Muvahhidler
Muvahhidler Berberi dilleri: ⵉⵎⵡⴻⵃⵃⴷⴻⵏ (Imweḥḥden) (Berberice) Arapça: الموَحدون (Al-Muwaḥḥidūn) (Arapça) Muvahhid Devleti | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1121-1269 | |||||||||||||||||
.svg) Bayrak | |||||||||||||||||
 Muvahhid Devletinin en geniş sınırları, 1200 yılları | |||||||||||||||||
| Başkent | Tinmel (1121–1147) Marakeş (1147–1269)[1] | ||||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
| Halife | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yasama organı | Mahzen | ||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||
• Toplam | 2300000 km2 | ||||||||||||||||
| Para birimi | Dinar[2] | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Cezayir Cebelitarık Libya Fas Portekiz İspanya Batı Sahra Tunus | ||||||||||||||||
| Arap devletleri ve hanedanları |
|---|
.jpg) |
Muvahhidler (Berberice: ⵉⵎⵡⴻⵃⵃⴷⴻⵏ Imweḥḥden, Arapça: الموحدون al-Muwaḥḥidūn, Türkçe: Birleyenler, Tek Olanı Kabul Edenler; 1121-1269), bugünkü Kuzey Afrika, İspanya ve Batı Sahra topraklarına hakim olan Murabıtlar Devleti'ni yıkarak onun yerine geçen Berberi hanedan ve devletidir. 1146 ila 1248 yılları arasında, bugünkü İspanya topraklarının büyük bölümünün yanı sıra Kuzey Afrika'daki bazı toprakları da denetimleri altında tutmuşlardır. Hristiyan saldırıları ve bazı iç karışıklıklar sonucu 1269'da yıkılmışlardır. İber Yarımadası üzerinde hüküm sürmüş son büyük Müslüman devlettir.
Kuruluş
Muvahhidler, Murabıtlar’n bazı dinî uygulamalarını karşı yeni bir ıslah hareketinin temsilcisi olarak Kuzey Afrika’da ortaya çıktı. 1116'dan itibaren Trablusgarp'tan Moritanya'ya kadar Kuzey Afrika'daki sahil şehirlerini gezip dinî eğitim vererek kendisine taraftar kazandırmıştır. İbn Tûmert 1121 yılında Mehdiliğini ilan ederek Murabıtlar Devleti’ne karşı harekete geçmiş ve bu tarih devletin kuruluşu olarak kabul edilmiştir.
Yükseliş
İbn Tûmert'in 1130'da ölümünden sonra devletin kuruluşu öğrencisi olan Abdülmümin el-Kûmî tarafından gerçekleştirilmiştir. Sûs bölgesine hakim olan Abdülmü’min, Murabıtlar'la uzun süre mücadele etmiştir. 1139-1146 yılları arasında devamlı yaşanan savaşların sonrasında 1147'de Marakeş'in de alınmasıyla Murabıtlar devleti tamamen yıkılmış ve bölgeye Muvahhidler tamamen egemen olmuştur. Topraklarında çıkan isyanları bastıran Abdülmü’min, sonrasında 1147-1163 yıllarını kapsayan dönemde Libya'dan Moritanya'ya kadar uzanan Kuzey Afrika sahilinde ve Endülüs'te hüküm süren bir devlet kurmuştur.[3].
Gerileme ve Dağılış
Abdulmümin'in ölümünden sonra hükümdarlarda önemli bir toprak kazanımı olmamakla birlikte özellikle Yusuf, Yakup (Mansur) ve Muhammed (Nasır) dönemlerinde Muvahhidlerin istikrar ve yükseliş dönemleri olmuştur. Ancak 1212 yılında İkab Savaşı'nda Hristiyanlar karşısında ağır bir yenilgi alınması ve sonrasında 1213 yılında Muhammed'in ölümüyle Endülüs'teki hakimiyetini kaybetmeye başlamasına ve Muvahhidlerin siyasi istikrarsızlık dönemine girmesine yol açmıştır. Muhammed'in ölümünden sonra tahta çıkan genç yaştaki oğlu Yusuf el-Müstansır’ın idari açıdan zayıf bir hükümdar olması nedeniyle bazı devlet adamları ve yerel yöneticiler güç kazanmaya başladı ve devletin otoritesi sarsılmaya başladı. Bu dönemde Endülüs’te yerel hanedanlıklar kurulurken diğer taraftan Portekiz, Kastilya ve Aragon krallıkları da Turtûşe (Tartosa), Belensiye (Valensiya), Batalyevs (Badajoz), Mürsiye (Murcia), Mâride (Merida), Kurtuba (Córdoba) ve İşbîliye (Sevilla) gibi birçok Endülüs şehrini ele geçirdiler.
İdris Memun'un Maliki olan halkın desteğini sağlamak amacıyla İbn Tûmert’in görüşlerinden vazgeçtiğini ilan etmesi istediği sonucu vermediği gibi devletinde parçalanmasına sebep oldu. 1228 tarihinde Tunus’u Muvahhidler adına yöneten Ebü Zekeriyya Yahya, İbn Tûmert’in davasını kendisinin savunduğunu söyleyerek bağımsızlığını ilan ederek Hafsiler hanedanlığını kurdu. 1235 yılında Tilimsan ve civarında büyük Berberi kabilesi Zenâte’ye mensup Abdülvadiler bu adla hanedanlık kurdular. Muvahhidler devletinin yıkılmasını sağlayan en önemli hareket ise 1196'dan beri Magrib-i Aksa’da bağımsız yaşayan Meriniler olup, 1247'de Miknâs’ı, 1248'da Fas, Selâ ve Tâze’yi, 1250-1255 arasında Magrib-i Aksa’nın büyük bölümünü Muvahhidler’den aldılar. Muvahhidler bir süre daha direnç gösterse de 1269'da Meriniler tarafından Marakeş'in alınmasıyla Muvahhidler Devleti son buldu[4].
Hükümdarlar, 1121–1269
- Muhammed bin Abdallah bin Tumart (Mehdi, 1121-1130)
- Abdül Mumin (1130-1163)
- Ebu Yusuf Yakup el-Mansur (1163-1184)
- Yakup Mansur (1184-1199)
- Muhammed Nasır (1199-1213)
- Yusuf Mustansir (1213-1224)
- Abdulvahid Mahlu (1224)
- Abdullah el Adil (1224-1227)
- Yahya Mutasim (1227-1235)
- İdris Memun (1227-1232)
- Abdulvahid Reşid (1232-1242)
- Abulhasan Sayyid (1242-1248)
- Ömer Murtaza (1248-1266)
- Ebu el-Ula el-Vasik İdris (1266-1269)
| Abdül Mumin 1.(1130-1163) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ebu Yusuf Yakup el-Mansur 2.(1163-1184) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yakup Mansur 3.(1184-1199) | Abdulvahid Mahlu 6.(1224) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Muhammed Nasır 4.(1199-1213) | Abdullah el Adil 7.(1224-1227) | Mamun 8.(1229-1232) | Zahir | Ömer | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mustansir 5.(1199-1214) | Yahya Mutasim 9.(1227-1235) | Reşid 10.(1232-1242) | Sayyid 11.(1242-1248) | İshak | Muhammed | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ömer Murtaza 12.(1248-1266) | Vasik İdris 13.(1266-1269) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ Le Moyen Âge, XIe- XVe siècle, par Michel Kaplan & Patrick Boucheron. p.213, Ed. Breal 1994 (ISBN 2-85394-732-7)[1]
- ^ (Fransızca) P. Buresi, La frontière entre chrétienté et islam dans la péninsule Ibérique, pp.101-102. Ed. Publibook 2004, [2]
- ^ "ABDULMÜMİN B. ALİ DÖNEMİNDE MUVAHHİDLER DEVLETİ" Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara-2005, Adnan ADIGÜZEL
- ^ "MUVAHHİDLER" İslam Ansiklopedisi, cilt: 31, sayfa: 410-412, Yıl: 2006