Dişli çark
Dişliler ya da çarklar, kesilmiş dişlere sahip dönen dairesel bir makine parçasıdır. Hareketin hızını, yönünü ve yerini değiştirebilirler bu sebeple basit makine olarak kabul edilmektedir[1]. Dişliler, torku iletmek için başka bir dişli parça ile birbirine geçen yerleştirilmiş dişler (ya da çarklar olarak adlandırılır). Profillerine göre, dişliler dairesel hareketin, doğrusal harekete çevrilmesi amacıylada kullanılabilmekedir[2][3]. Dişliler, dönme hareketini ve torku kaymadan iletmek ve değiştirmek için çiftler halinde çalışır; bir dişlinin dişleri, bir eşleşme dişlisi üzerindeki dişlerle birleşir. İki dişli çarktan oluşan mekanizmada diş sayısı az olan ve kenetlendiği dişliye göre yarıçapı küçük olan dişliye pinyon, büyüğüne ise çark denilmektedir[4]. Bir çift eşleşen dişlinin dişleri, daireler üzerinde düzenlenmişse, (dişliler dişli çarklar ise) millerin dönme hızlarının ve torklarının oranları sabittir. Dişler dairesel olmayan cisimler üzerine yerleştirilmişse, hız ve tork oranları değişir[5]. Dişliler bağlandığı şaftlara yakın olmalıdır, ancak pratik olarak birbirlerine göre herhangi bir mekansal ilişkiye sahip olabilirler; paralel veya paralel olmayabilir ve kesişen veya kesişmeyen olabilirler. Şaftların bu düzenlemelerinin her biri için uygun profile sahip dişliler yapılabilir. Paralel miller, düz uzunlamasına ve şaft eksenlerine paralel dişlere sahip dişlilerle (düz dişliler) veya bükülmüş, vida benzeri dişli dişlilerle (helisel dişliler) bağlanabilir. Kesişen miller, kesik koniler (konik dişliler) üzerine yerleştirilmiş konik dişlere sahip dişlilerle bağlanır. Paralel olmayan, kesişmeyen miller çoğunlukla bir sonsuz vida ve dişli ile bağlanır. Dişli, bir silindirin etrafına bükülmüş uzun bir somunun çeyrek bölümünü andırır. Paralel olmayan şaftlar arasındaki en yaygın açı, kesişen veya kesişmeyen, 90°lik dik açıdır[6] [5].
Formülü
n2.r2=n1.r1
n = dişlinin devir sayısı
r = dişlinin yarıçapı
örneğin; 4.10=20.n2
40=20n2
n2 = 2 bulunur.
- Profil ölçülerinin belirlenmesinde modül, dp, cp, zincir, triger gibi formlardan yararlanılır. Modül, dp ve cp formlarında bu amaca ek olarak profil açısı bulunur. Profil açısı düz, 15°, 20°, 30° veya 14°30' gibi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Basit Makinaler: Bölüm II; Palanga, çıkrık, dişli, kasnak ve vidalar". www.fizikciyiz.com. 13 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- ^ "Kremayer dışlinin kullanım alanları". Dişliler. makinaeğitimi.com. 20 Ocak 2020. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2015.
- ^ "Definition of GEAR". www.merriam-webster.com (İngilizce). 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- ^ "Dişli Dünyası - Pinyon Dişli". www.dislidunyasi.com. 13 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- ^ a b "Gear | mechanics". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- ^ "How CVTs Work". HowStuffWorks (İngilizce). 27 Nisan 2005. 29 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Gears ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur