlerin gerçekleştirilmesi için gereken bütün tedbirleri almaya yetkilidir.
2. Kanun, tüzük, yönetmelik ve hükûmet kararlarının verdiği yetkiyi kullanmak ve bunların yüklediği ödevleri yerine getirmek için valiler genel emirler çıkarabilir ve bunları ilan ederler.
3. İlin her yönden genel idare ve genel gidişini düzenlemek ve denetlemekten sorumludur.
4. Vali, ilde teşkilatı veya görevli memuru bulunmayan işlerin yürütülmesini, bu işlerin görülmesiyle yakın ilgisi bulunan herhangi bir idare şube veya daire başkanından isteyebilir. Bu suretle verilen işlerin yapılması mecburidir.
5. Vali, Cumhuriyet Bayramı'nda ilde yapılacak resmî törenlere başkanlık yapar ve tebrikleri kabul eder.
6. Vali, il sınırları içinde bulunan genel ve özel bütün kolluk kuvvet ve teşkilatının amiridir. Suç işlenmesini önlemek, kamu düzen ve güvenini korumak için gereken tedbirleri alır. Bu maksatla devletin genel ve özel kolluk kuvvetlerini istihdam eder, bu teşkilat amir ve memurları vali tarafından verilen emirleri derhal yerine getirmekle yükümlüdür.
7. İldeki devlet memurlarının bir kısmını doğrudan atamak, bir kısmının atanması konusunda görüşünü bildirmek, bir kısmının da görev yerlerini belirlemek ve değiştirmek.
8. İldeki yerinden yönetim kuruluşları üzerinde vesayet yetkilerini kullanmaktır.

Cumhuriyet tarihinde bugüne kadar dört kadın vali atanmıştır. 1991-1995 yılları arasında Muğla Valiliği yapan Lale Aytaman vali olarak atanan ilk kadın olmuştur. 2011 yılında Yalova Valiliği'ne atanan ve bu görevi 2014 yılına kadar sürdüren Esengül Civelek ikinci kadın vali olurken, 2014 yılından sonra da günümüzde de sürdürdüğü Kırklareli valiliğine atanmıştır. 19 Şubat 2015 valiler kararnamesi ile Sinop valiliğine atanan Yasemin Özata Çetinkaya'nın ardından 31 Mayıs 2016 tarihinde açıklanan yeni valiler kararnamesi ile de Tuğba Yılmaz cumhuriyet tarihinin dördüncü kadın valisi olarak Yalova valisi olarak atanmıştır.

Vali yardımcısı

Vali yardımcısı veya vali muavini, il idaresi kanunu çerçevesinde ilde valinin işlerini vali adına yapan mülki idare sınıfına mensup görevdeki kişilere verilen unvan.

İl özel idaresi ve vali

Bir mahalli idare birimi olan il özel idaresinin başında görev yapar.

Dünyada vali kavramı

Valiler her ülkede olmamakla birlikte aşağıdaki ülkelerde belirtilen şekilde görev yaparlar:

• ABD'nin eyaletlerini
• Rusya'da 89 federal bölgeyi
• Arjantin'de illeri
• Brezilya'da eyaletleri
• Japonya'da illeri
• Meksika'nın eyaletlerini

valiler yönetir.

• İngiliz Milletler Topluluğu'nda İngiltere dışındaki ülkelerde kraliçe bir genel vali tarafından temsil edilir.

Hitaplarda vali kavramı

(X) Vilayet-i celilesi, Vali-i alisi (x Bey)

Ayrıca bakınız

• Türkiye'de görevde olan valilerin listesi

Dış bağlantılar

• 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu