Sandıklı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
23.19, 17 Ocak 2021 tarihinde Victor Trevor (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 24681334 numaralı sürüm (→‎top: düzeltme)
Başlığın diğer anlamları için Sandıklı (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Sandıklı
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAfyonkarahisar
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamEflatun Can Tortop[1]
 • Belediye başkanıMustafa Çöl (AK Parti) [2]
Yüzölçümü
 • Toplam1400 km²
Rakım1120 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam56,182
 • Kır
21,756
 • Şehir
33.496
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu03500
İl alan kodu0272
İl plaka kodu03

Sandıklı, Afyonkarahisar'ın bir ilçesidir. Afyonkarahisar iline bağlı ilçe olan Sandıklı, Ege bölgesinin İç Batı Anadolu bölümünde, Antalya-Ankara karayolu üzerinde yer alır. İlçe, doğusundaki Kumalar Dağı eteğinde kurulmuştur.

Sandıklı, 29° 50' - 30° 30' doğu meridyeni ile 38° 15' - 38° 45' kuzey paralelleri arasındaki coğrafi konumda yer alır. Yüzölçümü ise 1036 km²'dir.

Topraklarını, doğuda aynı ilin Şuhut, Güneyde Kızılören ve Dinar, batıda Denizli ilinin Çivril ve Afyonkarahisar ilinin Hocalar, Kuzeyde ise Afyonkarahisar'ın Sincanlı ve merkez ilçeleri çevirir.

Sandıklı, Türkiye'nin belli başlı büyük merkezlerine karayolu ile oldukça yakın sayılabilecek bir mesafededir. Afyonkarahisar'a 61 km, İstanbul'a 515 km, Ankara'ya 317 km, İzmir'e 315 km, Antalya'ya 231 km, Bursa'ya 320 km, Konya'ya 287 km mesafede olan ilçe bu konumu ile ulaşım yönünden avantajlı bir noktadadır.

Karayolu ulaşımındaki avantajlarına rağmen Sandıklı'ya demiryolu ile ulaşım imkânları bir hayli kısıtlıdır. İstanbul (Haydarpaşa) ile Denizli arasında işleyen Pamukkale Ekspresi uzun yıllar boyunca Sandıklı'da yaşayan insanların ulaşım ihtiyacını karşılamıştır. Pamukkale Ekspresi'nin 27 Ocak 2008 tarihinde Haydarpaşa-Denizli seferini yapan treni Kütahya yakınlarında raydan çıkmış, meydana gelen kazada 9 kişi ölmüştür. Bu kazadan sonra bir müddet daha tren seferleri devam etmiş ancak TCDD tarafından alınan karar gereğince, 25 Temmuz 2008 tarihi itibarıyla Pamukkale Ekspresinin seferleri iptal edilmiştir. 2014 yılında ise trenyolu yenilemeleri yapıldıktan ve güvenlik önlemleri alındıktan sonra TCDD seferleri yeniden başlatmıştır.[4]

Sandıklı'nın dağları

Sandıklı'nın dört bir yanı dağlarla çevrilidir. Kuzeyinde Ahır Dağı, batısında Bulkaz Dağı, güneyinde Akdağ, doğusunda da Kumalar Dağı bulunur. Kumalar Dağı'nda Türkiye'nin endemik bitkilerinden olan ve sadece Sandıklı'da yetişen Sideritis akmanii bitkisi bulunmaktadır.

Ahır Dağları

Ana madde: Ahır Dağı

İlçenin Kuzey sınırını oluşturan bu dağlar üçüncü zamanın genç dağlarıdır.

Sincanlı ve Sandıklı ilçeleri arasında uzanır. Uşak ilinin Banaz ilçeleri sınırlarını da kaplar.

İki yüzü de çam ormanlıkları ile kaplıdır. En yüksek tepesi Tazlar ve Yağcı damları arasında olup 1981 metredir. Güney taraflarında devlethan köyü yakınında bol amyant damarlarına rastlanır.

Ayrıca rezervi 10 bin ton civarında olan linyit kömürü damarları Afyon Karacaören köyü yakınlarındadır.

Barındırdığı artezyen kaynakları çevre ovaları besler.

Burkaz Dağı

Ana madde: Bulkaz Dağı

Akdağ'ın kuzey batısına doğru uzanan dağ, Hocalar, Banaz ve Sivaslı ilçeleri arasında ve Kufi Çayı ile Ahat suyu arasında yayılmış ormanlık bir dağdır. En yüksek yeri Bulkaz (Gürpınar) köyü yakınlarıdır ve 1990 metredir. Batı yüzü palamutluk olup, amyant damarları vardır.

Akdağ

Ana madde: Akdağ (Sandıklı,Afyonkarahisar)

Sandıklı, Kızılören, Dinar ve Çivril ilçeleri arasında bulunan Akdağ, ormanlık ve bölgenin en yüksek dağıdır. 2449 ve 2345 metre yükseklikte iki tepeyi ihtiva eden Akdağ'da Sorkun kasabası yakınlarında bakır madenine rastlanmıştır. Batıya Kufi Çayı - Düzbel ve Duruca su yolu ile geçit verir. Güney yüzü dik, kuzey yüzü meyillidir. Kuzey yüzünde Kocayayla vardır. Kalkerin bol olduğu yerlerde antik mermer ocaklarına rastlanmıştır.

Akdağ Millî Parkında bulunan yılkı atları, zirvedeki yaylası ve derin kanyonların bulunduğu tabiat parklarından biridir.

Nüfus

İlçenin nüfusu 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 57.843'dür. Bunun 32.197'si ilçe merkezinde, 25.646'sı ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır. Daha önceki nüfus sayımlarının sonuçlarına göre, Sandıklı'da hem merkezde hem de köylerde yaşayanların sayısının azaldığı gözlenmektedir. Özellikle 1960'lı yıllardan itibaren Avrupa ülkelerine çalışmaya giden Sandıklılılar ilçenin nüfusunu azaltmıştır. Keza günümüzde Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde çok sayıda Sandiklı nüfusuna kayıtlı yurttaşımızın yaşadığı bilinmektedir. 1980'li yıllarla birlikte ise civar köylerden merkeze doğru bir göç hareketi yaşanmıştır. Bu durum 1980'li ve 1990'lı yıllar boyunca devam etmiştir. Ancak 2000'li yıllarla birlikte Sandıklı'nın hem merkezdeki nüfusu hem de köylerde yaşayan nüfusu yavaş yavaş azalmaya başlamıştır. Her ne kadar bu azalma henüz çok dikkate değer görülmese de, ilerleyen dönemde ciddi boyutlara varabilecek düzeydedir.

İlçenin idari teşkilatlanması ise şöyledir; Sandıklı'da Merkez ve Karadirek olmak üzere 2 bucak merkezi vardır.Merkez bucağa bağlı köy sayısı 38 iken, Karadirek bucağına bağlı 9 köy bulunmaktadır.Ayrıca eskiden ilçeye bağlı, belediye teşkilatı bulunan 10 adet yerleşim yeri mevcuttu.Bunlar Ballık, Kızık, Kusura, Menteş, Örenkaya, Sorkun, Yavaşlar, Karadirek, Akharım ve Başağaç'tır. Tek belediyelik olarak Akharım kalmıştır

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[5] 37.620 7.036 30.584
1935[6] 44.634 8.155 36.479
1940[7] 45.441 6.879 38.562
1945[8] 49.114 7.937 41.177
1950[9] 53.213 8.004 45.209
1955[10] 56.601 8.095 48.506
1960[11] 62.971 9.357 53.614
1965[12] 66.721 10.192 56.529
1970[13] 69.636 11.056 58.580
1975[14] 73.991 13.181 60.810
1980[15] 73.513 16.041 57.472
1985[16] 79.277 19.398 59.879
1990[17][a] 57.250 22.359 34.891
2000[18] 76.618 37.804 38.814
2007[19] 61.843 33.856 27.987
2008[20] 61.422 33.371 28.051
2009[21] 61.114 33.334 27.780
2010[22] 60.126 33.144 26.982
2011[23] 59.040 32.634 26.406
2012[24] 57.843 32.197 25.646
2013[25] 57.211 31.951 25.260
2014[26] 56.708 32.269 24.439
2015[27] 55.714 32.068 23.646
2016[27] 55.770 32.398 23.372
2017[27] 55.458 32.603 22.855
2018[27] 56.182 32.703 23.479
2019[27] 55.331 33.018 22.313
2020[27] 55.252 33.496 21.756


Yemek Kültürü

Sandıklı hamur işleri ve et yemekleri yönünden çeşitli ve zengin bir ilçemizdir. Yöremiz yemek ve tatlılarını 6 bölümde inceleye biliriz:

Yöresel yemekler

Çorbalar

Hamur işleri

  • Katmer
  • Bükme ve börek ( Kıymalı, peynirli, mercimekli, patatesli, ıspanaklı, otlu, kabak, yufka)
  • Börek içi
  • Hamırsız
  • Cızdırma
  • Ağzıaçık
  • Dilim Gayganası
  • Pide (Haşgeşli, tahinli, akpide)
  • Bazlama

Unlu Yiyecekler

  • Hamuraşı
  • Hamur Pilavı
  • Hamur Mantısı
  • Bulgur Pilavı
  • Ev Makarnası
  • Höşmerim
  • Haşıl

Et Yemekleri

  • Saç Eti
  • Güveç
  • Saç Köfte
  • Kapama
  • Soyuş et
  • Gumbar Dolması

Diğer Yemekler

  • Ekşili Kabak Yemeği
  • Alacaş
  • Keşkek Yemeği
  • Sulu Köftü (Köfte)
  • Dolma (Kelem, Yaprak veya Biber)
  • Bamya
  • Göce Köttüsü
  • Leblebi

