2011-12 Türkiye'deki Kürt protestoları

Vikipedi, özgür ansiklopedi
2011-12 Türkiye'deki Kürt protestoları
Tarih 24 Mart 2011 (2011-03-24) – 18 Kasım 2012 (2012-11-18)
Yer  Türkiye
Sebep Siyasi baskı, Kürt dilinin bastırılması, kurumsal ırkçılık, ayrımcılık, otoritenin merkezileştirilmesi, çok sayıda Kürt milletvekili adayının yasaklanması ve PKK'ya karşı askeri operasyonların yapılması
Hedef Kürt adaylara yönelik yasağın kaldırılması, Kürtçe eğitimin yeniden sağlanması, Güneydoğu Anadolu'da özerk bir Kürt bölgesinin oluşturulması, siyasi tutukluların serbest bırakılması, PKK'ya karşı yapılan askeri operasyonların son bulması
Yöntem Sivil itaatsizlik, sivil direniş, gösteriler, çevrimiçi aktivizm, protesto yürüyüşleri, isyan, oturma eylemleri, grev eylemleri ve polise saldırı
Taraflar
Barış ve Demokrasi Partisi

Koma Civakên Kurdistan
Kürdistan İşçi Partisi

 Türkiye Hükümeti

Adalet ve Kalkınma Partisi
Emniyet Genel Müdürlüğü
Türk Silahlı Kuvvetleri
Türkiye Güvenlik Korucuları

Öne çıkan kişiler
Kürt Yanlısı Liderler:
 Devlet Liderleri:

Komutanlar:

Sayı
100.000'den fazla protestocu
Kayıplar
Ölü3
Yaralı308
Tutuklu2.506

Türkiye'deki 2011–2012 Kürt protestoları, ülkedeki Kürt azınlık haklarının kısıtlanmasına karşı BDP liderliğinde Türkiye'de yapılan protestolardır.[1] Türkiye'deki Kürtlerin uzun protesto eylemlerin sonucu olarak, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da da protestolar olmuştur.[2][3][4][5] Hürriyet gazetesi, Mısır ve Tunus'ta devrimlere neden olan ve "Arap Baharı" olarak adlandırılanın kalkınmanın, Ortadoğu'nun kuzey kesimlerinde bir "Kürt Yazı"na yol açabileceğini öne sürdü.[6] Protestocular hem İstanbul'da hem de Türkiye'nin güneydoğusunda sokaklara döküldü. Bazı gösteriler de Anadolu ve İzmir'de yapıldı.

24 Mart ve 10 Mayıs tarihleri arasında Türk yetkililer tarafından toplam 2 protestocu öldürüldü, 308 kişi yaralandı ve 2.506 kişi gözaltına alındı.[kaynak belirtilmeli]

Protestolar, devlet güçleri ile PKK isyancıları arasında yeni bir çatışmanın patlamasının ardından temmuz ayında azaldı.[7]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Şu anda Türkiye'de, ağırlıklı olarak ülkenin güneydoğusunda yaşayan 10 ila 12 milyon Kürt vardır.[8] Kürt halkı, kendi dili ve gelenekleri olan, Türkler ve Araplar ile aynı kökenden olmayan farklı bir gruptur. Türkiye'de Kürt ayaklanmasının geçmişi 1925 yılına kadar dayanmaktadır. Ancak en son büyük isyan 1978'de olmuş ve bu isyanlardan Kuzey Irak da etkilenmiştir. Çatışmanın başlamasının ardından 3.000'den fazla Kürt köyü TSK tarafından boşaltılmıştır.[9]

Türkiye ve ABD tarafından terör örgütü listesine alınan Kürt ayrılıkçı grubu PKK, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde hak iddia ediyor. Bu talebin yanı sıra, Kürt tutukluları serbest bırakmaya, Kürtçe eğitim yasağını kaldırmaya ve Kürt gruplarına yönelik askeri harekatı durdurmaya çağırmıştır.[10] 2009'da Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Kürtlerin kültürel haklarını genişletmeyi amaçlayan bir "Kürt açılımı" başlattı, ancak birçok Kürt protestocu bunun yeterince ileri gitmediğini savundu.[11]

28 Şubat 2011'de PKK, Ağustos 2010'da ilan ettiği tek taraflı ateşkese son verdiğini duyurdu. Erdoğan, PKK ile işbirliği içerisinde olan BDP hakkında açıklamalar yaptı. Başbakan Erdoğan; "Parlamentoda her seçim döneminde tehdit savuran bir siyasi parti, demokratik iradelerini kullanmak isteyenlere baskı yapıyor ve başka bir amaca hizmet etmiyor." dedi.[12]

