Banliyö

San Jose, Kaliforniya'da bir banliyö

Başlığın diğer anlamları için Kenar Mahalle sayfasına bakınız.

Varoş ya da banliyö; bir kentin, şehir merkezinden uzak, genellikle il veya ilçe sınırına yakın dış bölgelerine verilen ad. Türkçede bu sözcüklere karşılık olarak yörekent ve dolaylık sözcükleri oluşturulmuştur.

Varoşlar, genellikle anayollar veya demiryolları üzerinde kurulur ve şehir merkezine toplu taşımacılıkla ulaşım kolaydır.

Köken bilimi

Varoş sözcüğü, Macarca város sözcüğünden gelir. Banliyö sözcüğü ise Fransızca banlieue sözcüğünden gelir ve kökü Ortaçağ avam Latincesindeki "banleuca" sözcüğüne dayanır. Ban (ferman) ve leuca (3 millik mesafe) sözcüklerinden oluşan bu kavram, şehir merkezinden uzak ancak yine de bir efendinin otoritesine bağlı anlamına gelir.

Dünyada varoşlar

Gelişmiş ülkelerde varoşlar çoğunlukla durumu orta hâlli olan, orta ve üst katmanlardan kişilerin yaşadığı yerlerdir. Şehrin gürültü ve kirliliğinden kaçan insanların büyük ve rahat bahçeli evlerde yaşadıkları nezih yerleşim birimleridir. 20 ve 21. yüzyılda ulaşım alanında meydana gelen gelişmeler, demiryolu ağlarının gelişmesi, daha fazla kişinin taşıt sahibi olması, şehirlerdeki arazi kısıtlılığı, yeşil alanların yetersizliği gibi nedenler varoşları cazip hale getirmiştir.

Türkiye'de varoşların durumu ülkenin ekonomik durumuna bağlı olarak çoğunlukla, çoğu gelişmiş devletin tam tersi şekilde gerçekleşmiştir. Şehre oranla kiraların ve diğer giderlerin düşük olduğu, gecekonduların yaygın olduğu varoşlar, alt sosyo-ekonomik düzeyden insanların yaşadığı yerler haline gelmiştir. Bu nedenle varoş ve banliyö sözcükleri zaman zaman hatalı olarak gecekondu mahallesi anlamında kullanılır.

Fransa'da da banliyöler genellik düşük sosyo-ekonomik düzeyden insanların yaşadığı yerlerdir ancak üst tabaka banliyölere de rastlanır.

ABD'de banliyöler tipik olarak 2.Dünya Savaşı sonrası dönemde yapılmıştır ve genellikle:

• Düşük nüfus yoğunluğuna sahiptir.
• Tesis ve kolaylıklar (alışveriş ve ticaret gibi), yürüme mesafesinde değildir.
• Toplu taşıma imkânları gelişmemiştir.
• Genellikle daha düşük suç oranına sahiptir.
• Alışveriş merkezleri, şehir içindeki alışveriş merkezlerine göre daha geniş alanlara ve otomobil parklarına sahiptir.

Ayrıca bakınız

• Uydu kent
• Gecekondu