Hıtaylar

Hıtaylar (Hıtaylar, Çince: 契丹 pinyin: qìdān), Çin ülkesinin kuzeyinde Mançurya'dan Orta Asya'ya kadar olan bölgede yaşamış Moğol kökenli bir kavim. Ancak Türk - Tungus melezi olduğunu savunan ve Kıtaylar olarak adlandıran tezler de mevcuttur.

907'de önderlerinden Yelü Abaoji (Çince: 耶律阿保機 Yēlǜ Ābǎojī), Hıtay Kağan'ı olmuş ve 916'da kendini "Tanrı İmparatoru" (天皇帝 tiān huáng dì) ilan etmiş ve Büyük Kitan (大契丹 dà qìdān) kurmuştu. Ülkenin adı 947'de Liao (Çinçe: 遼 pinyin: liáo), 983'de tekrar "Kidan", 1066'da yine "Liao" olarak değiştirilmiştir.

1125'te Liao Hanedanı'nın Tunguzlardan Curçen (Çince: 女眞; nǚzhēn) boyunun kurduğu Jin Hanedanı tarafından yıkılınca imparator ailesinin mensuplarından Yelü Dashi (Çince: 耶律大石 yélǜ dàshí) batıya kayarak 1132'de Karahoca Uygur Krallığı'nı ilhak edip Doğu Karahanlılar'ı yıkarak başkenti Balasagun (Çince: 八剌沙衮 Farsça: بلاساغون Balāsāghūn, غزباليغ Ghuzz-Balïğ) olan Kara Hıtay (Çince: 西遼 xī liáo; amlamı: Batı Liao, 黑契丹 hēi qìdān)'ı kurmuş ve Gur Han ('كور خان Kūr khān, anlamı: Bütün dünya'nın Han'ı) olarak tahta geçmiştir.

Öte yandan günümüz Orta Asya ülkeleri dillerinde Çin, Hitay olarak tanımlanmaktadır.