Sansür[değiştir | kaynağı değiştir]

The New York Times, 13 Mart 2011'de İstanbul'da basın sansürünü ve birçok gazetecinin ay başından bu yana Türk yetkililer tarafından tutuklanmasını protesto eden yürüyüşe binlerce katılım olduğunu bildirdi. Gazetecilere Özgürlük Platformu, Türkiye'nin Mart ayı ortası itibarıyla 68 gazeteciyi tuttuğunu, bunların birçoğunun "halkı nefrete kışkırtmak" ve benzeri suçlarla suçlandığını, ancak yalnızca 27 gazetecinin ilgisiz suçlamalarla hapsedildiğini ileri sürdü.[13]

Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana Safha[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

BDP 24 Mart'ta internet üzerinden yayımlanan bir açıklamada, Kürtlerin yaşadığı en büyük şehir olan Diyarbakır'da grev ve oturma eylemiyle başlayan bir sivil itaatsizlik kampanyası başlattığını duyurdu.[14] Hükûmet, yaklaşık 3.000 kişinin katıldığı izinsiz gösteriyi dağıtmak için bölgeye asker konuşlandırarak yanıt verdi. Bu katılımcılardan sadece Diyarbakır belediye başkanı ve birkaç milletvekilinin oturma alanına gitmesine izin verilirken, binlerce gösterici öfkeli sloganlar attı. Polis göstericilerle çatışmaya girmiş ve göstericiler polis memurlarına havai fişekle saldırmıştır. Saldırı yapanlardan beş kişiyi polis gözaltına almıştır.

27 Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

Gösteriler 27 Mart'a kadar İstanbul, İzmir, Antalya ve Şırnak'a yayıldı. Tunceli, Muş, Van ve Ağrı'da da protesto kampları başladı.[15] Onlarca protestocu tutuklandı.[16]

Protesto lideri ve milletvekili Selahattin Demirtaş, BDP'nin Kürt bölgesi genelinde sivil itaatsizlik eylemleri düzenlemekte kararlı olduğunu söyleyerek, Diyarbakır Valisini protestoları hukuka aykırı biçimde ilan ettiği için kınadı. Kürt lider Ahmet Türk, Türk yetkililerin baskısına rağmen oturma eylemine devam edeceklerini söyledi.[10] Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'a atıfta bulunan Demirtaş, "Bize tank ve gaz bombası gönderirken Tahrir Meydanı'na selamlar gönderen başbakan, Kürt halkının kendi Tahrir Meydanlarında özgürlüklerini aradığını bilmelidir." dedi.[16]

28 Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Mart'ta Siirt'te Kürtlerin toplu mezarlarının bulunduğu iddia edilen yere yaklaşık 40 bin kişi yürüdü. Protesto yürüyüşü şehirde ayaklanmaya dönüştü. Sivil itaatsizlik kampanyasının bir parçası olarak ilk protesto yerlerinden ikisi olan Batman ve Diyarbakır'da basın, Türk güvenlik güçlerinin çok sayıda protestocuyu daha gözaltına aldığını bildirdi.[17]

Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

6 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Demirtaş, 6 Nisan'da Kürt protestocuların sivil itaatsizlik kampanyasını, hükûmetin Türkiye'nin güneydoğusunda namaz kıldırmaları için gönderdiği imamların iktidardaki AK Parti'ne destek vermek ve casusluk yapmakla suçlayarak, Kürtleri imamlar ile birlikte dua etmemeye çağırarak devam etti. Demirtaş, ülkenin Kürt çoğunluklu bölgelerinde vaazların sadece Kürtçe verilmesi gerektiğini söyledi.[18]

8 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Nisan'da Diyarbakır'da Cuma namazı kılan Kürtler, BDP ile birlikte boykot yaptı. Birçok kişi Demirtaş'ı ve protestoları destekleyen pankartlar açtı.[19]

11 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Nisan'da muhafazakar Türk dergisi Aksiyon, PKK'ya sadık "militan imamların" hükûmet güçleriyle çatışmalarda öldürülen PKK'lıları şehit olarak göstererek Kürtler arasında terörü teşvik etme niyetinde oldukları iddialarını yayınladı. Rapora göre, hapisteki PKK lideri Abdullah Öcalan, planı parmaklıklar arkasından tasarladı. Ayrıca, PKK'nın BDP'yi siyasi bir cephe olarak kullandığını yazdı.[19]

19 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

19 Nisan'da Türkiye seçim kurulu, bağımsız aday olarak kayıt yaptıran 12 Kürt siyasetçinin Haziran parlamento seçimlerinde, seçimlere katılmasına izin vermedi. Siyasiler arasında, PKK üyeliği iddiasıyla on yıl hapis yatan Leyla Zana da yer alıyor.[20]