Tatlılar

  • Ekmek Kadayıfı
  • Baklava
  • Tel Kadayıfı
  • Sütlaç
  • Helva (irmik veya un)
  • Aşure
  • Haşgeş helvası
  • Kabak Tatlısı
  • Hoşaf
  • Ekşili Kabak Tatlısı
  • Ekşili Kabak Helvası
  • Helva Çekme

Bu yemekler içinde özel günlerde ve kutlamalarda sac eti, güveç ve saç köfte en lezzetli yemekleridir. Ayrıca ailelerin ve kadınların piknik yaparken vazgeçemedikleri yemek ise Alacaş (alacaş veya mercimekli pilav) dır. Bu yemeğin günlerdeki yeri bambaşkadır. Çorbalar içinde yoğurtlu yapılan Toga çorbası ise mutfakta ve davet yemeklerinde de en aranılan çorbadır. Kış gelmeden tüm evlerde yapılan tarhana çorbası da kışın evlerin vazgeçilmez çorbasıdır. Ayrıca özellikleri ve Sandıklı'ya has olması açısından Davet yemeği, mevlüt ve düğün yemeklerinin Sandıklı'da özel bir yeri vardır. Şimdi bu yemeklerin hangi sırayı takip ettiğini inceleyelim:

Davet yemeği

  1. Toga Çorbası
  2. Söğüş et
  3. Börek
  4. Hoşaf
  5. Baklava
  6. Bamya
  7. Dolma (Kelem, yaprak veya biber)
  8. Sütlaç

Düğün ve Mevlüt yemeği

  1. Toga Çorbası veya Yoğurt Çorbası
  2. Et
  3. Pilav ( Pirinç veya bulgur)
  4. Helva (irmik veya un )

Tarihi camiiler

Türbeler

  • Yunus Emre Türbesi ve hocası Tabduk Emre Türbesi

Hüdai Kaplıcaları

Hüdai Kaplıcaları, Sandıklı ilçesine 8 km uzaklıkta bulunur. Sandıklı Belediyesisi bünyesinde işletilen tesislerin ilave olarak son dönemde 5 yıldızlı oteller de hizmete girmeye başlamıştır. Sandıklı Hüdai Kaplıcaları, İşletme, Termal Otel ve Eski Otel olarak faaliyet vermektedir. Tesislerde; İşletme bölümü tatil köyünde 143 Banyolu, 122 Banyosuz ve yaz sezonlarında faaliyete giren çadır kent ve 2 adet Termal otel bulunmaktadır.

Hüdai Kaplıcalarında Belediye bünyesinde faaliyet gösteren tesisler

Doğal Çamur Banyoları
Termal Havuzlar
Tabii Saunalar
Türk Hamamı
Masaj Salonları
Güzellik Merkezi - Kuaför
Bilardo, Masa Tenisi, Oyun Salonu, Alışveriş Merkezleri
Bisiklet Parkuru, Basketbol Sahası, Yürüş Parkurları

Hüdai Kaplıcalarında Özel sektör'e ait tesisler

Sandıklı Termal Park Otel ***** ( 5 Yıldız)
Kaplıca Restaurant
Safran Otel ***** ( 5 Yıldız) (Hizmete girdi)
May termal otel ***** (5 yıldız) Sandıklı Termal Huzur evi (Hizmete girdi)

Basın-Yayın

Sandıklı Sesi Gazetesi
Sandıklı Postası Gazetesi
Gün FM
Hilal FM

Sanjet

Sanjet A.Ş 1994 yılında faaliyete başlamış olup faaliyet alanı Jeotermal Enerji'den faydalanılarak Sandıklı'da mesken-işyeri ve resmi daireler olmak üzere binaların ısıtılmasını sağlayan ve Belediyemiz Bünyesinde hizmet veren bir kuruluştur.[28]

Sanjet A.Ş'nin işleyiş sistemi: Sandıklı Hüdai Kaplıcalarımızdan ve açılmış olan diğer kuyularımızdan sıcak su rezervlerinin Sandıklı Merkezde bulunan iki ana Eşanjör Sistemi'ne suyun basılarak normal şebeke suyunun ısıtılarak sıcak su hattına sevki ile binaların ısıtılmasını sağlamaktadır.[28]

Jeotermal enerji sayesinde fosil yakıtların az kullanılmasından dolayı, diğer şehirlere nispeten kış aylarında hava kirliliği daha az olmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2014. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2014. 
  3. ^ a b http://afyonkarahisar.yerelnet.org.tr/il_ilce_koordinat.php?iladi=AFYONKARAH%DDSAR [ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015. 
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f
  28. ^ a b "Sanjet A.Ş. Web Sayfası". 14 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011. 

Dış bağlantılar


Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sandıklı&oldid=24681334" sayfasından alınmıştır