2022 Kazakistan anayasa değişikliği referandumu

2022 Kazakistan anayasa değişikliği referandumu
Bu referandum şu konularda yapılmaktadır: "Kazakistan Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik ve İlaveler Hakkında Kanun Tasarısı"nda yer alan Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası'na yapılan değişiklikler ve ilaveler.
Yer	Kazakistan
Tarih	5 Haziran 2022
Sonuçlar Oylar % Evet 6.163.516 %&0000000000000080.53000080,53 Hayır 1.490.470 %&0000000000000019.47000019,47 Geçerli oylar 7.653.986 %&0000000000000095.85000095,85 Geçersiz ve boş oylar 331.783 %&0000000000000004.1500004,15 Toplam oy 7.985.769 %100.00 Kayıtlı seçmen/katılım 11.734.552 %&0000000000000068.05000068,05
Bölgelere göre sonuçlar bazında sonuçlar Bölgelere göre sonuçlar

2022 Kazakistan Anayasa Referandumu, 5 Haziran 2022 tarihinde gerçekleştirilen halk oylamasıdır. Kazakistan halkı, 2022 Ocak ayında ülkeyi sarsan büyük çaplı protestoların ardından, öncelikle Cumhurbaşkanının yetkilerini azaltmayı içeren bir anayasa değişikliğini oyladı.

Anayasanın onaylanabilmesi için ulusal düzeydeki toplam seçmenlerin salt çoğunluğunun yanı sıra ülkenin 18 il ve özerk bölgelerinin en az üçte ikisinde en az %50 katılım oranıyla bir araya gelmesi gerekmektedir.

Sebep

Ana madde: 2022 Kazakistan protestoları

Kazakistan, 2-11 Ocak 2022 tarihleri arasında, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in hükûmetinden hoşnutsuzluk ve çok yüksek gelir eşitsizlikleri, akaryakıt fiyatlarındaki ani artış sebebiyle birkaç gün süren geniş protestolara sahne oldu.

İçerik

Anayasa referandumu, başta Cumhurbaşkanının yetkilerinin azaltılması olmak üzere çeşitli konuları kapsamaktadır:

Oy pusulası

Yeni anayasa taslağında "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir" olarak değiştirilecek.

İdam cezası tamamen kaldırılacak. Böylece mevcut anayasada terör suçlusu ve savaş döneminde suç işleyenlere istisnai ceza olarak kullanılmasına izin verilen idam cezasına hiçbir şartta başvurulamayacak.

Kazakistan Cumhurbaşkanı görevini sürdürdüğü sürece siyasi partiye üye olamayacak. Söz konusu madde, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları ile üyelerinin yanı sıra hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ile askeri personel için de geçerli olacak.

Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklanacak.

Kazakistan Anayasa Konseyi yeniden Anayasa Mahkemesi olarak kurulacak. 1 Ocak 2023'ten itibaren faaliyete geçirilmesi planlanan Anayasa Mahkemesi 11 hakimden oluşacak ve üyeler, 6 yıllık görev süresi için seçilecek.

Anayasa taslağında ülkede mevcut süper başkanlık yönetim sistemi son bulacak. Parlamento ise güçlenecek.

Böylece anayasadan devlet başkanının büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırılacak.

Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15’ten 10’a düşürülecek. Bunların 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek. Böylece asamblenin meclise milletvekili atama fonksiyonunun kaldırılmasıyla parlamentonun alt kanadındaki milletvekili sayısı 107’den 98’e inecek.

Kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin genişletileceği mecliste tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.

Ayrıca daha önce büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra söz konusu adayların ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanması gerekecek.

Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişleyecek.

Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili madde eklenecek. Böylece, ombudsman görevi bağımsızlaştırılacak ve görevi boyunca senatonun onayı olmadan tutuklanamayacak.

Öte yandan, yapılacak değişiklikler kapsamında Kazakistan’ı 28 yıl yönettikten sonra mart 2019’da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı'na ilişkin kanun da yürürlükten kalkacak.

Kaynakça

https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kazakistan-da-anayasada-degisiklik-ongoren-referandumda-evet-oyu-cikti/2606454 6 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.