Yasağa kızan Kürtler; Hakkâri, Şırnak, Van, Diyarbakır ve İstanbul'da yürüyüş yaptı. Türkiye'nin en büyük şehri İstanbul'un Avrupa yakasındaki, Taksim Meydanı'nda 2.000'den fazla protestocu toplandı. Polis, protestoyu dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı ve bir polis memuru da dahil olmak üzere çok sayıda kişinin yaralandığı bildirildi. Hakkâri ve Van'da esnaf ve işçiler de grev yaptı. Van'da, çatışmada yaralanan göstericiler arasında Kürt belediye başkanı da vardı. Protestocularla Türk jandarmalar arasında çatışmalar yaşandı ve 15 yaşındaki bir protestocunun polis tarafından vurularak yaralandıktan sonra hastaneye kaldırıldığı bildirildi.[kaynak belirtilmeli] Anadolu Ajansı, Diyarbakır kentinde önemli miktarda maddi hasar olduğunu iddia etti ve polisin gösteriye Kürt göstericiler tarafından getirilen çok sayıda molotofkokteyline el koyduğunu söyledi.[21]

20 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

20 Nisan'da polis, Bismil'de protestoculara ateş açtı. Bir protestocu öldü, dördü yaralandı ve 16'sı tutuklandı.[kaynak belirtilmeli] Olay, Selahattin Demirtaş'ın Ankara'da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile planlanan görüşmeyi iptal etmesiyle Kürt toplumunda öfke uyandırdı.[22][23]

21 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçim kurulu, kitlesel protestolarla karşılaştıktan sonra 21 Nisan'da çok sayıda Kürt siyasi adayı engelleme kararını geri aldı. Bazı gazeteciler bunun yoğunlaşan protesto ve ayaklanmaların sonunu getirmesini bekliyordu.[24] Bununla birlikte, Anadolu Ajansı, Batman'da aynı gün çıkan isyan sırasında bir polis memuru ve iki sivilin yaralandığını bildirdi. Haber ajansı, Kürt protestocuların polise; taş, molotofkokteyli ve ateşli silahlarla saldırdığını yazdı. Ayrıca Van'da Kürt göstericilerin molotofkokteyliyle bir bankayı ateşe vermesi üzerine üç kişinin hastaneye kaldırıldığı belirtildi. Polis isyanı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı.[25]

23 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönemin hükûmet yanlısı Zaman gazetesinde yer alan bir habere göre, PKK destekçileri, 23 Nisan gecesi Şanlıurfa'nın banliyösünde bir aile uyurken bir eve molotofkokteyli atarak mülke ağır hasar verirken hafif yaralanmalara da neden oldu. Polis olayla ilgili olarak iki kişiyi gözaltına aldı.[26]

24 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Zaman, Ergani'de BDP yanlısı protestocuların bina ve jandarmalara molotofkokteyli ve havai fişekle saldırdığını belirtti. Ayrıca, bir göstericinin polise taş atması ve dükkânları ateşe vermeye çalışması üzerine Batman'da 32 isyancının gözaltına alındığı bildirildi.[27] Bu gösteriler sonrası birkaç Kürt milletvekilinin yasağı tekrar verilmiştir.[28] Uluslararası medya Türkiye'nin Güneydoğusunda gerginliğin azaldığını yazmıştır. Anadolu Ajansı, Yüksekova'da görev dışı sivil giyimli iki askerin arkadan vurularak her ikisinin de yaralandığını bildirdi. Ayrıca, polisin dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandığı bildirilen Bismil'de isyancıların taş ve ateş bombası atarak karşılık verdiğini yazdı.[29]

25 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Bianet'in haberine göre, 25 Nisan sabahı erken saatlerde polis Türkiye'nin 17 ilinde çok sayıda çadıra baskın düzenleyip söktü ve protestocuları tutukladı. Polisle arbedede bir milletvekilinin yaralandığı bildirildi.[30]

Zaman, BDP destekçilerinin İstanbul'un Aksaray semtinde polise şiddet göstererek, araçlara ve dükkânlara saldırdığını öne sürdü. Türk yetkililer ayrıca Hakkâri'de PKK ile bağlantılı oldukları iddiasıyla 35 kişiyi tutukladı.[27] Buna cevaben, Irak ile uluslararası sınırın yakınında yaşayan 20.000'den fazla Kürt, sınır kapısına yürüdü ve 35 kişi serbest bırakılmadığı takdirde Kuzey Irak'a meydan okumakla tehdit etti. Protestoları BDP durdurmuştur.

