Emir cümlesi
Emir cümlesi, konuşmacının/yazarın bir eylemin gerçekleştirilmesini buyurduğu cümle türü. Emir cümlelerinin tamamına yakını emir kipinde oluşturulur. Nadiren gelecek zaman kipinde emir cümlelerine de rastlanır.
- Şu sürahiyi mutfağa götür.
- Hepiniz odanıza çıkın.
- Diğer takımın oyuncuları da sahayı terk etsin.
- Herkes tahtadaki örneği defterine yazacak! ("yazmak zorunda" anlamında)
Emir cümleleri -tonlamaya bağlı olarak- ünlem cümlesi olarak kullanılabilir.
Emir kipi ile oluşturulanlar
Emir kipi Türkçedeki dilek kiplerinden biridir. Fiilin yapılmasını emretmek amacıyla kullanılır. Birinci şahıslar (ben ve biz) için emir kipi çekimi yoktur.[1] İkinci tekil şahıs (sen) için eksiz şekilde (fiil kökü veya gövdesi halinde) kullanılır:[1]
- (Sen) gel.
Diğer şahıslar için (siz, o, onlar) çekimli olarak kullanılır:[1]
- (Siz) okuyun.
- (O) gelsin.
- (Onlar) koşsunlar.
Gelecek zaman kipi ile oluşturulanlar
Gelecek zaman kipi eki "-ecek", emir cümlesi oluşturmakta kullanılabilir. Bu tür cümlelerde gelecek zaman anlamından ziyade eylemin yapılması gerektiği (zorunluluk) anlamı vardır.
- Yarın saat 10'da odama geleceksiniz! (Konuşmacı gelecekle ilgili bir tahminde bulunmuyor, dinleyiciye yarın 10'da gelmesini emrediyor.)
- Eve döndüğümde bu oda tertemiz olacak! (Konuşmacı dinleyiciye odayı temizlemesini buyuruyor.)
Kaynakça
- ^ a b c Emir kipi 16 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yenimakale.com. Erişim: 16 Ekim 2012