26 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Medyaya göre, 26 Nisan'da Türkiye'nin güneydoğusunda yaklaşık 20.000 kişinin Hakkâri'de PKK yandaşı olduğu iddia edilen kişilerin tutuklanmasını protesto ettiği ortaya çıktı. Kürt yetkililere göre yaklaşık 10 bin protestocu Hakkâri'den Van'a yürüyüşe başladı.[31]

Polis Manisa'nın Kürt mahallesinde 17 kişiyi gözaltına aldı ve Tunceli, Manisa, İzmir, Mardin ve Şırnak'ta BDP destekli çadırları ve protesto kamplarını yıktı. Yetkililer, molotofkokteyli aradıklarını ve derme çatma yangın bombalarını buldukları iddia edilen çadırları yıktıklarını söylediler.[32]

27 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

27 Nisan'da göstericiler, Aksaray metro istasyonu yakınlarındaki çevik kuvvet polisine molotofkokteyli atmıştır. Polis göstericileri dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullanmıştır.[kaynak belirtilmeli]

29 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

Vatan gazetesinin haberine göre, tutuklu PKK lideri Abdullah Öcalan, 29 Nisan'da avukatlarıyla yaptığı toplantıda Türk hükûmetine karşı şiddetli isyan çağrısında bulundu.[33]

30 Nisan[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Nisan'da Batman, İstanbul ve Mardin'in diğer ilçelerine baskınlar düzenleyen Türk polisi, PKK tarafından gösteriler düzenlemek ve Kürt protestolarının yarattığı kaosu istismar etmek üzere eğitilen 70 kışkırtıcı yetkilisini tutukladı.[34]

Mayıs[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Mayıs[değiştir | kaynağı değiştir]

Kürtler, 1 Mayıs'ta İstanbul'un Taksim Meydanı'nda ve Türkiye'nin başka yerlerinde düzenlenen 1 Mayıs gösterilerinde, diğer bazı azınlık ve savunucu gruplarla birlikte yer aldı. Birkaç konuşmacı, önceki aylarda güneydoğuda tutuklananlar da dahil olmak üzere tutuklu gazetecileri, milletvekillerini ve şehir yetkililerini serbest bırakmaya çağırdı.

4 Mayıs[değiştir | kaynağı değiştir]

Reuters'in haberine göre, Diyarbakır'da binlerce Kürt, önceki hafta Kürt-Türk çatışması kapsamında öldürülen PKK'lı militanların cenazesine katıldı.[35]

16 Mayıs[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Mayıs'ta, bir Türk askeri mayına basarak öldü ve Kuzey Irak'tan Türkiye'ye geçen on iki PKK'lı isyancıyı öldürdü.[36] Ertesi gün Diyarbakır'da binlerce kişi protesto yaptı ve İstanbul'da birkaç yüz kişi ile oturma eylemi ve çeşitli başka protestolar yapıldı.[37]

Haziran[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Haziran[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Haziran 2011 ulusal seçimlerinde BDP 61 bağımsız aday göstererek 2.819.917 oy alarak sandalye sayısını 20'den 36'ya çıkardı. En çok desteği Şırnak'ta (% 72.87), Hakkâri'de (% 70.87) aldı, Diyarbakır (% 62.08) ve Mardin (% 62.08) illerinde aldı.[38]

Seçim Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: 2011 Türkiye genel seçimleri

26 Haziran[değiştir | kaynağı değiştir]

Kürt yanlısı protestocular, Türkiye seçim kurulu tarafından BDP'li Hatip Dicle'nin Meclis'teki koltuğundan diskalifiye edilmesi kararını protesto etmek için büyük bir camiye yürüyüşe çıktı. BDP aday listesindeki çok sayıda aday hapiste olduğu için görevinden alındı. Protestocular, görevden alınan milletvekillerinin siyasi tutuklu olduğunu ve Türk yetkililerin Kürtleri seçilmiş temsiliyetlerini reddettiğini iddia etmekteydi. İktidardaki AK Parti, diskalifiye nedeniyle Meclis'te BDP'nin birkaç sandalyesini daha alarak Kürtlerin öfkesini artırdı. Çevik kuvvet polisi protesto yürüyüşünü engellemek için İstanbul'da toplandı ve göz yaşartıcı gaz kullandı. El Cezire, protestocuların göz yaşartıcı gaz dağıtıldıktan sonra şiddet uyguladığını, polis memurlarına taş ve metal direklerle saldırdığını, ancak polisin gösteriyi dağıtmayı başardığını bildirdi. Ciddi yaralanma bildirilmedi.[39]

12 Haziran'dan sonra, Türk hükûmeti ile PKK arasındaki büyük çaplı düşmanlıklar yeniden başladı ve 1990'lardan sonra ülkedeki en ağır şiddete yol açtı.[40] Kürt militanlar ile Türk devleti arasındaki silahlı şiddetin artması, protestolar gibi barışçıl faaliyetlerde keskin bir düşüşe neden oldu. Eski PKK lideri Nizamettin Taş'a göre, Türk devleti bu kadar çok KCK eylemcisini tutuklayarak protesto hareketine darbe indirmeyi başardı.[7]

Ağustos[değiştir | kaynağı değiştir]

29 Ağustos[değiştir | kaynağı değiştir]

Hakkâri'de, ordunun Kandil dağlarındaki PKK kamplarını bombalamasının ardından bir protesto daha yaşandı ve hava saldırısını protesto eden BDP'li bir kişi polis tarafından öldürüldü.

Uludere Protestoları[değiştir | kaynağı değiştir]

Uludere hava saldırısının ardından 34 ila 50 PKK'lı ölmüştür.[41] Türkiye'de Kürtlerin çoğunlukta olduğu şehirlerde, protestolar şiddete dönüşmüştür ve polisin ile protestocular arasında çatışma çıkmıştır. Taksim Meydanı'nda toplanan ve polisin kalabalığı biber gazı ve tazyikli su ile dağıtmadan önce binden fazla göstericinin polise taş attığı ve araçları parçaladığı protestolar düzenlendi.[42]

Otopsi ve cenaze törenlerinde kaçakçılarla birlikte olan Kaymakam Naif Yavuz, daha sonra taziye için bombalamadan sonra ölen PKK'lıların evini ziyaret etti. Ziyaretinden kısa bir süre sonra, onu linç etmeye çalışan bir kalabalık tarafından saldırıya uğradı. Güvenlik görevlilerinin yardımıyla saldırıdan zar zor kurtuldu, ancak yaraları nedeniyle hastaneye kaldırıldı.[43] Saldırının arkasında BDP Milletvekili Hasip Kaplan'ın olduğu iddia edildi.[44]

3 Ocak'ta Türk yetkililer, silahlı kuvvetlerin görevini kötüye kullandığını inkâr etmesine rağmen ölen PKK'lı ailelere tazminat ödemiştir.

2012 Başları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ocak[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul'da 300 kadar Kürt, KCK üyesi olduğu iddia edilen 49 kişinin Türk makamları tarafından tutuklanmasını protesto etti.[45]

Şubat[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Şubat Öcalan protestoları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakalanmasının 13. yıldönümünde on binlerce Kürt, PKK terör örgütü lideri Öcalan'ın özgürlüğünü talep etmek için protesto etti. Türkiye'de Kürt çoğunluklu ve diğer büyük şehirlerde gösteriler düzenlenmiştir. Bu gösteriler sonucunda İstanbul'da 24 kişi tutuklandı ve Cizre'de çatışma çıktı.

Nevruz Protestoları[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

18-19 Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

BDP ve PKK'nın protesto çağrısının ardından Diyarbakır'da on binlerce protestocu Kürt bayrakları sallayarak ve Abdullah Öcalan'ın afişlerini kaldırarak "Yaşasın lider Apo" ve "PKK halktır" sloganları atarak bir araya geldi. Zırhlı araçlar ve helikopterlerle desteklenen yüzlerce çevik kuvvet polisi, birkaç yürüyüşün büyük bir kalabalıkta bir araya gelmesini önlemek için şehirde stratejik konumlar aldı. Bu, isyancıların en az dört mobil telefon nakil istasyonunu yaktı ve şehrin her yerinde geniş çaplı ayaklanmalara neden oldu. İstanbul'da polis, bin kişiden oluşan iki grubun bir araya gelmesini engellemeye çalıştı. BDP İstanbul şubesi başkanı Hacı Zengin, protestolar sırasında göz yaşartıcı gaz kapsülü ile kafasına vurulduktan sonra hayatını kaybetti. Polis gösteride 106 kişiyi gözaltına aldı. 9 kişi yaralandı[46][47]

20 Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

Hakkari'nin Yüksekova ilçesinde iki polis memuru vuruldu. Batman'da Ahmet Türk, katıldığı gösterilerde kalabalığı dağıtmak için atılan biber gazının etkisiyle hastaneye kaldırılırken, kentteki gösterilerde toplam 15 kişi yaralandı. Şanlıurfa'da Leyla Zana'nın katıldığı protesto gösterisinde polis tazyikli su ve gerçek mühimmatla ateş açtı ve bir protestocunun gözaltına alındı. Mersin'de de çok sayıda protestocu gözaltına alındı. Cizre'de 5.000'den fazla protestocu polisle çatıştı, polise benzin bombası ve havai fişek fırlattı. Polis, İstanbul'da göstericilerle de çatıştı. Toplam 24 kişi yaralandı. Yüksekova'da yaralanan polislerden biri ertesi gün aldığı yaralardan dolayı öldü.[48][49]

21 Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

Protestolar dördüncü gün de devam etti. Önceki günlerdeki protestolardan daha az şiddetli olsa da, bu 1990'lardan beri en şiddetli Nevruz kutlamaları yapılıyordu. Aynı gün, Şırnak'ın dışındaki dağlarda PKK saldırıları 5 polisin ölmesine, 1 polisin ise AKP'nin Diyarbakır merkezindeki bombalı saldırıda yaralanmasına neden oldu.[50]

2012 Nisan-Eylül[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Temmuz[değiştir | kaynağı değiştir]

Diyarbakır'da, Mazlum Doğan, Kemal Pir, Hayri Durmuş'un bulunduğu Diyarbakır cezaevindeki 1982 açlık grevinin 30. yıldönümünü kutlamak için Kürt yanlısı BDP miting düzenlemekte ısrar ederken, Kürtlerle polis arasında büyük protesto ve çatışmalara sahne oldu. Ali Çiçek ve Akif Yılmaz öldü.[51] Mitingler şehirde yasaklanmıştır. Göstericilerin İstasyon Meydanı'nda toplanmasını engellemek için 10.000'den fazla polis kullanıldı, Sümer Park'ta ise 300'ün üzerinde BDP protesto eylemi gerçekleştirildi.[52] Türk hükûmetine göre protestolarda 23'ü polis olmak üzere 76 kişi yaralandı. Ancak insan hakları örgütleri sayının çok daha yüksek olabileceğine inanıyor. Yaralılar arasında BDP Başkan Yardımcısı Pervin Buldan, Batman'dan BDP Milletvekilleri Ayla Akat Ata ve Kars'tan Mülkiye Birtane, Diyarbakır İl Başkanı Zübeyde Zümrüt, Diyarbakır Belediye Başkanı Osman Baydemir ve Remzi Akkaya yer aldı. 87 kişi tutuklandı.[53]

Ağustos[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Ağustos[değiştir | kaynağı değiştir]

Leyla Zana'nın, Abdullah Öcalan'ın cezaevinden ev hapsine sevk edilmesi çağrısı yaptığı konuşmanın ardından protesto düzenlendi. Polis protestoda 100'den fazla kişiyi tutukladı.[54]

25 Ağustos[değiştir | kaynağı değiştir]

Cizre Belediye Başkanı Mustafa Gören'in de katıldığı BDP'nin düzenlediği protestoda Cizre'den binlerce kişi katıldı. Türk hükûmeti, PKK yanlısı propaganda yapılmasını gerekçe göstererek protestoların yapılmasına izin vermedi. Protestoyu dağıtmak için polis gönderildi.[55]

Açlık Grevi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Eylül[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Eylül'de, 1980 Türk darbesinin yıldönümünde 70 kadar Kürt tutuklu, açlık grevine başladı ve kısa süre sonra 600'den fazla tutuklu da buna katıldı.[56] 67 cezaevinde, 682 tutuklu cezaevi koşullarının iyileştirilmesi ve nihayetinde PKK lideri Abdullah Öcalan'ın ev hapsine alınması veya tamamen serbest bırakılması, ayrıca Kürt halkı için Kürtçe eğitimi ve mahkemede kendilerini savunma hakkı da dahil olmak üzere kültürel hakların artırılmasını talep ederek açlık grevine başladı.[57]

Ekim[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Ekim[değiştir | kaynağı değiştir]

Açlık grevinin 49. gününde Diyarbakır, Van, Hakkâri, Cizre ve Silopi'de protestolar yapıldı, tüm mağazalar kapatıldı, açlık greviyle dayanışma içinde yürüyen protestocular dışında sokaklarda kime yoktu. Polis, Diyarbakır'da 10.000'den fazla protestocunun bulunduğu kalabalığı dağıtmak için biber gazı kullanandı ve protestocular polisle çatışı. Dokuz kişi gözaltına alındı.[58]

31 Ekim[değiştir | kaynağı değiştir]

Binlerce Kürt, Kürt siyasi tutukluların Türk cezaevlerinde düzenledikleri açlık grevini desteklemek için Diyarbakır'da protesto yürüyüşü düzenledi. Göstericilere karşı, göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullanan polise, taş ve molotofkokteyli atıldı. Protesto kapsamında tüm dükkânlar kapatıldı ve aileler çocuklarını okula göndermedi.[59] Van'da açlık grevinde olan 182 tutuklu için birkaç bin kişi ilçenin hapishanesine yürüdü. İstanbul'da bir grup protestocu tarafından oturma eylemi düzenlendi ve 100 polis tarafından biber gazı kullanılarak protestocular dağıtıldı. Barış Anneleri kamp yaparken Okmeydanı'nda bir çadıra yürüyüş girişiminde bulunan protestocular çadırlara saldırdı. 10 kişi yaralandı ve 18 kişi gözaltına alındı.[60]

Kasım[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Kasım[değiştir | kaynağı değiştir]

Cizre ve Diyarbakır'da Türk ordusu tarafından öldürülen bir PKK askeri cenazesinde protesto düzenlenmiştir ve çevik kuvvet polisi olaya müdahale etmiş, bir çatışma çıkmıştır. Olaylar sonucu 20 protestocu gözaltına alınmıştır.[61]

5 Kasım[değiştir | kaynağı değiştir]

Başbakan Erdoğan'ın açlık grevinin varlığını reddetmesi ve herhangi bir talebini yerine getirmemesi ardından dayanışma için 10.000'den fazla kişi açlık grevine katıldı.[kaynak belirtilmeli] Erdoğan olaylara sert tepki verirken, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül daha ılımlı yaklaşmıştır. 2013 Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi bu olay bir bölünmeye neden olmuştur. Ayrıca Kuzey Irak'da Türk hükûmeti ile Bölgesel Kürt Yönetimi arasındaki ilişki gelişmiştir.[62]

17 Kasım[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdullah Öcalan, 1.700 açlık grevcisini greve son vermeye çağırarak, hedeflerine ulaştığını belirtti.[63]

18 Kasım[değiştir | kaynağı değiştir]

Öcalan'ın açlık grevlerinin sona erdirilmesi çağrısına yanıt olarak tutukluların sözcüsü Deniz Kaya, "Liderimizin çağrısına dayanarak eylemimizi 18 Kasım 2012 itibarıyla bitiriyoruz" demiştir.[64]

Uluslararası tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan ayında, Londra'daki Kürt diasporası üyeleri bir hafta süren bir protesto kampı düzenlediler ve Türkiye'den gelen Kürtlerle dayanışma göstermek için Haringey'e geçtiler.

Anti PKK protestoları[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Temmuz'da yüzlerce Türk, Diyarbakır'da 13 Türk askerinin PKK militanları tarafından öldürülmesini protesto etmek için İstanbul'da yürüdü. Çevik kuvvet polisi, çatışmaların çıkabileceğinden korkarak protestocuları etnik açıdan Kürt mahallelerinden uzak tutmaya çalıştı.[65]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "One killed in Kurdish protests in Turkey: politician". FRANCE 24. 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2011. 
  2. ^ Thomas, Landon (21 Nisan 2011). "Kurds Renew Their Movement for Rights and Respect in Turkey". The New York Times. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  3. ^ Christie-Miller, Alexander. "Turkey Drops Ban on Kurdish-Backed Candidates". EurasiaNet. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  4. ^ Babahan, Ergun (9 Nisan 2011). "Diyarbakır and Lefkoşa". Zaman. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  5. ^ Gutiérrez D., José Antonio (23 Nisan 2011). "Sinan Çiftyürek on the Arab Spring: "the relation politics/streets has been re-forged"". Anarkismo. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011. 
  6. ^ Gürsel, Kadri (11 Nisan 2011). "The Arab Spring, the Kurdish Summer". Hürriyet Daily News. 14 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  7. ^ a b "Archived copy". 13 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2012. 
  8. ^ Bilgi; Vikipedi, Türkiye maddesindeki "Etnik Köken" başlığından alınmıştır.
  9. ^ "US/NATO Hypocrisy Exposed as Turkey Attacks Kurds". Newyouth.com. 21 Nisan 1999. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2011. 
  10. ^ a b "Turkey's Kurds launch protest movement for rights". Kurd Net. 24 Mart 2011. 16 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  11. ^ "Kurdish rebels end Turkey 'truce' – Middle East – Al Jazeera English". 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  12. ^ "PKK ceasefire end seen as step to help "Peace and Democracy" Party in elections". NEWS.am. 3 Mart 2011. 5 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2011. 
  13. ^ Arsu, Sebnem (13 Mart 2011). "In Turkey, Thousands Protest a Crackdown on Press Freedom". The New York Times. 18 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2011. 
  14. ^ "URGENT STATEMENT from Peace and Democracy Party – BDP". Kurdish Info. 24 Mart 2011. 8 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  15. ^ "Kurdish civil rebellion continues in Turkey". Kurdistan News Agency. 27 Mart 2011. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  16. ^ a b Fraser, Suzan (27 Mart 2011). "Turkey's Kurds begin 'civil disobedience' campaign". Dawn. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  17. ^ Lehtinen, Alina (31 Mart 2011). "Kurdish civil disobedience continues in Turkey". Southeast European Times. 11 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2011. 
  18. ^ "BDP calls on Kurds not to pray behind state imams in mosques". Zaman. 7 Nisan 2011. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  19. ^ a b Soylemez, Hasim (12 Nisan 2011). "PKK planning to disturb social peace in East, Southeast with 'militant imams'". Zaman. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  20. ^ "Leyla Zana and 11 other Kurdish politicians barred from running for Turkish parliament". 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  21. ^ "Turkey sees protests against candidate ban". Xinhua. 19 Nisan 2011. 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  22. ^ "Kurdish Protester Killed in Turkey Clash". 23 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Political crisis in Turkey over candidates for parliamentary polls". Monsters & Critics. 20 Nisan 2011. 7 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  24. ^ "Turkey: Kurdish candidates can run for parliament - Boston.com".  [ölü/kırık bağlantı]
  25. ^ "One policeman, two civilians injured in Kurdish protests in Turkey". People's Daily Online. 22 Nisan 2011. 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  26. ^ Altun, Fethi (25 Nisan 2011). "Children narrowly escape death in Molotov cocktail attack". Zaman. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  27. ^ a b "Demonstrators continue protesting despite YSK reversal". Zaman. 26 Nisan 2011. 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  28. ^ "Kurdish protests calm down in southeast Turkey". France24. 22 Nisan 2011. 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  29. ^ "Off-duty soldiers attacked in southeast Turkey". Kurd Net. 25 Nisan 2011. 27 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2011. 
  30. ^ Soylemez, Ayça (27 Nisan 2011). "Mass Crackdowns on 'Democratic Solution Tents'". Bianet. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2011. 
  31. ^ Vardar, Nilay (26 Nisan 2011). "35 People in Custody, Tens of Thousands of People Protest". Bianet. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  32. ^ Ögret, Özgur (27 Nisan 2011). "Defense lawyers boycott KCK trial in Turkey". Hurriyet Daily News. 8 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2011. 
  33. ^ "Ocalan calls on Kurds to rebel against Turkish government". Tert.am. 30 Nisan 2011. 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011. 
  34. ^ "Turkish police detain 70 political agitators". UPI. 1 Mayıs 2011. 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2011. 
  35. ^ Toksabay, Ece (4 Mayıs 2011). "Gunmen attack Turk police after PM's rally; one dead". FOX 59 WXIN. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2011. 
  36. ^ "Turkish forces kill 12 Kurd fighters crossing from Iraq". Reuters. 14 Mayıs 2011. 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  37. ^ https://www.google.com/hostednews/canadianpress/article/ALeqM5jCLC9SnZiNjH-3VimQ2TyD4d5SPg?docId=6872304 [yalın URL]
  38. ^ "TURKEY: THE AKP WINS THE GENERAL ELECTION". 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  39. ^ "Turkey police disperse pro-Kurdish protesters". Al Jazeera English. 27 Haziran 2011. 27 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2011. 
  40. ^ TURKEY: THE PKK AND A KURDISH SETTLEMENT 15 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 11 September 2012
  41. ^ "Archived copy". 5 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2012. 
  42. ^ "Kurds protest over deadly Turkey air raid – Europe – Al Jazeera English". 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  43. ^ "Uludere Kaymakamı 'linç girişimi'ni anlattı". Radikal. 1 Ocak 2012. 4 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2012. 
  44. ^ Behind the scenes of Uludere 31 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  45. ^ http://www.shanghaidaily.com/article/article_xinhua.asp?id=45348 [yalın URL]
  46. ^ "Turkish police fight Kurdish protesters, one dead". 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  50. ^ "Five Turkish Police Killed in Clash With Kurdish Militants". 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  52. ^ "Use of police force at Diyarbakır rally sparks controversy". 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  53. ^ "Police Brutality Takes Hefty Toll in BDP's Diyarbakır Rally". 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  56. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  57. ^ "Kurdish hunger-strikers fight for rights". 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  58. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  59. ^ "Police Clash with Kurdish protestsrs in Turkey: Photos". 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  60. ^ "Archived copy". 28 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2012. 
  61. ^ "Archived copy". 6 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2012. 
  62. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  63. ^ "Militant chief Ocalan wants end to Turkey hunger strike". Reuters. 17 Kasım 2012. 1 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  64. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  65. ^ "Turks march in protest of Kurdish rebel group". CNN. 17 Temmuz 2011. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2011-12_Türkiye%27deki_Kürt_protestoları&oldid=30959627" sayfasından alınmıştır